Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14966 przypisów.
salus, salutis (łac.) — ratunek, wybawienie, tu B. lp salutem. [przypis redakcyjny]
Salustius, właśc. Caius Sallustius Crispus (86–35 p.n.e.) — rzymski historyk i polityk; pochodził z rodziny plebejskiej, spoza Rzymu; przeciwnik arystokracji, w przeciwieństwie do Cycerona stał się zwolennikiem Cezara. [przypis edytorski]
Salustiusz — Caius Sallustius Crispus (86–35 p.n.e.), historyk rzym. [przypis edytorski]
Salustiusz du Bartas, właśc. Guillaume de Salluste du Bartas (1544–1590) — poeta francuski, hugenot, uczestnik wojen religijnych; autor m.in. b. popularnego, przetłumaczonego na wiele języków eposu erudycyjnego La Sepmaine ou La Création du monde (Tydzień albo stworzenie świata, 1578–1584). [przypis edytorski]
salutacją — pozdrowienie, ukłon. [przypis redakcyjny]
salutacją — ukłon. [przypis redakcyjny]
Salutare tuum expectabo Domine (łac.) — Rdz 49, 18: „Zbawienia twego oczekuję Panie”. [przypis tłumacza]
salutem Reipublicae (łac.) — bezpieczeństwo Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]
Salute (pot.) — barokowa bazylika Santa Maria della Salute (wł.: św. Marii od zdrowia) w Wenecji. [przypis edytorski]
salute (z łac. salus: zdrowie) — wł.: zdrowie, na zdrowie; ang.: pozdrowienie, salut. [przypis edytorski]
salut (fr.) — witaj. [przypis edytorski]
salutis Reipublicae (łac.) — ratowania Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]
salutować (daw.) — pozdrawiać, witać. [przypis edytorski]
salvaguardia — czyli gleit, wyraz staropolski wojskowy oznaczający siłę zbrojną dodaną komuś dla bezpieczeństwa. [przypis tłumacza]
salvam actionem (łac.) — wolne działanie. [przypis redakcyjny]
Salvandy, Narcisse Achille (1795–1856) — francuski pisarz i polityk. [przypis edytorski]
Salvanus — Sauvan. [przypis redakcyjny]
salva parti satisfactione — oprócz częściowej satysfakcji a. rekompensaty. [przypis edytorski]
salvatoribus mundi (łac.) — zbawcom świata. [przypis edytorski]
Salvator! (łac.) — zbawca! [przypis edytorski]
Salvator Rosa (1615–1673) — malarz włoski XVII w. lubujący się w tematach smutnych, pełnych okrucieństwa. [przypis redakcyjny]
Salva utrinque appellatione ad aliquod propinquius forum canonicum (łac.) — unikając odwołania się którejkolwiek ze stron do jakiegoś bliższego forum kanonicznego. [przypis edytorski]
Salve Antoni victor et imperator! (łac.) — witaj, Antonjuszu, zwycięzco i wodzu. [przypis redakcyjny]
Salve Auguste victor et imperator! (łac.) — witaj, Auguście, zwycięzco i wodzu. [przypis redakcyjny]
Salve Eternum — Formuła używana przy pogrzebach, pieśń przed zaniesieniem ciała na stos; tak samo jakby kto po polsku powiedział: „Ty wprzódy nad nimi wyrzeczesz wieczny odpoczynek”. [przypis autorski]
Salve Eternum (łac.) — formuła pożegnania zmarłych; odpowiednik: „wieczny odpoczynek”. [przypis edytorski]
salve (łac.) — witaj. [przypis edytorski]
salve (łac.) — witaj. [przypis redakcyjny]
salve (łac.) — witaj; Salve, bracie!: powitanie na sposób staroszlachecki. [przypis redakcyjny]
Salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona Królowo; incipit pieśni ku czci Matki Boskiej. [przypis edytorski]
salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona królowo. [przypis edytorski]
salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, królowo; także: tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]
Salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, Królowo; tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]
Salve Regina (łac. Witaj Królowo) — katolicka pieśń (antyfona) śpiewana ku czci Najświętszej Maryi Panny. [przypis edytorski]
Salve Regina Mater misericordiae, vitae dulcedo et spes nostra! Salve (łac.) — Witaj Królowo, Matko Miłosierdzia, życia słodyczy i nadziejo nasza, witaj! (fragment pieśni katolickiej ku czci Madonny). [przypis edytorski]
Salve Regina! monstra Te esse matrem! (łac.) — Witaj, Królowo, pokaż, że jesteś matką (tj. okaż się naszą matką, bądź nam matką); pierwsze słowa średniowiecznej antyfony do Matki Boskiej. [przypis edytorski]
salve, sol (łac.) — witaj, słońce. [przypis edytorski]
salve venia (łac.) — bez szkody. [przypis edytorski]
Salviati, Lisio del Rosso, Delfante, baron Bottmer — Stendhal miał pasję pseudonimów i kryptonimów, która zresztą dość się tłumaczyła w owej epoce szpiegów, rewizji, przejmowania korespondencji. [przypis autorski]
salvoconducto (hiszp.) — list żelazny, przepustka; dokument wydany przez władze, który umożliwia okazicielowi swobodne i bez ryzyka podróżowanie przez określone tereny. [przypis edytorski]
salvum conductum (łac.) — wolne przejście. [przypis redakcyjny]
Salvum me fac Domine, quoniam defecit sanctus (łac.) — Ratuj, Panie, bo nie ma pobożnych; Psalm 12. [przypis edytorski]
salvum me fac (łac.) — wybaw mnie; tu: ratunku. [przypis edytorski]
salwa-gwardia — list żelazny, gwarantujący nietykalność. [przypis edytorski]
salwarsan — arsfenamina, środek bakteriobójczy, używany do zwalczania syfilisu przed wynalezieniem antybiotyków. [przypis edytorski]
salwarsan — związek organiczny z domieszką arsenu, pierwszy syntetyczny środek bakteriobójczy i pierwsze skuteczne lekarstwo na syfilis. [przypis edytorski]
salwator (daw., łac. salvator) — zbawca, wybawiciel. [przypis edytorski]
salwator (daw., z łac.) — zbawca, wybawiciel. [przypis edytorski]
Salwator (z łac.) — zbawca. [przypis redakcyjny]
salwe — pozdrowienie. [przypis redakcyjny]
Salwian a. Salwian z Marsylii (ok. 400–469/470) — wczesnochrześcijański pisarz. [przypis edytorski]
Salwian z Marsylii (ur. ok. 400) — wczesnochrześcijański pisarz, związany z Galią. Skarga przywołuje tutaj jego dzieło De vero iudicio et providentia dei za pośrednictwem Baroniusza Annales ecclesiastici (t. 5). [przypis edytorski]
salwować (daw.) — ratować. [przypis edytorski]
salwować — ratować. [przypis edytorski]
salwować się (daw.) — ratować się. [przypis edytorski]
salwować się — ratować się. [przypis redakcyjny]
salwować się — schronić się, ocalić się. [przypis redakcyjny]
salwować się (z łac.) — ratować się. [przypis edytorski]
salwować się (z łac.) — ratować się, uciekać. [przypis edytorski]
salwować się (z łac.) — uratować się. [przypis redakcyjny]
salwować (z łac., daw.) — ratować. [przypis edytorski]
salwować (z łac.) — ratować, ocalać, wybawiać. [przypis edytorski]
salwować (z łac.) — ratować. [przypis edytorski]
salwować (z łac. salvare, od salvus: zdrów, cały, bezpieczny) — ratować z opresji, ocalać, wybawiać. [przypis edytorski]
salwowali się — ratowali się. [przypis redakcyjny]
salwowan (daw., z łac.) — salwowany (daw. krótka forma przym.), uratowany. [przypis edytorski]
salwując — ratując. [przypis edytorski]
Salzbrunn — tu: Nieder Salzbrunn, dawna niemiecka nazwa miejscowości Szczawienko, ob. dzielnicy Wałbrzycha, sąsiadującej z dzielnicą Książ. [przypis edytorski]
Salzman — prawdopodobnie chodzi o Christiana Gotthilfa Salzmanna (1744–1811), niemieckiego pedagoga, zwolennika ruchu filantropistów i założyciela szkoły w Schnepfenthal. [przypis edytorski]
samą maścią — zewnętrznym wyglądem. Flaszka powinna być dobrze omszała, co jest świadectwem starości, a więc dobroci wina. [przypis redakcyjny]
samą rdzeń — dziś popr. w r.m.: sam rdzeń. [przypis edytorski]
Samadż — oznacza kongregację, kościół lub sektę religijną w Indiach. [przypis tłumacza]
Samael — w tradycji żydowskiej anioł wykonujący wyroki śmierci; posiada władzę nad Piątym Niebem; jeden z siedmiu wysłanników Boga na świecie. [przypis edytorski]
sama filozofia, ba nawet stoiczna, nie waha się powiedzieć, iż Heraklit i Ferecydes (…) — Plutarch, O poglądach zdrowego rozsądku przeciw stoikom (De communibus notitiis adversus Stoicos), 8. [przypis tłumacza]
Samain, Albert Victor (1858–1900) — poeta i pisarz fr.; symbolista, w 1880 r. związał się z paryską awangardą, występował w kabarecie Le Chat Noir, był współzałożycielem „Mercure de France” (a właściwie wskrzesicielem tego oświeceniowego czasopisma literackiego w 1890 r.); był autorem zbiorów: Au jardin de l'Infante (W ogrodzie Infantki, 1893) i Aux flancs du vase (Na brzegach wazy, 1898); zmarł przedwcześnie na gruźlicę, pośmiertnie wydano jeszcze Polifema (oryg. Polyphème, 1902) i Hyalisa, małego fauna o niebieskich oczach (Hyalis, le petit faune aux yeux bleus 1909); jego wiersze tłumaczyły poetki Młodej Polski: Bronisława Ostrowska i Kazimiera Zawistowska. [przypis edytorski]
samaja niepoeticzeskaja bolezń (ros.) — najbardziej niepoetycka choroba. [przypis edytorski]
sama jedna nie zachodzi — Homer, Iliada XVIII 489. [mowa o konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, która nie zachodzi pod horyzont, wbrew słowom poematu nie jest jednak jedyną z konstelacji, która pozostaje widoczna na niebie przez cały rok, a jedynie najbardziej znaną; red. WL] [przypis tłumacza]
Sama natura aktu do tego stopnia określa z góry klauzule tej umowy, że najmniejsza zmiana spowodowałaby ich nieważność i bezskuteczność… — klauzule umowy muszą wypływać z samej jej natury. Żeby być ważną umowa musi być rozumna (a więc korzystna dla każdego zawierającego ją), musi być zgodna z naturą człowieka (a więc pozostawia mu jego przyrodzoną wolność), musi być wreszcie sprawiedliwa. Wszystko to wymagania wysunięte już w poprzednich rozdziałach, a odnoszące się do każdej umowy w ogóle. Ponieważ zaś ta umowa, o której mowa, jest umową społeczną, więc nadto będzie musiała jeszcze spełniać swój cel: zakładać jedność społeczną. — Klauzule umowy wydedukowane z samej jej natury muszą mieć wartość powszechną i niezmienną. Stają się koniecznym warunkiem prawności wszelkich społeczeństw. Najmniejsze odstąpienie od nich w pozytywnych urządzeniach państwowych powoduje bezprawność związku, przemianę prawnego organizmu w faktyczne zbiorowisko ludzkie, trzymające się jedynie siłą przymusu, powoduje zgaśnięcie obowiązków jednostek wobec społeczeństwa. — Zastrzeżenie, że klauzule umowy może nigdy nie zostały wypowiedziane formalnie, świadczy jeszcze raz o tym, że Russo buduje jedynie teoretyczną konstrukcję i nie zależy mu na historycznej prawdziwości przesłanek, którymi się posługuje. [przypis tłumacza]
sama natura ustanowiła taką wytyczną przez niepisane zwyczaje i usposobienie ludzkie — nowożytny polityk nie miałby prawa do takiej filantropii. [przypis tłumacza]
samanejczyk, dziś: saman (z sanskr. śramana) — wędrowny asceta indyjski żyjący z jałmużny, próbujący osiągnąć poznanie na drodze medytacji; byli to przedstawiciele różnych ruchów religijnych odrzucających braminizm i autorytet Wed, m.in. dżinizmu i buddyzmu; znani w świecie śródziemnomorskim od czasów Aleksandra Wielkiego. [przypis edytorski]
Sama obyczajność nakazuje na listy odpowiadać; a jednak znając powinność względem swego stanu królewskiego i panieńskiego, że bez wiedzy panów Rad Koronnych nic nie mam czynić, ani jednym słowem na one listy, nawet jej królewskiej miłości siostrze mej nie odpisałam — Wyjątek z listu Anny Jagiellonki, Przeździecki, Jagiellonki, t. IV. [przypis autorski]
sama owa zabawa [łowiectwo] młodszych przynosi wiele dobrych skutków. Stają się oni skromni i sprawiedliwi, bo wychowuje ich prawda — kto spędza młodość na łowach, tego uczy prawda i sama przyroda. Kto uczęszcza do szkoły sofistów, uczy się wykrętów, blagi i szumnych frazesów. [przypis tłumacza]
sama prelest' (ros.) — sama rozkosz, wprost cudowne. [przypis redakcyjny]
sama przestrzeń jest przecie tylko wyobrażeniem, więc to tylko może w niej uchodzić za rzeczywiste, co w niej zostaje wyobrażone — trzeba zapamiętać to paradoksalne, lecz słuszne zdanie, że w przestrzeni nie ma nic prócz tego, co w niej zostaje wyobrażone. Boć przestrzeń sama jest przecie tylko wyobrażeniem; więc co jest w niej, musi zawierać się w wyobrażeniu, a w przestrzeni nie ma nic zgoła ponad to, co w niej rzeczywiście zostaje wyobrażonym. Zaiste dziwnie brzmieć musi takie zdanie, iż rzecz jakaś może istnieć w wyobrażeniu o niej; traci ono tutaj swoją stronę rażącą, gdyż rzeczy, z którymi mamy tu do czynienia, nie są rzeczami samymi w sobie, lecz tylko zjawiskami, tj. wyobrażeniami. [przypis autorski]
Sama przez siebie dobra Arcywola — Bóg dobry sam z siebie nie zmyli swojego dobra. [przypis redakcyjny]
sama. [przypis redakcyjny]
Samara — miasto w południowej Rosji, port nad Wołgą. [przypis edytorski]
Samaria — Σαμάρεια, שֹׁמְר֔וֹן, w klinach Sa-me-ri-na (K.-T. str. 36). [przypis tłumacza]
Samarii — Σαμαρεῖτίς (N), Σαμαρίς (D). [przypis tłumacza]
Samarin, Jurij Fiodorowicz (1819–1876) — ros. historyk, działacz społeczny, publicysta; jeden z ideologów ruchu słowianofilskiego; zajmował się rozwojem stosunków społ.-ekonomicznych i narodowych w krajach bałtyckich oraz dziejami ros. cerkwi prawosławnej; w 1861 r. uczestniczył w przygotowaniu reformy uwłaszczeniowej na terenie Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]
Samarkanda — jedno z najstarszych miast Azji Środkowej, dziś na terytorium Uzbekistanu. [przypis edytorski]
Samarkanda — miasto w Uzbekistanie, w Azji Środkowej; zał. w VI w. p.n.e.; w 1868 zdobyte przez wojska ros. i przyłączone do Rosji, w XIX w. jedno z miejsc zesłań Polaków po powstaniach narodowych. [przypis edytorski]
samarska gubernia — gubernia imperium rosyjskiego ze stolicą w Samarze nad środkową Wołgą. Od 2 poł. XIX w. Samara dynamicznie się rozwijała, stając się gł. centrum handlowym i przemysłowym rejonu Wołgi oraz ważnym węzłem kolejowym. [przypis edytorski]
samary — juki, wory na bagaż. [przypis redakcyjny]
samarytański — miłosierny, śpieszący z pomocą; nawiązanie do biblijnego dobrego Samarytanina. [przypis edytorski]
samarytański — tu: współczujący; od biblijnej postaci miłosiernego Samarytanina. [przypis edytorski]
Samarytanie — semicka grupa etniczno-religijna o wierzeniach zbliżonych do judaizmu, od którego oficjalnie oddzielili się prawdopodobnie w IV w. p.n.e. Od II w. p.n.e. Żydzi zaczęli prześladować Samarytan; w czasach Rzymskich obie strony konfliktu oskarżały się nawzajem przed cesarzem o dążenia niepodległościowe i nielojalność. [przypis edytorski]
Samarytanina, co opatrując rany kalece, na przemian zlewa je winem i olejem — por. Mt 13, 52. [przypis edytorski]
Samarytanka — mieszkanka Samarii, krainy historycznej między Galileą a Judeą. [przypis edytorski]
