Przypisy

porucznik, chorąży, namiestnik — oficerowie niższych stopni. [przypis redakcyjny]

poruczyć (daw.)— powierzyć. [przypis redakcyjny]

Poruszono niekiedy sumienie publiczne na korzyść prawa i kazano przysięgać, że się go będzie przestrzegało — Sekstyliusz twierdził, że poprzysiągł go dochować (Cic.). [przypis redakcyjny]

Porwoniście (…) śmierci — niech was śmierć porwie. [przypis redakcyjny]

porywać — tu: porywać z bronią w ręku. [przypis redakcyjny]

poryżać (daw.) — rżeć kilka razy. [przypis redakcyjny]

poryżać — rżeć (o koniu), grozić. [przypis redakcyjny]

„Porządek panuje w Warszawie” (…) około roku 1832 — Słowa te wypowiedział w Izbie Deputowanych ówczesny minister spraw zagranicznych Francji na wieść o kapitulacji Warszawy 8 września 1831. [przypis redakcyjny]

porządkiem wspacznym — wbrew zwykłemu porządkowi. [przypis redakcyjny]

porządny a. rządny — tu: praworządny. [przypis redakcyjny]

porządny (daw.) — sprawnie rządzony. [przypis redakcyjny]

porzem — przeorywamy, prujemy. [przypis redakcyjny]

porze — pruje. [przypis redakcyjny]

porze się — przedziera się. [przypis redakcyjny]

porzucić (…) duszę — umrzeć. [przypis redakcyjny]

po ścianach złożone pałasze (…) — w opisie dekoracji wskazał autor: ponad sofą „złożone w krzyż szable”, „ponad biurkiem fotografia Matejkowskiego Wernyhory i litograficzne odbicie Matejkowskich Racławic”. [przypis redakcyjny]

pościł — w rękopisie dla rymu: pościoł. [przypis redakcyjny]

pośledni (daw.) — ostatni. [przypis redakcyjny]

pośledni (daw.) — [tu:] następny. [przypis redakcyjny]

pośledni (daw.) — tylny. [przypis redakcyjny]

pośledniejszy (daw.) — późniejszy. [przypis redakcyjny]

pośledniejszy (daw.) — [tu:] następny. [przypis redakcyjny]

pośledniejszy (starop.)— ostateczny, tu: pośmiertny. [przypis redakcyjny]

pośledniejszy — tu: późniejszy. [przypis redakcyjny]

pośledni (starop.) — ostatni. [przypis redakcyjny]

Pośle Syn Człowieczy anioły swoje… — parafraza dwóch wersetów Ewangelii św. Mateusza, XIII, 40–41. [przypis redakcyjny]

pośli — dziś popr. forma trybu rozk.: poślij. [przypis redakcyjny]

Pośród nimf wiecznych uśmiecha się Febe — Nimfy wieczne to gwiazdy. Febe to księżyc. [przypis redakcyjny]

Pośród tych wieprzów (…) — Poeta wyrzeka tu na zepsucie swojego czasu i kraju: ile razy w tej treści podnosi głos strofujący, zawsze jest niewyczerpany i nieubłagany. Przez pogardę wieprzami nazywa mieszkańców Kassentino; kundlami warczącymi mieszkańców z Arezzo; wilkami florentczyków; a lisami pizańczyków dla wrodzonej ich chytrości i zdrady. Czarownica Cyrce przemieniła towarzyszów Ulissesa w wieprze. [przypis redakcyjny]

po środku miał w sobie nasz obraz własną barwą malowany — W ciało człowieczeństwa wcielone Słowo Boże, Chrystus Pan i Zbawiciel. [przypis redakcyjny]

pośrutować — pokawałkować, zemleć. [przypis redakcyjny]

poświata (daw.) — [tu:] światło księżycowe. [przypis redakcyjny]

poświata — światło. [przypis redakcyjny]

poświata — [tu:] światło księżycowe. [przypis redakcyjny]

Poświęcone Marii — pod imieniem Marii ukrywa się kobieta, która w tym okresie (1834–1838) odegrała w życiu uczuciowym Krasińskiego wybitną rolę: Joanna Bobrowa. W wyd. III utworu dedykacji brak. Dedykowanie utworu osobie o tym samym imieniu co bohaterka dramatu, żona hrabiego Henryka, pobudziło niektórych krytyków do snucia pomysłów interpretacyjnych: „Dedykowanie utworu Marii staje się pięknem już w pierwszej przygrywce poetycznej orkiestry, a występuje i później, kiedy w wyrażeniu: Maria, imieniu o podwójnym sensie, zjawia się amfibolia marzycielskiej miłości. Czy jest to nieszczęśliwa żona bohatera, której nieskończona wierność została nagrodzona obłąkaniem, czy już tu jest to apoteoza katolicyzmu: Maria gwiazda morza, wieczny symbol macierzyńskiej miłości? Są to aluzje do obu, do żadnej z osobna, aluzje, które stapiają się w jedną wierność kobiecą” (A. Jung, Ein polnischer Dante [w:] Charaktere, Charakteristiken und vermischte Schriften, Konigsberg 1848, s. 26). [przypis redakcyjny]

po św. Janie — w drugiej połowie roku. [przypis redakcyjny]

posądzać — [tu:] sądzić. [przypis redakcyjny]

posąg Apollina — Apollo: w greckiej mitologii starożytnej bóg słońca i sztuk pięknych, zwykle przedstawiany w sztuce jako idealnie piękny młodzieniec. [przypis redakcyjny]

posąg Mojżesza — rzeźba Michała Anioła. [przypis redakcyjny]

posąg paryjski — posąg z marmuru paryjskiego. [przypis redakcyjny]

Posadziłeś… nie nagorzej — tj. na miejscu bliskim gospodarza. [przypis redakcyjny]

posag — majątek wnoszony mężowi przez żonę przy zawieraniu małżeństwa. [przypis redakcyjny]

poseł — poseł kurfirsta Wilhelma, Jan Hoverbeck. [przypis redakcyjny]

posesją — [forma B.lm r.ż.:] posiadanie. [przypis redakcyjny]

posesja — tu: dzierżawa; dosł. posiadanie, w odróżnieniu od własności; posesją — dziś popr. forma B. lp: posesję. [przypis redakcyjny]

posesor — tu: dzierżawca. [przypis redakcyjny]

posiadalne — posiadane (użytkowane). [przypis redakcyjny]

Posiadamy orędzie Chilperyka, wnuka Klodwigowego, który się skarży, że prawie wszystkie jego dobra przeszły do kościołów — To stało się przyczyną, że unieważnił testamenty sporządzone na rzecz kościołów, a nawet dary swego ojca: Gontran przywrócił je i uczynił nawet nowe dary. [przypis redakcyjny]

posiężne (daw.) — zamach. [przypis redakcyjny]

posiedź (daw.) — później. [przypis redakcyjny]

positive — twierdząco, pomyślnie [pomyślnie, pozytywnie to w ang.: positively, we fr.: positivement; ang. positive jako przymiotnik oznacza: pozytywny, korzystny, przekonany; zaś jako rzeczownik oznaczy: cecha pozytywna, zaleta]. Od tego wiersza zaczynają się obrazy egipskie i refleksje nimi wywołane, przedstawione przez poetę całkowicie w duchu pseudoklasycznym. Kleiner, Słowacki, t. II, str. 145, twierdzi, że list do Hołyńskiego jest ułożony najbardziej w duchu pseudoklasycznym i przypomina list Mickiewicza do doktora Siemaszki. [przypis redakcyjny]

poskoczny (daw.) — prędki, nierozważny. [przypis redakcyjny]

posła — aresztowanie Bułhakowa 16 sierpnia 1787 przez Turków, doprowadzonych do ostateczności żądaniami i groźbami Rosji. [przypis redakcyjny]

posłać przed Abrama — zabić. [przypis redakcyjny]

posła, gałąź gdy niesie oliwną — Jeszcze za czasów Danta trwał ten starożytny obyczaj, że posłowie pokoju przychodzili z gałązką oliwną w ręku. [przypis redakcyjny]

posłał dziesięć tysięcy wojska — 13 września 1787; wojska było 20 tys. [przypis redakcyjny]

Posłałem Ci (…) „Hermana” — powieść swą pt. Władysław Herman i jego dwór. [przypis redakcyjny]

posłałem ci ostatnią wiadomość o sobie z Aleksandrii — list ten zaginął. [przypis redakcyjny]

posłów czci i chwało, Hermesie! — bystronogi bóg Hermes był przedstawiany zazwyczaj jako poseł bogów. [przypis redakcyjny]

posłuch — straż, czujka. [przypis redakcyjny]

posłuch — straż, czujka. [przypis redakcyjny]

posłuchy (daw.) — straże, patrole. [przypis redakcyjny]

posłuchy (starop.) — czaty. [przypis redakcyjny]

posłuchy — straże, czujki. [przypis redakcyjny]

posłuszna nimfa — Nimfa wodna, zamiast woda; posłuszna rozkazom, zachowująca bieg i kierunek, jaki jej nadać chciano. [przypis redakcyjny]

po sobie — na swoją korzyść. [przypis redakcyjny]

posoka świnia — krew świńska. [przypis redakcyjny]

posowa — pułap, sklepienie. [przypis redakcyjny]

pospólstwo — pospolitowanie się, poufałość. [przypis redakcyjny]

pospołu (daw.) — razem, wespół (por. rzadko już używany wyraz społem: razem). [przypis redakcyjny]

pospolita rzecz — rzeczpospolita; tu: społeczeństwo. [przypis redakcyjny]

pospolita śmierć (starop.) — [tu:] śmierć wszystkich; [powszechna śmierć]. [przypis redakcyjny]

pospolite wiersze — tj. proste, polegające tylko na akcencie słownym [Wortaccent] w przeciwstawieniu do kunsztownych, rytmicznych strof starożytnych. [przypis redakcyjny]

pospolitym torem — utartą drogą. [przypis redakcyjny]

pospolity (starop.) — powszechny; por. wyraz pokrewny: rzeczpospolita. [przypis redakcyjny]

pospolity (starop.) — powszechny. [przypis redakcyjny]

posponować — lekceważyć. [przypis redakcyjny]

posponując — lekceważyć, mieć za nic. [przypis redakcyjny]

postąpić z włości — tu: ustąpić, porzucić swoją własność. [przypis redakcyjny]

post absoluta vota (łac.) — po oddaniu głosów. [przypis redakcyjny]

Postać kochanki pogardzonej biała — wspomnienie Eglantyny Pattey, która kochała się w poecie w Szwajcarii. [przypis redakcyjny]

postanawniejszy (starop.) — dojrzalszy. [przypis redakcyjny]

postanowić (starop.) — ustalić; państwo do końca niepostanowione: [państwo nie do końca ustalone, ustanowione; red. WL]. [przypis redakcyjny]

postanowić — tu: ożenić. [przypis redakcyjny]

postanowić — tu: postawić, umieścić. [przypis redakcyjny]

postanowił uniemożliwić rewolucję, taką jak owa w 1740 roku — mowa tu o powstaniu ludowym w Genui w 1746 r. [które zmusiło Austriaków do opuszczenia zajętego przez nich miasta (wojna o sukcesję austriacką); Red.]. [przypis redakcyjny]

po starej — po starej znajomości. [przypis redakcyjny]

po staremuż — po staremu, po dawnemu, tak samo. [przypis redakcyjny]

Po starym i po nowym pergaminie — To jest: po księgach Starego i Nowego Testamentu. [przypis redakcyjny]

postawa (starop.) — [tu:] osnowa tkacka. [przypis redakcyjny]

postawa ukazuje rogi — skłonność do awantur, stąd wyrażenie: rogata natura. [przypis redakcyjny]

postaw (daw.) — miara długości tkanin, równa 28 łokci, tj. ok. 16 m. [przypis redakcyjny]

postawił — wypełniając ślub chocimski, Lubomirski założył w Wiśniczu wspaniały kościół Zbawiciela i klasztor Karmelitów Bosych. [przypis redakcyjny]

postawką (starop.) — po wierzchu. [przypis redakcyjny]

postawkami — postępowaniem. [przypis redakcyjny]

postawki (starop.) — miny. [przypis redakcyjny]

postawki (starop.) — postępki. [przypis redakcyjny]

postawny (starop.) — okazały, wpadający w oczy. [przypis redakcyjny]

postawy (starop.) — postępki. [przypis redakcyjny]

postaw — zwój sukna. [przypis redakcyjny]