Przypisy

Liebknecht, Karl (1871–1919) — niemiecki polityk i teoretyk socjalizmu; czołowy działacz Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD); współzałożyciel rewolucyjnego Związku Spartakusa i Komunistycznej Partii Niemiec; zamordowany przez członków niemieckiej nacjonalistycznej formacji paramilitarnej. [przypis edytorski]

Liebknecht, Karl (1871–1919) — wybitny działacz socjaldemokracji niemieckiej; współtwórca Związku Spartakusa, zginął zamordowany wraz z Różą Luksemburg przez prawicowe bojówki. [przypis edytorski]

Liebknecht, Wilhelm (1826–1900) — uczestnik Wiosny Ludów we Francji (w Paryżu) oraz w Badenii; nawiązał kontakty z F. Engelsem i K. Marksem, członek organizacji komunistycznej na emigracji w Londynie oraz Powszechnego Niemieckiego Związku Robotniczego (ADAV) Ferdinanda Lassalle'a; współzałożyciel wraz z Augustem Beblem niem. socjaldemokratycznej partii robotniczej (SPD), od 1891 r. redagował centralny organ SPD „Vorwarts”. [przypis edytorski]

Lieb' Vaterland, magst ruhig sein (niem.) — ukochana ojczyzna może być spokojna. [przypis edytorski]

Liechtenstein, von Ulrich (1198–1275) — średniowieczny rycerz, autor dwóch poematów: Służba damom i Księga dam, pięćdziesięciu ośmiu pieśni, pan zamków Liechtenstein, Murau i Frauenburg, położonych w pobliżu Judenburgu. [przypis edytorski]

Liegenschaft (niem.) — nieruchomość; posiadłość. [przypis edytorski]

Liegenschaft (niem.) — posiadłość; nieruchomość. [przypis edytorski]

Lie, Jonas (1833–1908) — pisarz norweski, autor realistycznych powieści środowiskowych: morskich (Gaa Paa!, tj. Naprzód, 1882), dotyczących ówczesnej sytuacji kobiet (np. Córki komandora, 1886: krytyka niszczącego oddziaływania konwenansów; Małżeństwo, 1887: studium niszczenia szczęścia małżeńskiego przez codzienność życia); u schyłku życia tworzył dzieła zabarwione irrealizmem i mistycyzmem (począwszy od powieści Złe mocez 1890 r. i zbioru baśni Trollle z 1891). [przypis edytorski]

lieta — no, ma sicura (wł.) — zadowolona/radosna, nie ale pewna; tytuł V rozdziału: G. Leopardi, Dialogo di Federico Ruysch e delle sue mummie (1824). [przypis edytorski]

lietauros, częściej litaury (z gr. polytauréa) — bębny, kotły. [przypis edytorski]

lietaury (z gr. polytauréa) — bębny, kotły. [przypis edytorski]

Lietuwninkaj mes esam gime (litew.) — dziś popr.: Lietuvninkai mes esam gimę (Urodziliśmy się Litwinami), pieśń do tekstu patriotycznego wiersza Georga Sauerweina (1831–1904) z 1879; z napisaną w 1908 muzyką Stasysa Šimkusa wiersz ten zyskał wielką popularność i stał się nieoficjalnym hymnem Małej Litwy, regionu Litwy leżącego na terenie daw. Prus. [przypis edytorski]

Lietz, Hermann (1868–1919) — niemiecki pedagog, założyciel Landerziehungsheime für Jungen. [przypis edytorski]

lieue (fr.) — dawna francuska jednostka długości, około 4 km. [przypis edytorski]

lieux de plaisirs (fr.) — domy publiczne. [przypis edytorski]

lifnik a. lifarz (starop.) — lichwiarz. [przypis edytorski]

lifnik (daw.) — lichwiarz, osoba pożyczająca pieniądze na zawyżony procent. [przypis edytorski]

lift (ang.) — winda; wymawiane tak samo jak zapisywane. [przypis edytorski]

lift-boy (ang.) — windziarz; chłopiec obsługujący windę dla gości hotelowych. [przypis edytorski]

lift — winda. [przypis edytorski]

lift (z ang.) — winda; siadając do liftu dziś: wsiadając do (…). [przypis edytorski]

ligać (gw., daw.) — wierzgać, kopać. [przypis edytorski]

ligać (gw.) — kopać. [przypis edytorski]

ligać (gw.) — wierzgać, kopać. [przypis edytorski]

ligać — leżeć. [przypis edytorski]

ligaj (gw.) — forma 2.os.lp trybu rozkazującego: leż. [przypis edytorski]

ligaj (gw.) — kładź się. [przypis edytorski]

Liga Morska i Kolonialna — polska organizacja społeczna, do 1930 nosząca nazwę Liga Morska i Rzeczna, stawiająca sobie za cel propagowanie zagadnień morskich wśród społeczeństwa, a także pozyskanie dla Polski kolonii zamorskich; wydawała miesięcznik „Morze” i kwartalnik „Sprawy Morskie i Kolonialne”. [przypis edytorski]

Liga Narodów — międzynarodowa organizacja istniejąca w latach 1919–1946, powołana na mocy traktatu wersalskiego w celu zapewnienia pokoju, rozwiązana po powstaniu ONZ; jej siedzibą była Genewa. [przypis edytorski]

Liga Narodów — międzynarodowa organizacja istniejąca w latach 1919–1946, powołana na mocy traktatu wersalskiego w celu zapewnienia pokoju, rozwiązana po powstaniu ONZ. [przypis edytorski]

Liga Narodów — międzynarodowa organizacja powołana po I wojnie światowej w celu utrzymania pokoju na świecie. Została formalnie rozwiązana w 1946 r., a jej miejsce zajęła Organizacja Narodów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Liga Narodów — międzynarodowa organizacja powołana po I wojnie światowej w celu współpracy międzynarodowej i utrzymania pokoju na świecie; rozwiązana po powstaniu ONZ. [przypis edytorski]

Liga Narodów — organizacja międzynarodowa powołana w ramach traktatu wersalskiego po zakończeniu I wojny światowej, dążąca do współpracy międzynarodowej i zachowania pokoju; przestała funkcjonować w okresie II wojny światowej. [przypis edytorski]

Liga Narodów — organizacja państw, powstała w Genewie w 1919 r. w celu rozwijania współpracy międzynarodowej i zapobiegania wojnom. Działała do lat II wojny światowej, oficjalnie została rozwiązana w 1946 r., po utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Liga Narodów — pierwsza ogólnoświatowa organizacja międzyrządową, zrzeszająca przedstawicieli kilkudziesięciu państw z sześciu kontynentów. Jej misją było utrzymanie pokoju na świecie poprzez spotkania i negocjacje. Została założona 10 stycznia 1920 r. w ramach konferencji pokojowej w Paryżu, kończącej I wojnę światową. Formalnie zakończyła działalność 20 kwietnia 1946 r. w związku z powstaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), ale faktycznie przestała działać już w trakcie II wojny światowej. [przypis edytorski]

Liga Narodowa — ajna pol. organizacja polityczna obejmująca wszystkie trzy zabory, powst. 1 kwietnia 1893 r. z członków Ligi Polskiej, rozwiązana ok. 1928 r.; wśród członków Ligi znaleźli się m.in. Zygmunt Balicki, Wojciech Korfanty, Jan Ludwik Popławski, Teofil Waligórski, Władysław Jabłonowski, Zygmunt Wasilewski, Stanisław Kozicki; realnie Liga kierowana była przez Romana Dmowskiego z zaboru austriackiego i stanowiła bazę działań ruchu narodowego: do jej największych akcji należało zorganizowanie manifestacji z okazji setnej rocznicy insurekcji kościuszkowskiej, w 1894 r., w całym kraju, m.in. w Warszawie, gdzie 17 kwietnia kilka tysięcy osób po nabożeństwie w archikatedrze przeszło pod dom Jana Kilińskiego, co wywołało interwencję władz policyjnych i aresztowania (uwięziony został m.in. niemal cały skład osobowy redakcji „Głosu” warszawskiego). Organem Ligi Narodowej był wydawany we Lwowie „Przegląd Wszechpolski”; w 1897 r. działacze Ligi utworzyli Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (początkowo tajne, potem przekształcone w partię polityczną). Pod względem politycznym Liga stawiała sobie za cel budowę silnego, nowoczesnego narodu polskiego, gotowego oprzeć się innym narodom i realizującego własną misję dziejową; negując wagę, a nawet istnienie walki klasowej, za główne zagrożenie uważała mniejszości narodowe w Polsce; występując przeciw opresji władz rosyjskich i krytykując lojalizm i ugodowość wobec Rosji, odzyskanie niepodległości Polski postrzegała jako cel odległy; do rozłamu w Lidze doszło w l. 1908–1911 z powodu przyjęcia przez Dmowskiego kursu prorosyjskiego. [przypis edytorski]

Liga Polska a. Polska Lyga — tajna pol. niepodległościowa, działająca w l. 1887–1894, powołana w Szwajcarii na zamku Hilfikon k. Zurychu przez grupę daw. uczestników powstania styczniowego przebywających w zaborach pruskim i austriackim oraz na emigracji: do założycieli należeli Zygmunt Miłkowski (pseud. Teodor Tomasz Jeż), major Ludwik Michalski, Maksymilian Hertel i Aleksander Hirschberg (kustosz Ossolineum); na czele Ligi Polskiej stała Centralizacja (w jej skład weszli Miłkowski, Michalski i Hertel). Organizacja, opierając się jeszcze na programie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z l. 30. XIX w., stawiała sobie za cel zorganizowanie ogólnonarodowego powstania w trzech zaborach dla odzyskania niepodległości, projektując przyszłe państwo polskie jako liberalną republikę demokratyczną wolną od wszelkich konfliktów społecznych; miała kierować działalnością polityczną na daw. terenach Polski oraz za granicą, aby: bronić ludność polską przed wpływami obcymi i wynarodowieniem przez zaborców, popierać oświaty ludu i wspierać dobrobyt klas wydziedziczonych, a przede wszystkim dokonać rozpoznania polityki międzynarodowej, przygotować plany organizacji wojskowej i mobilizować wszystkie siły narodowe dla odzyskania niepodległości Polski w granicach przedrozbiorowych na podstawie federacyjnej i z uwzględnieniem różnic narodowościowych (później, w 1888 r. Liga zmodyfikowała tekst swej ustawy, zobowiązując się z gorącym współczuciem popierać rozwój samodzielny narodowości, które wchodziły w skład daw. Rzeczypospolitej Polskiej); z Ligą Polską współpracowały krajowe pisma: „Głos” (Warszawa) i „Przegląd Społeczny” (Lwów), a od 1888 r. działał przy niej Związek Młodzieży Polskiej „Zet” (powstały z inicjatywy Zygmunta Balickiego w Krakowie). Po pięciu latach działalności Ligi część młodszych członków (wśród nich Zygmunt Balicki, Roman Dmowski, Teofil Waligórski, Karol Raczkowski, Jan Ludwik Popławski) wyraziła swoje niezadowolenie z powodu mało konkretnej działalności organizacji i przejęła władzę w Lidze, zmieniając jej nazwę na Ligę Narodową; rok później Liga Polska została formalnie rozwiązana. [przypis edytorski]

Liga Praw Człowieka (fr. Droits de l'Homme) — francuskie stowarzyszenie zał. w 1898 w obronie kapitana Dreyfusa, także gazeta o tym tytule, wydawana w latach 1898–1900. [przypis edytorski]

Liga Praw Wyborczych (ang. League of Women Voters, LWV) — właśc. utworzona w 1920 r. i istniejąca do dziś amerykańska ponadpartyjna organizacja zajmująca się politycznym doradztwem (organizowaniem debat itp.), stworzona przez Carrie Chapman-Catt (1859–1947); tu mowa raczej o Międzynarodowym Ruchu Kobiet (fr. Alliance Internationale des Femmes, AIF; ang. International Woman Suffrage Alliance, IWSA) ukonstytuowanym w 1904 r. w Berlinie zrzeszeniu towarzystw wyborczych na rzecz praw kobiet, do którego przystąpiły towarzystwa ze Stanów Zjednoczonych Ameryki, stanu Victorii w Australii, z Anglii, Niemiec, Szwecji, Norwegii, Danii i Holandii, oraz przedstawicielki Austrii, Szwajcarii i Węgier; przewodnictwo honorowe objęła nestorka ruchu sufrażystek amer. Suzan Antony (1820–1906), a czynne Chapman-Catt. [przypis edytorski]

ligar — belka podstawy. [przypis edytorski]

ligar (daw.) — belka podstawy. [przypis edytorski]

ligar (daw.) — drewniany, podłużny element, na którym układa się ciężkie przedmioty. [przypis edytorski]

liga — sojusz. [przypis edytorski]

ligatura — znak graficzny będący połączeniem dwóch lub trzech liter (np. łac. Æ zamiast AE). [przypis edytorski]

liga — tu: sojusz. [przypis edytorski]

ligawka — daw. ludowy instrument dęty, zwany też bazuną a. trombitą. [przypis edytorski]

ligawka — fujarka; prosty, ludowy instrument dęty. [przypis edytorski]

ligawka — ludowy instrument dęty w formie rogu, zrobiony z dwu złączonych połówek uprzednio przeciętego wzdłuż i wydrążonego kawałka drzewa. [przypis edytorski]

ligawka — ludowy instrument dęty, wykonany z wydrążonego pnia. [przypis edytorski]

ligawka — ludowy instrument dęty z wydrążonego pnia drzewa. [przypis edytorski]

ligawka — ludowy instrument muzyczny dęty, zrobiony z wydrążonej gałęzi. [przypis edytorski]

ligawka — ludowy muzyczny instrument dęty. [przypis edytorski]

ligawka — pol. ludowy instrument dęty drewniany, znany od średniowiecza; rodzaj rogu. [przypis edytorski]

ligawka — tradycyjny pol. ludowy instrument dęty, spotykany gł. na Mazowszu i Podlasiu; rodzaj wygiętego łukowato rogu drewnianego o dł. ok. 1 m (2–3 łokci), wykonany z drewna świerkowego a. olchowego, złożony z dwóch połówek sklejonych woskiem; tu iron. przen.: fujarka, prosty instrument. [przypis edytorski]

lignąć (gw. środ.) — wydać, zdradzić. [przypis edytorski]

Ligne, Charles-Joseph de (1735–1814) — belgijski książę, dyplomata i wojskowy w służbie austriackiej, zwolennik encyklopedystów, pisarz, tworzący w języku francuskim, zaliczany do największych pamiętnikarzy XVIII w. [przypis edytorski]

Ligne, Charles-Joseph de (1735–1814) — książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, dyplomata i wojskowy w służbie Austrii, pamiętnikarz. [przypis edytorski]

Lignice — dziś popr. forma D.lp: Legnicy. [przypis edytorski]

lignit — odmiana węgla brunatnego o stosunkowo dobrze zachowanej strukturze drewna. [przypis edytorski]

Lignon — leśny potok w okolicach Forez we Francji, nad którym rozgrywa się akcja sielankowej powieści-rzeki Honoriusza d'Urfégo Astrea, publikowanej w częściach w latach 1607–1627 i cieszącej się niezmierną popularnością. [przypis edytorski]

Ligue de la patrie française (fr.) — Liga Ojczyzny Francuskiej, francuska organizacja polityczna o charakterze nacjonalistycznym, zał. w 1898, w okresie sprawy Dreyfusa, w odpowiedzi na utworzenie przez intelektualistów lewicy Ligi Praw Człowieka; oficjalnie rozwiązana w 1904. [przypis edytorski]

ligustr — krzew o drobnych białych kwiatach i okrągłych, czarnych, błyszczących owocach; bywa sadzony w charakterze żywopłotu. [przypis edytorski]

ligustr — rodzaj krzewu sadzonego w charakterze żywopłotu. [przypis edytorski]

Liia — imię dodane przez tłumacza. [przypis edytorski]

liije (…), do których Chrystus równał Salomona, mówiąc, że nie był ubrany tak pięknie jako jedna z nich — Łk 12, 27. [przypis edytorski]

li jeno (daw.) — li tylko; jedynie. [przypis edytorski]

Lika — historyczna kraina w płd.-zach. Chorwacji. [przypis edytorski]

likantropia — wilkołactwo, zdolność przemiany człowieka w wilka; w psychiatrii: wyobrażanie sobie przez chorego, że zmienił się w zwierzę. [przypis edytorski]

Likaonia — staroż kraina leżąca we wnętrzu Azji Mniejszej, na wsch. od Frygii i Pizydii, na płn. od gór Taurus, oddzielających ją od Cylicji. [przypis edytorski]

Likaonia — staroż. kraina leżąca we wnętrzu Azji Mniejszej, na wsch. od Frygii i Pizydii, na płn. od gór Taurus, oddzielających ją od Cylicji. [przypis edytorski]

Likaon — syn Priama, władcy Troi. [przypis edytorski]

Like the revolutions of a wheel… (ang.) — Podobnie jak obroty koła, następują regularne następstwa śmierci i narodzin, których moralną przyczyną jest przylgnięcie do istniejących obiektów, podczas gdy przyczyną instrumentalną jest karma (działanie). [przypis edytorski]

likijski bóg — Apollo. [przypis edytorski]

Likofron — syn Mastora, uciekł do Grecji po popełnieniu morderstwa; tam przyjął go Ajas. [przypis edytorski]

li — konstrukcja z partykułą li w funkcji wzmacniającej wymowę zdania; znaczenie: tylko, sam (sama itd.), wyłącznie. [przypis edytorski]

Likowie — mieszkańcy Licji a. Likii, krainy w płd.-zach. części Azji Mniejszej (dziś: płd.-zach. cz. prowincji Alanya w Turcji), położonej w otoczonej przez góry dolinie rzeki Ksantos (daw. Sibris), z miastami Ksantos, Tlos, Patara i Pinara; Likowie (a. Licyjczycy) jako pierwsi mieli przyjść z pomocą Troi w jej sporze z Grecją podczas wojny trojańskiej, a do legendarnych bohaterów z Licji należą Sarpedon i Glaukos. [przypis edytorski]

Likowie — obywatele Licji, sprzymierzeńcy Trojan. [przypis edytorski]

Likowie — sprzymierzony z Trojanami lud z wybrzeża Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

Likowie — walczyli po stronie Trojan; dziś popr. forma B. l.m.: Likijczyków. [przypis edytorski]

Likowie — walczyli po stronie Trojan. [przypis edytorski]

liktor — niższy funkcjonariusz rzym.; liktorzy stanowili osobistą ochronę początkowo króla rzymskiego, potem cesarzy i wyższych urzędników państwowych (przypisana liczba liktorów odpowiadała wadze stanowiska, np. cesarzowi towarzyszyło 24 liktorów, konsulowi 12, pretorowi 6), przed którymi szli, niosąc na lewym ramieniu jako symbol władzy nad życiem wiązki rózeg (fasces) związanych czerwonym rzemieniem, z wetkniętym w nie toporem; liktorzy brali udział w wykonywaniu wyroków śmierci. [przypis edytorski]

liktorowie — niżsi funkcjonariusze rzymscy, którzy jako asysta towarzyszyli władcom i najwyższym urzędnikom państwowym w miejscach publicznych; nosili przed nimi oznaki władzy: przewiązane wiązki rózeg (fasces), między którymi zatknięty był topór; przypisana liczba liktorów odpowiadała randze stanowiska. [przypis edytorski]

liktor — urzędnik sądowy w staroż. Rzymie. [przypis edytorski]

liktor — urzędnik w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]