Przypisy

ze stem dróg (starop. konstrukcja)— dziś: ze stoma drogami. [przypis edytorski]

ze stoma ludwikami, które mi zostaną — ludwik wart był osiem talarów, a talar trzy liwry, każdy o wartości franka (powszechnie tych nazw używało się wymiennie). [przypis edytorski]

zestraszony — dziś popr.: zastraszony a. przestraszony. [przypis edytorski]

zestraszony — dziś: przestraszony. [przypis edytorski]

ze strony — z zewnątrz, z boku. [przypis edytorski]

zestrychowany (daw.) — zgarnięty na bok i odrzucony jako nadmiarowy; od strychulec: deseczka do do usuwania nadmiaru towarów sypkich, np. zboża, poprzez przesuwanie jej po krawędzi naczynia służącego jako miara, także: deseczka do usuwania nadmiaru gliny, przesuwana po krawędzi formy do wyrobu cegieł. [przypis edytorski]

zesuć — zsunąć. [przypis edytorski]

zesuć — zsypać. [przypis edytorski]

ze suchych — dziś popr.: z suchych. [przypis edytorski]

ze suką — dziś: z suką. [przypis edytorski]

ze sumptem, właśc. z sumptem (daw.) — tu: odpowiednio uroczyście. [przypis edytorski]

zesunąć — dziś raczej: zsunąć. [przypis edytorski]

zesunąć się — dziś popr.: zsunąć się. [przypis edytorski]

ze swemi syny — dziś N.lm: ze swymi synami. [przypis edytorski]

ze swoim towarzyszem — prawdopodobnie towarzyszem tym był Stanisław Worcell (1799–1857), powstaniec, działacz i publicysta. [przypis edytorski]

ze swojemi syny — dziś popr.: ze swoimi synami. [przypis edytorski]

ze swojskich zwierząt — tj. ze zwierząt hodowlanych. [przypis edytorski]

ze swymi dachy i szczyty — dziś popr. forma N. lm: ze swymi dachami i szczytami. [przypis edytorski]

zesypane — dziś popr.: zsypane. [przypis edytorski]

ze sypialni (gw.) — z sypialni. [przypis edytorski]

zeszedł był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; dziś: zeszedł. [przypis edytorski]

zeszedł — dziś popr.: zszedł. [przypis edytorski]

zeszedł — dziś popr: zszedł. [przypis edytorski]

zeszedł — dziś: zszedł. [przypis edytorski]

zeszedłem — dziś popr.: zszedłem. [przypis edytorski]

zeszedłszy — dziś popr.: zszedłszy. [przypis edytorski]

ze sześć — dziś popr.: z sześć. [przypis edytorski]

zeszła — tu: przeszła, poprzednia. [przypis edytorski]

zeszłe (gw.) — tu: ześle. [przypis edytorski]

zeszłe lata (starop.) — podeszłe lata; podeszły wiek. [przypis edytorski]

zeszłem (daw.) — dziś popr. forma: zszedłem, poszedłem. [przypis edytorski]

zeszłem — dziś popr. forma 1 os. lp cz.przesz. r.m.: zszedłem. [przypis edytorski]

zeszłoroczne ustawy — ustawy norymberskie z 1935 r. wprowadzające rasistowską dyskryminację i ograniczenie praw ludności żydowskiej w Niemczech. [przypis edytorski]

zeszłowieczny (daw.) — dotyczący ubiegłego wieku. [przypis edytorski]

zeszły kapłany — daw. forma, bez wykładników męskoosobowości, używana w XIX i XX w. dla wyrażenia albo pogardy, albo podniosłości; dziś popr.: zeszli kapłani. [przypis edytorski]

zeszły (starop.) — w podeszłym wieku; stary. [przypis edytorski]

zeszły — w podeszłym wieku. [przypis edytorski]

zeszle — daw. forma regionalna; dziś popr.: ześle. [przypis edytorski]

zeszle — dziś popr. forma: ześle. [przypis edytorski]

zeszle — dziś: ześle. [przypis edytorski]

zeszlij (daw. forma) — dziś: ześlij. [przypis edytorski]

zeszlij — dziś: ześlij. [przypis edytorski]

ze szosy — dziś: z szosy. [przypis edytorski]

zeszpecić — spowodować, że będzie szpetny, czyli brzydki. [przypis edytorski]

ze szranek — dziś popr.: ze szranków. [przypis edytorski]

ze sztuką — tu: umiejętnie, w sposób wyrafinowany. [przypis edytorski]

ze Szwedy — dziś popr. forma N. lm: ze Szwedami. [przypis edytorski]

zetempówka (pot.) — członkini Związku Młodzieży Polskiej. [przypis edytorski]

zetlały — rozpadający się ze starości lub pod wpływem wilgoci. [przypis edytorski]

zetlały — rozpadający się ze starości. [przypis edytorski]

zetleć — przeważnie o tkaninie: rozpadać się pod wpływem starości. [przypis edytorski]

zetleć — rozpaść się pod wpływem wilgoci. [przypis edytorski]

zetleć — tu: spłonąć. [przypis edytorski]

Zetos i Amfion (mit. gr.) — bliźniacy, synowie Zeusa i tebańskiej królewny Antiope; ich matka w obawie przed gniewem ojca uciekła z domu, urodziła ich potajemnie i oddała wychowywanie pasterzom; po śmierci swego ojca Antiope została uwięziona przez stryja i jego żonę, a Zetos i Amfion, kiedy dorośli, uwolnili matkę i pomścili ją. [przypis edytorski]

ze trzemi rękawy (starop. forma) — dzię N. lm.: z trzema rękawami. [przypis edytorski]

Zeuglodon, częściej: bazylozaur (paleont.) — rodzaj dużego drapieżnego prawalenia żyjącego w eocenie, 40–30 mln lat temu, początkowo uważanego za gada (gr. sauros). [przypis edytorski]

Zeuksidam (…) odpowiedział: (…) — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. [przypis edytorski]

Zeuksipp z Heraklei — być może Zeuksis z Heraklei (V–IV w. p.n.e.), później znany malarz grecki, mistrz światłocienia i iluzjonizmu. [przypis edytorski]

Zeusa groty — pioruny. [przypis edytorski]

Zeusa, wśród świty umarłych władnącego w podziemnej krainie — Zeusa Katachtoniosa (Zeusa Podziemnego), czyli Hadesa. [przypis edytorski]

Zeusa — w tłum. Dmochowskiego: Jowisza. [przypis edytorski]

Zeusa, wyrzuconego na Krecie, wychowała koza — małego Zeusa, kiedy jako niemowlę został przez swoją matkę Reę ukryty w grocie na Krecie, karmiła swoim mlekiem koza Amaltea. Ułamany róg Amaltei wdzięczny Zeus pobłogosławił, obdarzając go cudowną właściwością stałego napełniania się pożywieniem, stąd „róg Amaltei”: róg obfitości. [przypis edytorski]

Zeusa zaś stwórcy wszechrzeczy, co wszystko spłodził na ziemi… — fragm. zaginionego eposu Cypria przypisywanego półlegendarnemu poecie Stasinusowi z Cypru, opisującego w 11 księgach wydarzenia poprzedzające wojnę trojańską. [przypis edytorski]

Zeus [cię] piorunem trafił za twoje sprawki niegodziwe — Asklepios został przez Zeusa zabity piorunem za wskrzeszanie zmarłych. [przypis edytorski]

Zeusie, jak ty to znosisz, kiedy kiedy ci baranie rogi rosną? — Amon (egip. Imn: ukryty), główny bóg egipskich Teb, samoistny stwórca i dawca życia, który w czasach Nowego Państwa, utożsamiany z bogiem słońca Re, zyskał rangę głównego bóstwa państwowego, przedstawiany był jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami lub człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach. Grecy utożsamiali go z władcą bogów Zeusem. Zeusa-Amona czczono w greckiej kolonii w Cyrenajce (ob. płn.-zach. Libia), miał świątynie w greckich Tebach i w Sparcie. W oazie Siwa, w pobliżu ob. granicy Egiptu i Libii, znajdowała się niezmiernie szanowana przez Egipcjan i Greków wyrocznia Zeusa-Amona, która kiedy Aleksander Wielki wkroczył jako wyzwoliciel do Egiptu, uznała go za syna Amona i prawowitego władcę Egiptu. [przypis edytorski]

Zeus, kiedy inni bogowie i ludzie śpią, sam jeden czuwa i snuje pewne plany — zob. Iliada II 1–4. [przypis edytorski]

Zeus Lykejski (gr. Lykajos a. Likajos: pochodzący od wilczycy, wilczy) — przydomek Zeusa czczonego w pobliżu góry Lyjakos w Arkadii; wg niektórych opowieści było to miejsce urodzenia Zeusa, wg innych kult tego boga zapoczątkował w Arkadii bezbożny Likaon, który złożył mu w ofierze chłopca, za co został zamieniony w wilka; w jeszcze innej wersji synowie Likaona poczęstowali przebranego za wędrowca Zeusa zupą, w której wymieszali wnętrzności swego brata z wnętrznościami owiec i krów, za co spotkała ich taka sama kara. [przypis edytorski]

Zeus Meilichios (mit. gr.) — przydomek Zeusa, władcy bogów olimpijskich, jako bóstwa udzielającego oczyszczenia z win. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy bóg gr. panteonu, syn Kronosa i Rei. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy z bogów olimpijskich, włada piorunami. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najważniejszy z bogów, władca Olimpu, brat Posejdona i Hadesa, syn Kronosa, patronujący zjawiskom na niebie, zwłaszcza piorunom. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najwyższy bóg, władca nieba, bogów i ludzi, pan piorunów. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — najwyższy bóg, władca nieba, bogów i ludzi; syn Rei i Kronosa, brat Hestii, Demeter, Hery, Posejdona i Hadesa; jego atrybutem była błyskawica, a przydomkiem gromowładny. [przypis edytorski]

Zeus (mit. gr.) — syn Kronosa i Rei, najważniejszy z bogów, władca nieba, bogów i ludzi, pan piorunów; w wydaniu źródłowym jego imię tłumacz zapisał w poemacie jako Zews, dla podkreślenia jednosylabowej wymowy: Zeus, Zeu-so-wi. [przypis edytorski]

Zeus — najważniejszy z bogów greckich, ojciec m.in. Ateny. [przypis edytorski]

Zeus — najważniejszy z bogów olimpijskich, zwierzchnik pozostałych bogów. Włada piorunami. [przypis edytorski]

Zeus Podziemny (gr. Chthonios) — Zeus czczony jako bóstwo podziemne, zapewniające urodzaj. [przypis edytorski]

Zeus rodzinny — bóg opiekuńczy nad rodziną. [przypis edytorski]

Zeus, rzadziej: Dzeus (mit. gr.) — najważniejszy z bogów, władca nieba, bogów i ludzi, pan piorunów; mąż Hery, znany m.in. z licznych miłostek. [przypis edytorski]

Zeus w łabędziu — grecki król bogów Zeus przemienił się w łabędzia, żeby uwieść żonę króla Sparty, Ledę. Ze związku Ledy z Zeusem narodziła się piękna Helena, Klitajmestra oraz Kastor i Polluks. [przypis edytorski]

Zeus (…) własnego ojca wtrącił do więzienia za to, że swoje dzieci zjadał (…) a tamten znowu swojego ojca wykastrował… — Mowa o Zeusie, Kronosie oraz Uranosie. Kronos za namową matki stanął na czele buntu tytanów, pokolenia bogów istniejącego przed bogami olimpijskimi, wykastrował swego ojca Uranosa i przejął po nim władzę. Następnie zjadał własne dzieci w obawie przed przepowiednią, która mówiła, że zostanie pozbawiony władzy przez swojego potomka. Zeus, syn Kronosa, został po narodzinach ukryty przez matkę, dzięki czemu mógł pokonać ojca, gdy dorósł. Pokonany Kronos wraz ze wspierającymi go tytanami został uwięziony w Tartarze, najgłębszej i najciemniejszej części krainy podziemia. [przypis edytorski]

zewłok — zwłoki. [przypis edytorski]

zewnątrz Europy — dziś: na zewnątrz (…). [przypis edytorski]

zewnątrz słychać było — dziś: na zewnątrz (…). [przypis edytorski]

zewnątrz statku — dziś: na zewnątrz (…). [przypis edytorski]

zewnątrz — tu: na zewnątrz. [przypis edytorski]

zewnątrz — tu: z zewnątrz. [przypis edytorski]

Zews — dziś popr. Zeus, najważniejszy z bogów, władca Olimpu, brat Posejdona i Hadesa, syn Kronosa, patronujący zjawiskom na niebie, zwłaszcza piorunom. [przypis edytorski]

Zews — dziś popr.: Zeus; najwyższe bóstwo panteonu greckiego. [przypis edytorski]

Zews — inny zapis: Zeus. [przypis edytorski]

Zews (mit. gr.) — dziś popr.: Zeus; najważniejszy z bogów, władca Olimpu. [przypis edytorski]

Zews (mit. gr.) — Zeus, najważniejsze bóstwo mitologii greckiej; daw. zapis, będący próbą oddania poprawnej, jednosylabowej wymowy tego imienia (por. ros. Зевс). [przypis edytorski]

Zewsowy — dziś popr.: Zeusowy. [przypis edytorski]

Zews — własc.: Zeus. [przypis edytorski]

Ze wszech stron (…) — opuszczono wcześniejsze zdanie; w oryginale niem.: Die Burg stand still, denn sie war auf das Gebirge jenseits des Meers gekommen. [przypis edytorski]

Zews — Zeus, władca bogów w mit. gr. (taką pisownię jego imienia stosowano na przeł. XIX i XX w.; np. Wyspiański w Nocy listopadowej). [przypis edytorski]

Ze wszystkich wiar, jakie święty Paweł znalazł we czci w Atenach, ta, którą święcili „Bóstwu ukrytemu i nieznanemu” (…) — Biblia, Dz 17:23n. [przypis edytorski]