Przypisy

Aixa (hiszp.), właśc. Aisza al-Horra — żona władcy Grenady Muhammada XI, następnie jego następcy, Abu l-Hasana Alego, matka Muhammada XII; aktywna politycznie, jedna z najbardziej znanych kobiet w historii emiratu Grenady. [przypis edytorski]

Aix-la-Chapelle (fr.) — Akwizgran, Aachen, miasto uzdrowiskowe w Niemczech, przy granicy z Belgią i Holandią. [przypis edytorski]

Ajaccio — miasto na płd.-zach. wybrzeżu Korsyki. [przypis edytorski]

ajacki książę — przydomek Achillesa (wnuk Ajakosa). [przypis edytorski]

ajajski — z baśniowej wyspy Ajai. [przypis edytorski]

A ja już długie lata pracuję w tym fachu, w ogóle już dużo lat mam za sobą — w dialogu Platona Menon wspomniano, że Protagoras żył blisko siedemdziesiąt lat, a czterdzieści lat pracował, nauczając. [przypis edytorski]

A ja kazu, kiń (białorus.) — a ja mówię, rzuć. [przypis edytorski]

Ajakida — przydomek Achillesa (wnuk Ajakosa). [przypis edytorski]

A jako każdy więcej dwiema oczyma ujrzy, lepiej dwiema uszyma słyszy, a dwiema rękami i dwiema nogami więcej sprawi — Arystoteles, Polityka, ks. 3. [przypis edytorski]

Ajakos (mit. gr.) — syn Zeusa i nimfy Eginy, urodzony na bezludnej wyspie, którą później nazwał imieniem swojej matki. Gdy uproszony Zeus zamienił żyjące na wyspie mrówki w ludzi, Ajakos został królem nowego ludu, Myrmidonów. Jako sprawiedliwy władca po śmierci został ustanowiony jednym z trzech sędziów w Hadesie, sądzących dusze zmarłych. [przypis edytorski]

Ajakos — po polsku również: Eak, z łacińskiej formy tego imienia: Aeacus. [przypis edytorski]

Ajakowego… wnuka — dziadek Achillesa nazywał się Ajakos. [przypis edytorski]

A jako Wergiliusz pszczoły od bitwy i niepotrzebnej gry każe odwodzić — Wergiliusz, Georgiki, ks. 4. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas — bohater Iliady, drugi po Achillesie pod względem dzielności, próbował zabić Hektora, rzucając w niego wielkim kamieniem; rywalizował z Odyseuszem o zbroję po Achillesie. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski; walczyć trzeba w ciemnościach w ten sposób chytry, któremu dziwował się (…) Ajaks, jak nam donosi Homer: podczas walki o ciało Patroklosa Zeus zesłał na walczących w tym miejscu mgłę i gęsty mrok, co uniemożliwiało pozostałym Achajom rozpoznanie krytycznej sytuacji na polu bitwy i przyjście z pomocą; Ajaks modlił się wówczas o przywrócenie światła słonecznego (Homer, Iliada XVII 366–374, 643 i nast.). [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej; uprowadził królewnę trojańską Kasandrę ze świątyni Ateny, czym ściągnął na siebie gniew bogini, która raziła piorunem jego okręt. Uczepiwszy się skały morskiej Ajaks zaczął urągać Atenie; wówczas Posejdon rozbił skałę trójzębem i Ajaks utonął. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — w wojnie trojańskiej brało udział dwóch Greków o tym imieniu, tu mowa o Ajaksie Wielkim, wnuku Eaka (Ajakosa) i kuzynie Achillesa. Ajaks Wielki, syn Telamona, króla Salaminy, był drugim (po Achillesie) pod względem dzielności wojownikiem achajskim, zabił wielu Trojan. Prawie udało mu się zabić trojańskiego królewicza Hektora za pomocą ogromnego głazu. Kiedy Achilles zginął z ręki Parysa, Ajaks razem z Odyseuszem wynieśli jego ciało z pola bitwy. Potem obaj rywalizowali o zbroję po Achillesie i wygrał Odyseusz. Gdy zmęczony Ajaks zasnął, Atena zesłała na niego szał. Kiedy się obudził, wyrżnął stado baranów, które wziął za achajskich przywódców (w tym Odyseusza i Agamemnona). Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas — wojownik grecki, jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski; trafić było trudniej niż do Ajaksa żelazem: gdyż nosił on tarczę pokrytą siedmioma warstwami skóry, trudną do przebicia (Iliada VII 219–225). [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas zw. Wielkim (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajaks — bohater Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — imię greckiego bohatera wojny trojańskiej, znanego z Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — (także Ajas, zw. Wielkim) w mitologii greckiej uczestnik wojny trojańskiej i literacki bohater Iliady Homera. Uchodził za syna Telamona (króla Salaminy). Był drugim (po Achillesie) pod względem dzielności wojownikiem achajskim. [przypis edytorski]

Ajaks — wojownik grecki, jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks (z łac.) a. Ajas (gr.; mit. gr.) — w wojnie trojańskiej brało udział dwóch wojowników achajskich o tym imieniu: syn króla Telamona, zwany Ajasem Wielkim, najdzielniejszy po Achillesie wśród walczących przeciw Trojanom, oraz syna króla Ojleusa, zwany Ajasem Małym. [przypis edytorski]

A ja prosić będę Ojca, a innego pocieszyciela da wam (…) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze — Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie. Nie zostawię was sierotami: Przyjdę do was” J 14, 16–18. [przypis edytorski]

Ajas a. Ajaks, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajas — Ajas Mały. [przypis edytorski]

Ajas — Ajas z Salaminy, zwany Wielkim, dla odróżnienia od występującego również w poemacie imiennika z Lokrydy. [przypis edytorski]

a ja się het bojam i pokój (gw.) — a ja się nadal boję i już. [przypis edytorski]

Ajas — jeden z najlepszych greckich wojowników. W czasie toczącej się właśnie bitwy dowodził obroną greckiej floty. [przypis edytorski]

Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajas — po polsku także: Ajaks, tak jak po łacinie. [przypis edytorski]

Ajas — syn Telamona, władca Salaminy, po Achillesie najwaleczniejszy z wodzów greckich pod Troją. [przypis edytorski]

Ajas, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajas zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. [przypis edytorski]

Ajax scopulo infixus acuto, expirans flammas (łac.) — Ajaks wbity na skałę ostrą, ziejący ogniem (cytat z Eneidy Wergiliusza). [przypis edytorski]

Aj, co to jest? Mego druha ktoś goni mi tu wkoło miasta…. — Iliada XXI 168, obawy Zeusa na widok Hektora ściganego przez Achillesa. [przypis edytorski]

Aj-da maładiec! (ros.) — O tak, zuch! [przypis edytorski]

A jednak ja nie wątpię (…) — wiersz stanowi swoiste post scriptum do Odpowiedzi na „Psalmy przyszłości” i jest cześcią poetycko-politycznego dialogu między Słowackim a Krasińskim. [przypis edytorski]

A jej miłość się sroma, sama nie wie, co począć; nie dziwota: wszak ci młoda jak jagoda, jeszcze jej nie pora. — ironiczne: Anna Jagiellonka miała w tym czasie 49 lat. [przypis edytorski]

ajencja (daw.) — agencja. [przypis edytorski]

ajencja (daw.) — agencja. [przypis edytorski]

ajent — agent. [przypis edytorski]

ajent (daw.) — agent, pośrednik. [przypis edytorski]

ajent (daw.) — agent, pośrednik. [przypis edytorski]

ajent (daw.) — agent. [przypis edytorski]

ajent — dziś: agent, tu: policjant. [przypis edytorski]

ajent — dziś raczej: agent. [przypis edytorski]

ajentostwo — tu: agentura. [przypis edytorski]

ajent policyjny — w oryg. niem. Detektiv: detektyw; tu: oficer śledczy. [przypis edytorski]

ajent — pośrednik, agent handlowy. [przypis edytorski]

ajent — pośrednik, agent. [przypis edytorski]

ajent — tu: przedstawiciel. [przypis edytorski]

ajentura (daw.) — agentura, agenda, przedstawicielstwo. [przypis edytorski]

ajer — tatarak, bylina o wonnych liściach i korzeniu, powszechnie porastająca brzegi jezior. [przypis edytorski]

ajer — tatarak. [przypis edytorski]

A jeśli [królestwo] od Kościoła służby kościelnej odstąpi, jako zagroził Izajasz, zginie i spustoszeje — Iz 60, 12. [przypis edytorski]

A jeśli (…) po skórze — te cztery wersy bywały nieuwzględniane w niektórych edycjach. [przypis edytorski]

A jeśliś jest śmiertelną mieszkanką padołu (…) Błogosławieni bracia — Homer, Odyseja VI 153–155, tłum. Lucjan Siemieński. [przypis edytorski]

A jeśliś wziął, czemu się chlubisz, jakobyś nie wziął? — Por. Rz 12, 16. [przypis edytorski]

a jeśli się do domu ojcowskiego we zdrowiu wrócę, będzie mi Jowa Bogiem — Jowa toż samo znaczy co pan — podług tekstu łacińskiego: Elit mihi Dominus in Deum. Gen 28, 21. [przypis edytorski]

a jeśli się kiedy w palec skaleczę, nie będę z tobą robił ceremonii — pajęczyna, bądź chleb z pajęczyną, były niegdyś stosowane jako opatrunek. [przypis edytorski]

A jeśliż Chrystus nie powstał, próżne tedy jest przepowiadanie nasze, próżna jest i wiara wasza — 1 Kor 15, 14. [przypis edytorski]

A jesteśmy ci sami, którzy przed wiekiem przyszli do chaty kołodzieja — nawiązanie do mitu o Piaście Kołodzieju i początkach państwa polskiego. [przypis edytorski]

A jeszcze więtszą miłość pokazał, gdy zdrowie i żywot swój dał (…) aby każdy, kto weń wierzy, nie ginął, ale miał żywot wieczny. — por. J 3, 16. [przypis edytorski]

Ajetes (mit. gr.) — syn Heliosa i Okeanidy Perseis, władca Kolchidy, ojciec czarodziejki Medei. [przypis edytorski]

A jeżeli chodzi o demokrację, to czy tłum panuje nad ludźmi majętnymi przy pomocy gwałtu, czy po dobrej woli, i czy prawa są ściśle przestrzegane, czy nie, nikt nie zwykł, mimo to, zmieniać jej nazwy — rozróżnienia wg tego kryterium dwojakiego rodzaju demokracji dokonuje Gość w dalszej części rozmowy, zaś Arystoteles, uczeń Platona, szczegółowo omawia jako odrębny rodzaj wynaturzoną formę demokracji bezpośredniej, w której nie obowiązują zasady prawne, zaś władzę sprawuje kierujący się zmiennymi emocjami tłum, ustawicznie ulegający wpływom demagogów (Polityka IV, 4, 1292a); Polibiusz w II w. p.n.e. nadał tej formie nazwę ochlokracja (z gr. ochlos: motłoch, tłum; kratos: władza), używaną do dziś. [przypis edytorski]

Ajgaj — dwa miasta o tej nazwie były ośrodkami kultu Posejdona. [przypis edytorski]

Ajgeus a. Egeusz (mit. gr.) — król Aten, ojciec Tezeusza; na widok czarnych żagli na statku syna, który wyprawił się na Kretę, by pokonać Minotaura, fałszywie oznajmiających porażkę i śmierć Tezeusza, rzucił się do morza, zwanego odtąd Morzem Egejskim. [przypis edytorski]

Ajgina a. Egina — wyspa w Zat. Sarońskiej, na płd.-zach. od Aten; od 457 podporządkowana Atenom. [przypis edytorski]

Ajgina (gr.) — dziś: Egina, główne miasto na wyspie greckiej o tej samej nazwie, położonej w Zat. Sarońskiej, ok. 30 km na płd. od Aten; zdobyte przez Ateny w 459 p.n.e. [przypis edytorski]

Ajgist (Ajgistos) — syn Thyestesa, stryja Agamemnona, uwiódł żonę Agamemnona Klytajmestrę, a wracającego spod Troi Agamemnona podstępnie zamordował. Zginął z ręki Orestesa, syna Agamemnona. [przypis edytorski]

Ajgistos (mit. gr.) — syn Tyestesa, stryja Agamemnona; kochanek żony Agamemnona, Klitajmestry, której pomógł w zamordowaniu męża po jego powrocie spod Troi. Zginął z ręki Orestesa, syna Agamemnona i Klitajmestry. [przypis edytorski]

Ajgle (mit. gr.) — nimfa, jedna z kochanek Tezeusza. [przypis edytorski]

aj ju plas (zniekszt. niepopr. ang.: I you please) — ja ciebie proszę; tu: proszę ja ciebie. [przypis edytorski]

ajksończyk — mieszkaniec staroż. attyckiej gminy (demu) Ajksone; ajksończycy uchodzili za ludzi o ciętym języku. [przypis edytorski]

Ajksone — gmina (dem) starożytnej Attyki, położona na wybrzeżu na płd. od Aten. [przypis edytorski]

Ajnejasz a. Eneasz (mit. gr.) — obrońca Troi, wziął udział w wojnie sprowokowany przez Achillesa. Ulubieniec bogów, po zburzeniu miasta wyruszył na wędrówkę ze swoim synem Askaniuszem; według legend założył dynastię julijską, z której wywodzili się najznamienitsi obywatele rzymscy. Bohater Eneidy Wergiliusza, wzorowanej na Odysei Homera. [przypis edytorski]

Ajnejasz a. Eneasz — obrońca Troi, wziął udział w wojnie sprowokowany przez Achillesa. Ulubieniec bogów, po zburzeniu miasta wyruszył na wędrówkę ze swoim synem Askaniuszem; według legend założył dynastię julijską, z której wywodzili się najznamienitsi obywatele rzymscy. Bohater Eneidy Wergiliusza, wzorowanej na Odysei Homera. [przypis edytorski]

Ajnejasz a. Eneasz — obrońca Troi, wziął udział w wojnie sprowokowany przez Achillesa. Ulubieniec bogów, po zburzeniu miasta wyruszył na wędrówkę ze swoim synem Askaniuszem; według legend założył dynastię julijską, z której wywodzili się najznamienitsi obywatele rzymscy. Bohater Eneidy Wergiliusza, wzorowanej na Odysei Homera. [przypis edytorski]

Ajnejasz a. Eneasz — obrońca Troi. Wziął udział w wojnie sprowokowany przez Achillesa. Ulubieniec bogów, po zburzeniu miasta wyruszył na wędrówkę ze swoim synem Askaniuszem. Założył dynastię julijską, z której wg podań wywodzili się najznamienitsi obywatele rzymscy. Bohater Eneidy Wergiliusza, wzorowanej na Odysei Homera. [przypis edytorski]

Ajnejasz (mit. gr.) — lepiej znany jako Eneasz, bohater wojny trojańskiej, pojawia się w wielu mitach. Rzymski poeta Wergiliusz poświęcił mu poemat pt. Eneida. [przypis edytorski]

Ajnianowie — staroż. grecki lud mieszkający w w górnym biegu rzeki Sperchejos, na południe od Tesalii. [przypis edytorski]

Ajnianowie — staroż. lud mieszkający na płd. od Tesalii. [przypis edytorski]

Ajol (mit. gr.) — Eol, władca wiatrów. [przypis edytorski]

Ajolos — założyciel rodu Eolów. [przypis edytorski]

a jour (fr.) — ażurowy, z regularnymi otworami na wylot. [przypis edytorski]

ajrysz (ang. Irish) — Irlandczyk. [przypis edytorski]

Ajsa, gr. Αισα (mit. gr.) — inne imię bogini Antropos, najstarszej z trzech bogiń losu (Mojr), przecinającej nić życia ludzkiego swoimi nożycami. [przypis edytorski]

Ajschines ze Sfettos a. Ajschines Sokratyk (ok. 425–ok. 350 p.n.e.) — filozof grecki z ateńskiej gminy Sfettos, uczeń Sokratesa; autor niezachowanych dialogów sokratycznych, prowadził w Atenach szkołę retoryczną; nazywany Ajschinesem Sokratykiem dla odróżnienia od bardziej znanego Ajschinesa, wybitnego ateńskiego mówcy. [przypis edytorski]

Ajschines ze Sfettos a. Ajschines Sokratyk (ok. 425–ok.350 p.n.e.) — filozof grecki z ateńskiej gminy Sfettos, uczeń Sokratesa; autor niezachowanych dialogów sokratycznych, prowadził w Atenach szkołę retoryczną; nazywany Ajschinesem Sokratykiem dla odróżnienia od bardziej znanego Ajschinesa, wybitnego ateńskiego mówcy. [przypis edytorski]

Ajschines ze Sfettos (zm. po 356 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Sokratesa, prowadził w Atenach szkołę retoryczną. [przypis edytorski]

Ajschylos (525–456 p.n.e.) — dramaturg grecki, uważany za twórcę tragedii jako gatunku literackiego; autor m.in. niezachowanej sztuki pt. Telefos, o mitycznym herosie, synu Heraklesa. [przypis edytorski]

Ajschylos (525–456 p.n.e) — dramaturg grecki, uważany za twórcę tragedii jako gatunku literackiego. [przypis edytorski]

Ajschylos (525–456 p.n.e.) — dramaturg grecki, uważany za twórcę tragedii jako gatunku literackiego. [przypis edytorski]

Ajschylos (525–456 p.n.e.) — grecki tragediopisarz; twórca i reformator tragedii: wprowadził drugiego aktora, akcję rozgrywającą się poza sceną, ograniczył rolę chóru, a rozbudował dialog i akcję. [przypis edytorski]