Przypisy

żeleźce (daw.) — grot. [przypis edytorski]

żeleźniaczek — garnek żelazny. [przypis edytorski]

Żeleźniak i Gonta — Maksym Żeleźniak (ok. 1740–1768) i Iwan Gonta (1705–1768), przywódcy koliszczyzny (1768), antyszlacheckiego powstania chłopów ukraińskich, krwawo stłumionego przez wojska polskie i rosyjskie. [przypis edytorski]

Żeleźniak, Maksym (ok. 1740–po 1768) — ukr. Zalizniak, Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]

Żeleźniak — ukr. Zalizniak, Maksym (ur. ok. 1740 – zm. po 1768), Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania hajdamackiego, sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]

żeleźniak — żelazny garnek a. kociołek. [przypis edytorski]

żelezie — dziś popr. forma Msc.lp: żelazie. [przypis edytorski]

żelezie — dziś popr.: żelazie. [przypis edytorski]

Żeligowski, Lucjan (1865–1947) — pułkownik piechoty Armii Imperium Rosyjskiego, generał broni Wojska Polskiego. [przypis edytorski]

żeli (gw.) — jeżeli. [przypis edytorski]

Żemajtys, dziś raczej Żmudź, litew. Žemaitija — płn.-zach. region dzisiejszej Litwy. [przypis edytorski]

Żemajtys, dziś Żmudź, litew. Žemaitija — płn.-zach. region dzisiejszej Litwy. [przypis edytorski]

żem był powolnym — dziś raczej: żem był powolny (że byłem powolny). [przypis edytorski]

żem — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że jestem. [przypis edytorski]

żem głębiej nie pogrążył — dziś raczej: że głębiej nie pogrążyłem. [przypis edytorski]

żem go wiózł (daw., gw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: że go wiozłem. [przypis edytorski]

żem go w zapasach przemógł i nagrodą Wziął zbroję Achillesa — po śmierci Achillesa jego zbroję miał otrzymać najdzielniejszy z Greków, czyli Ajas, jednakże Odyseusz przywłaszczył ją sobie na skutek intryg. Urażony Ajas wpadł w szał i w nocy wymordował trzody greckie, biorąc je za wodzów krzywdzicieli, a oprzytomniawszy popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

że miasto dziecięcia pochodnią urodziła — że zamiast dziecka pochodnię urodziła. [przypis edytorski]

że mi czas nie starczył — dziś popr.: że mi czasu nie starczyło. [przypis edytorski]

żem i ja ptak — że i ja jestem ptakiem. [przypis edytorski]

Że mi nie strychem poda — że nie poda do pełna. [przypis edytorski]

żem je (…) zawarła była — daw. forma czasu zaprzeszłego (oraz konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika); znaczenie: że je zawarłam (tj. zamknęłam) niegdyś, uprzednio (tzn. przed czasami opisywanymi, czynnościami i wydarzeniami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

żem mu (…) wdzięczna — skrócone od: że [jeste]m mu wdzięczna. [przypis edytorski]

żem mu winien (daw.) — skrót od: że jestem mu winien. [przypis edytorski]

żem naznaczył — dziś raczej: że naznaczyłem. [przypis edytorski]

żem (…) nie przyjął — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że nie przyjąłem. [przypis edytorski]

żem (…) nie rozbił — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że nie rozbiłem. [przypis edytorski]

żem nie spełnił — dziś: że nie spełniłem. [przypis edytorski]

żem nie spotkał (gw.) — nie spotkałem. [przypis edytorski]

żem nieuk — dziś: że jestem nieukiem. [przypis edytorski]

żem nie zrobił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że nie zrobiłem. [przypis edytorski]

Że mógłby wody dolewać, jak słudzy na galilejskiej Kanie — nawiązanie do cudu opisanego w Ewangelii świętego Jana (J 2, 1-12); gdy podczas wesela w Kanie Galilejskiej zabrakło wina, Jezus polecił sługom napełnić naczynia wodą, a następnie przemienił ją w wino. [przypis edytorski]

żem (…) oczekiwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: „że (…) oczekiwałem”. [przypis edytorski]

żem od razu znalazł się — dziś raczej: że od razu znalazłem się. [przypis edytorski]

żem o mało nie porwał się — dziś raczej: że o mało nie poderwałem się. [przypis edytorski]

żem otrzymał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że otrzymałem. [przypis edytorski]

żem o wiktorii w polu zdesperował — że zwątpiłem o zwycięstwie w bitwie. [przypis edytorski]

żem (…) popsuła — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że popsułam. [przypis edytorski]

żem postąpił — dziś raczej: że postąpiłem. [przypis edytorski]

żem (…) potrzebował — inaczej: że potrzebowałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem przekonany — forma skrócona; inaczej: że jestem przekonany. [przypis edytorski]

żem przyjął Alcyda — Charon tak się przestraszył Herkulesa (Alcyda), przybywającego po Cerbera, że go przeprawił przez Styks, za co ukarany został rocznym więzieniem. [przypis edytorski]

żem (…) przypomniał — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że sobie przypomniałem. [przypis edytorski]

żem (…) rozumiał się być w raju (daw.) — że sądziłem, iż jestem w raju. [przypis edytorski]

żem się znajdował — inaczej: że się znajdowałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

żem siebie straciła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: że straciłam siebie. [przypis edytorski]

żem skinął Ja i wieszcza wskrzesił — Mickiewicz na emigracji zaczął na nowo tworzyć po wyzwaniu, rzuconym mu przez Słowackiego w salonowej improwizacji. [przypis edytorski]

żem stracił — dziś raczej: że straciłem. [przypis edytorski]

żem tam nie był (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcowką czasownika; inaczej: że tam nie byłem. [przypis edytorski]

żem też pozwoliła (gw.) — że też pozwoliłam. [przypis edytorski]

żem też się zbudzić musiał — że też musiałem się zbudzić. [przypis edytorski]

żem (…) wędrował — inaczej: że wędrowałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem (…) wyglądał; żem się położył — inaczej: że wyglądałem, że się położyłem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem wykopał studnię tę — midrasz uczy, że «pasterze Abimelecha wykłócali się o studnię, mówiąc ‘myśmy ją wykopali!’. Ustalili zatem pomiędzy sobą: ten kto pojawi się przy studni, a woda podniesie się na jego widok: do tego należy studnia, i podniosły się [wody], gdy zbliżył się Abraham», zob. Raszi do 21:30. [przypis edytorski]

żem (…) wyzionął — inaczej: że wyzionąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem (…) wziął — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że wziąłem. [przypis edytorski]

żem źle wypełniał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że źle wypełniałem. [przypis edytorski]

żem zaczęła — dziś raczej: że zaczęłam. [przypis edytorski]

żem zadał mu — dziś raczej: że zadałem mu. [przypis edytorski]

żem zasnął — dziś raczej: że zasnąłem. [przypis edytorski]

żem zaznał — dziś: że zaznałem. [przypis edytorski]

żem zelżona (starop. forma) — skrót od: że jestem (zostałam) zelżona; tj. że mnie obrażono. [przypis edytorski]

żem znalazł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że znalazłem. [przypis edytorski]

żem został zwyciężony — inaczej: że zostałem zwyciężony (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żeńca — człowiek pracujący przy zbiorach zboża. [przypis edytorski]

żeńszczyna (ros.) — kobieta. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — gnać, nieść. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — gnać, popędzać; wyganiać. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — gnać. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — gnać; tu: wygnać. [przypis edytorski]

żenąć (daw., gw.) — gnać. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — pędzić, gnać. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — rzucać, miotać. [przypis edytorski]

żenącą (daw.) — wyganiającą. [przypis edytorski]

żeną (daw.) — gnają. [przypis edytorski]

żeną (daw.) — wyganiają. [przypis edytorski]

żenada — zawstydzenie, skrępowanie. [przypis edytorski]

że na tobie giną, że na tobie giną chłopcy malowani — fragment pieśni wojskowej Wojenko, wojenko. [przypis edytorski]

żenę (starop.) — wyganiam. [przypis edytorski]

żenią (daw. forma) — gonią, pędzą. [przypis edytorski]

żeniaty — dziś popr.: żonaty. [przypis edytorski]

żenich — mąż a. narzeczony. [przypis edytorski]

żenich (z ros.) — małżonek; mąż. [przypis edytorski]

żeniec (daw.) — człowiek pracujący przy żniwach, żniwiarz. [przypis edytorski]

żeniec — osoba pracująca przy żniwach, żniwiarz. [przypis edytorski]

żeniec — ten, kto kosi zboże. [przypis edytorski]

żeniec — żniwiarz. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — forma 3 os. lp: wyrzuca. [przypis edytorski]

żenie (daw. forma) — dziś: gna. [przypis edytorski]

żenie (daw. forma) — dziś: żonie. [przypis edytorski]

żenie (daw. forma) — gna. [przypis edytorski]

żenie — daw. forma od czas. gnać; znaczenie: gna, pędzi. [przypis edytorski]

żenie — daw. forma od czas. gnać; znaczenie: gna, pędzi. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — gna; daw. forma 3. os. lp od gnać. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — gna, przegania itp.; daw. forma 3. os. lp od gnać. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — gna, przegania itp.; przestarz. forma 3.os.lp od gnać. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — gna. [przypis edytorski]

żenie (daw., gw.) — rzuca. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — pędzi; przestarz. forma od: gnać. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — pogna; przestarz. forma 3.os.lp od gnać. [przypis edytorski]