Przypisy

Job — Hiob. [przypis edytorski]

Jobowy — Hiobowy; właściwy wystawionemu na próbę przez Boga biblijnemu Hiobowi. [przypis edytorski]

Jockey Club (ang.: klub wyścigów konnych) — tu: jeden z najbardziej prestiżowych prywatnych klubów dla dżentelmenów w Paryżu, w XIX w. miejsce spotkań francuskiej elity. [przypis edytorski]

Jodallali-iii — zapis dźwięku odpowiadającego tzw. jodłowaniu, będącemu elementem tradycyjnego śpiewu górali z Tyrolu. [przypis edytorski]

Jodko-Narkiewicz, Witold (1884–1924) — działacz PPS, współpracownik Józefa Piłsudskiego, współtwórca odłamu PPS-Frakcji Rewolucyjnej; publicysta, dyplomata, pracownik polskiego MSZ, należał do czwórki polskich delegatów (obok Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego i Władysława Grabskiego), którzy złożyli podpis pod traktatem wersalskim, w r. 1920 jako polski delegat rządu na placówce dypl. w Konstantynopolu, potem w Rydze; jako współpracownik „Przedświtu” londyńskiego (do 1905 r.) używał pseud.: A. (Aleksander) Wroński. [przypis edytorski]

jodler — rodzaj śpiewu z częstymi zmianami skokowymi między rejestrami, charakterystyczny dla muzyki ludowej Tyrolu. [przypis edytorski]

Jodl, Friedrich (1849–1914) — niemiecki filozof i psycholog. [przypis edytorski]

Jodoform — Mittel zur Desinfektion von Wunden. [przypis edytorski]

jodoform — żółta, krystaliczna substancja chem. o intensywnym, przenikliwym zapachu, jeden z pierwszych środków antyseptycznych. [przypis edytorski]

jodoform — żółta, krystaliczna substancja chem. o intensywnym, przenikliwym zapachu, jeden z pierwszych środków antyseptycznych. [przypis edytorski]

jodoform — żółta, krystaliczna substancja, jeden z pierwszych środków antyseptycznych. [przypis edytorski]

Jodsy (mit. litew.) — złe duchy. [przypis edytorski]

jodyna (chem.) — spirytusowy roztwór jodu, brunatna ciecz stosowana do dezynfekcji skóry, odkażania ran i skaleczeń. [przypis edytorski]

Joel prorok rozkazuje — Joel 2, 16-17. [przypis edytorski]

Joe Smyth, popr. Joseph Smith (1805–1844) — założyciel i przywódca wspólnoty religijnej mormonów (Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dnia Ostatniego), zamordowany razem z bratem przez wzburzony tłum, czczony jako prorok i męczennik. [przypis edytorski]

Joffre, Joseph (1852–1931) — francuski dowódca wojskowy, naczelny wódz armii francuskiej (1914–1916) w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]

jog a. jogin — hinduski asceta uprawiający jogę. [przypis edytorski]

joga (właśc. jogin) (sanskr.) — wyznawca jogi, hinduskiego systemu religijno-filozoficznego, dążącego do doskonałości duchowej m. in. przez ćwiczenia fizyczne. [przypis edytorski]

jog, derwisz, bonza, fakir, lama i szaman — mnisi i przewodnicy duchowi różnych systemów religijno-filozoficznych. [przypis edytorski]

jog — dziś raczej: jogin. [przypis edytorski]

jogei — jog. [przypis edytorski]

jo (gw.) — ja. [przypis edytorski]

Johann Christoph Friedrich von Schiller (1759–1805) — niemiecki poeta i filozof okresu romantyzmu, autor m. in. Ody do radości. [przypis edytorski]

Johannesburg — miasto w Republice Południowej Afryki. [przypis edytorski]

Johann Froben (1460–1527) — szwajcarski drukarz i wydawca. [przypis edytorski]

Johann Heinrich Voss (1751–1826) — niem. poeta i tłumacz. [przypis edytorski]

Johannisberger — wysokiej jakości niem. białe wino z okolic zamku Johannisberger nad Renem. [przypis edytorski]

Johannisbergski gród — nieistniejący już zamek Johannisburg wzniesiony w 1344–45 na terenie obecnego miasta Pisz w woj. warmińsko-mazurskim, nad jeziorem Roś. [przypis edytorski]

Johannisburg — obecnie: Pisz. [przypis edytorski]

Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) — niemiecki poeta okresu romantyzmu, dramaturg, prozaik, polityk. [przypis edytorski]

johimbina — alkaloid uzyskiwany z kory drzewa johimby lekarskiej, występującego w zach. Afryce; wykorzystywana jako afrodyzjak. [przypis edytorski]

johimbina — związek chemiczny (alkaloid) uzyskiwany z kory drzewa johimby lekarskiej, występującego w zach. Afryce; wykorzystywana jako afrodyzjak. [przypis edytorski]

John Barcker (…) który doszedł do rangi pułkownika i zdobył wszystkie możliwe ordery (…) był kobietą… — chodzi o Valerie Arkell-Smith z d. Baker (1895–1960), żyjącą przez pewien czas jako „pułkownik Victor Barker”. Valerie Barker w 1914 zgłosiła się do brytyjskich służb pomocniczych, prowadzących opiekę pielęgniarską w szpitalach wojskowych. W 1918 zawarła nieudane małżeństwo, po rozwodzie kolejne. W 1923 nawiązała romans z Elfridą Hayward, udając przed nią mężczyznę. Porzuciła męża i dzieci i jako sir Victor Barker, rzekomo były pułkownik lotnictwa, odznaczony Orderem za Wybitną Służbę, zamieszkała z Elfridą i zawarła z nią ślub. W 1926 porzuciła ją, w 1929 została aresztowana w związku z bankructwem, co przyczyniło się do ujawnienia prawdy. [przypis edytorski]

John Bull — narodowa personifikacja Wielkiej Brytanii, powstała z literackiej postaci stereotypowego Anglika, występującej w serii pamfletów z 1712 r. szkockiego pisarza Johna Arbuthnota; typowy Anglik. [przypis edytorski]

John Bull — narodowa personifikacja Wielkiej Brytanii, powstała z literackiej postaci stereotypowego porywczego i grubiańskiego Anglika, występującej w serii pamfletów z 1712 r. szkockiego pisarza Johna Arbuthnota. [przypis edytorski]

John Bull — postać literacka uosabiająca cechy stereotypowego Anglika, występująca w serii pamfletów z 1712 r. szkockiego pisarza Johna Arbuthnota; typowy Anglik. [przypis edytorski]

John Bull — stereotypowa postać rzeczowego i porywczego Anglika. [przypis edytorski]

John Bull — tj. typowy Anglik. [przypis edytorski]

John Burton — brytyjski lekarz, od 1941 służył w wojsku w Afryce Płn. i we Włoszech, gdzie dostał się do niewoli; przyjaciel Gałczyńskiego w obozie jenieckim w Altengrabow; autor wspomnień pt. Mirador: My Term as Hitler's Guest (Londyn 1986). [przypis edytorski]

John Milton (1603–1674) — poeta ang., autor poematu Raj utracony. [przypis edytorski]

John Milton (1608–1674) — poeta i pisarz ang., autor poematu Raj utracony, w którym jest mowa o buncie aniołów pod wodzą Szatana. [przypis edytorski]

John Ruskin (1819–1900) — ang. pisarz i krytyk. [przypis edytorski]

Johnson, Andrew (1808–1875) — amerykański wiceprezydent (1865), po śmierci Lincolna prezydent Stanów Zjednoczonych (1865–1869); za zdymisjonowanie członka rządu bez zgody Senatu usiłowano pozbawić go urzędu pod zarzutem zdrady stanu; w procesie sądowym przed Senatem został uniewinniony. [przypis edytorski]

„Johnson” Boswella — The Life of Samuel Johnson (Żywot Samuela Johnsona, 1791), słynna biografia brytyjskiego pisarza, napisana przez Jamesa Boswella. [przypis edytorski]

Johnson, Samuel (1709–1784) — angielski pisarz i krytyk. [przypis edytorski]

Johnson, Samuel (1709–1784) — brytyjski pisarz i leksykograf. Mowa o dziele The life of Samuel Johnson by James Boswell, 2 t. London. Published by J. M. Dent Co. O książce tej pisze mi Brzozowski w liście z 26 stycznia 1911 r.: „Leżąc w łóżku, przeczytałem książkę cudowną: życie dr. Samuela Johnsona, napisane przez Boswella, olbrzymie dzieło, które czyni nas raz na zawsze osobistymi znajomymi człowieka niemal sokratycznego. Biografia nigdy nie dała tak żywego poczucia indywidualności; nie wiem, czy to jest tłumaczone, ale w Angli to jedna z najpopularniejszych książek”. [red. WL]. [przypis edytorski]

Johnstown — miasto w Stanach Zjednoczonych, w zach. części stanu Pensylwania, ośrodek produkcji stali i wydobycia węgla. [przypis edytorski]

John Thomas — w tłum. Marcelego Tarnowskiego pojawia się tu w zastępstwie Sir Johna Thomasa i Lady Jane Ondraszek oraz bezimienna księżniczka, wraz z wyjaśnieniem w przypisie, że Ondraszek to „bohater ludowy Śląska cieszyńskiego”. Jednakże w związku z pominięciem kilku fragmentów i znacznymi zniekształceniami w tym rozdziale, końcową część uzupełniono i uporządkowano, zgodnie z oryginalną wersją językową, przy czym dla ujednolicenia całości tekstu koncepcja przetłumaczenia żartobliwej nazwy John Tomas jako Ondraszek upadła, ustępując brzmieniu oryginału. [przypis edytorski]

Joie de vivre (fr.) — radość życia. [przypis edytorski]

Joie de vivre — pod tytułem w wydaniu źródłowym podano melodię w zapisie nutowym. [przypis edytorski]

joie, simplicité, miséricorde (fr.) — radość, prostota, miłosierdzie. [przypis edytorski]

Join the army (ang.) — Wstąp do armii. [przypis edytorski]

Join the navy (ang.) — Wstąp do marynarki. [przypis edytorski]

Joinville, Jean de (ok. 1224–1317) — fr. kronikarz, przyjaciel i towarzysz broni Ludwika IX podczas wyprawy krzyżowej, autor biografii Czyny Ludwika Świętego króla Francji. [przypis edytorski]

J. O. — jaśnie oświecony (tytuł). [przypis edytorski]

joj' — trump.: joja. [przypis edytorski]

Jokaj — właśc. Mor Jokai (1825–1904) węg. pisarz późnoromantyczny. [przypis edytorski]

joke (ang.) — żart, dowcip. [przypis edytorski]

jokey-clubista — członek Jockey Clubu, tj. klubu wyścigów konnych. [przypis edytorski]

jołop (pogard.) — człowiek niezbyt bystry. [przypis edytorski]

Jolanta — córka króla węgierskiego Beli IV, siostra Kingi, żony Bolesława Wstydliwego. [przypis edytorski]

Jolaos (mit. gr.) — heros tebański, bratanek i towarzysz Heraklesa; odegrał szczególną rolę w zabiciu Hydry lernejskiej, wielogłowego potwora, którego głowy po odcięciu zaraz odrastały; gdy Herakles walczył z Hydrą i jednocześnie zaatakował go olbrzymi rak, heros wezwał na pomoc Jolaosa; Herakles obcinał kolejne głowy Hydrze, zaś Jolaos przypiekał okaleczone szyje pochodnią, zapobiegając odrastaniu łbów. [przypis edytorski]

jolla — tu: niewielka łódź wiosłowa będąca na wyposażeniu statku. [przypis edytorski]

jomarkas (lenk.) — prekymetis. [przypis edytorski]

Jom Kippur — jedno z najważniejszych religijnych świąt żydowskich, przypada ono na dziesiąty dzień miesiąca tiszri. W trakcie Jom Kippur dokonuje się ostateczne rozliczenie win, za które pokutowało się przez ostatnie 10 dni od Rosz ha-Szana oraz ich wybaczenie. W czasie święta należy zachować post ścisły. [przypis edytorski]

Jom Kipur — (z hebr. Dzień Pojednania, Dzień Pokuty; z jid. Jonkiper) jedyny nakazany przez Torę post, obchodzony 10. dnia tiszri (wrzesień-październik). W kalendarzu żydowskim nazywany Sobotą Sobót i Szabatem Szabatów. Dzień na rachunek sumienia, wybaczenie i odpuszczenie. [przypis edytorski]

jończycy — tzw. jońscy filozofowie przyrody, działający w okresie presokratejskim i zajmujący się głównie naturą świata: Tales, Anaksymenes, Anaksymander oraz Heraklit, pochodzący z Miletu i Efezu, miast Jonii, krainy na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

jońska kolumna (archit.) — kolumna zwieńczona dwiema ślimacznicami, przypominającymi zrolowane dywaniki, wykonana zgodnie z zasadami porządku jońskiego, charakteryzującego się lekkością i bogatymi zdobieniami. [przypis edytorski]

jońska skala a. hypofrygijska (muz.) — siedmiostopniowa skala muzyczna używana w staroż. Grecji, wypracowana przez kulturę jońską; zbudowana w kierunku opadającym, zaczynająca się dolnej kwinty skali podstawowej, frygijskiej; współcześnie używana w muzyce jazzowej. [przypis edytorski]

jońskie muzy — Heraklit z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.) i jego następcy z jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata Heraklit uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził sławną formułą „wszystko płynie”). [przypis edytorski]

Jonadab — w Biblii występują dwie różne postaci o tym imieniu, żadna nie jest jednak tożsama z Jonadabem z midrasza Miłość Żydówki. [przypis edytorski]

jonak (starop.) — junak; młodzieniec. [przypis edytorski]

jo naloz (gw.) — ja znalazłem. [przypis edytorski]

Jona (mit. gr.) — siostra Azji, szwagierka Prometeusza. [przypis edytorski]

Jonasz (bibl.) — prorok opisany w Księdze Jonasza; wyrzucony ze statku w czasie burzy morskiej, został połknięty przez wielką rybę, która po trzech dniach wypluła go na brzeg (Jon 1, 11–2, 11). [przypis edytorski]

Jonasz — prorok biblijny, opisany w Księdze Jonasza; otrzymał od Boga zadanie upomnienia grzesznych mieszkańców Niniwy, stolicy Asyrii. Kiedy chciał uniknąć misji, w statek, na którym uciekał, uderzył zesłany przez Boga sztorm, który uspokoił się dopiero, gdy Jonasza wyrzucono za burtę. W morzu Jonasza połknęła ogromna ryba, która po trzech dniach wypluła go na brzeg. Wówczas poszedł do Niniwy i zaczął głosić bliską zagładę miasta. Kiedy pod wpływem jego słów mieszkańcy okazali skruchę, Bóg zmienił zamiar i odstąpił od ukarania Niniwy, na co Jonasz się oburzył. [przypis edytorski]

Jonasz — prorok izraelski, bohater i prawdopodobny autor biblijnej Księgi Jonasza. [przypis edytorski]

Jonasz — prorok, jego historia opisana jest w Księdze Jonasza: został powołany przez Boga do upomnienia mieszkańców Niniwy, stolicy Asyrii, państwa wrogiego Żydom. Jonasz nie chcąc ryzykować życiem wsiadł na statek płynący w przeciwną stronę, do Tarszisz (Jon 1,1–3). Bóg zesłał sztorm, który uspokoił się dopiero, gdy Jonasza wyrzucono za burtę (Jon 1,15). W morzu Jonasza połknęła ryba, w której wnętrznościach spędził trzy doby (Jon 2,1). Następnie ryba wypluła Jonasza na ląd i ten poszedł wypełnić polecenie Boga (Jon 3,3). [przypis edytorski]

Jonasz — prorok opisany w biblijnej Księdze Jonasza; wyrzucony ze statku w czasie burzy morskiej, został połknięty przez wielką rybę, która po trzech dniach wypluła go na brzeg. [przypis edytorski]

Jonasz (rel.) — prorok izraelski, żyjący w VIII wieku p.n.e. [przypis edytorski]

Jonasz — starotestamentowy prorok; kiedy pragnął uniknąć nakazanej mu przez Boga misji w Niniwie, okręt, na którym płynął, uległ katastrofie, a sam Jonasz został połknięty przez ogromną rybę (wieloryba). Ocalony podporządkował się woli Jahwe. [przypis edytorski]

Jonasz (VIII w. p.n.e) — prorok biblijny, główny bohater Księgi Jonasza. [przypis edytorski]

Jonasz (VIII w. p.n.e.) — prorok Starego Testamentu, opisany w biblijnej Księdze Jonasza, w czasie burzy morskiej został połknięty przez wielką rybę, która po trzech dniach wypluła go na brzeg. [przypis edytorski]

Jonatan (bibl.) — syn króla Saula, przyjaciel skonfliktowanego z nim Dawida. [przypis edytorski]

jon — į jį. [przypis edytorski]

Jonia — staroż. kraina na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej, skolonizowana w XI w. p.n.e. przez Greków, głównie Jonów z Attyki i Peloponezu; do jej najważniejszych miast należały Milet i Efez; Jonia na południu graniczyła z Karią, w nadbrzeżnej części zasiedloną przez Jonów i Dorów, której głównym miastem był Halikarnas. [przypis edytorski]

Jonia — staroż. kraina na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej, skolonizowana w XI w. p.n.e. przez Greków, głównie Jonów z Attyki i Peloponezu; do jej najważniejszych miast należały Milet i Efez. [przypis edytorski]

joni a. yoni — w hinduizmie określenie żeńskich organów płciowych zarówno w znaczeniu fizycznym, jak i w znaczeniu religijno-duchowym, jako symbol bogini Dewi, źródła życia i całego wszechświata. [przypis edytorski]

Jonson, Ben (1572–1637) — właśc. Benjamin Jonson, angielski dramaturg, poeta i aktor. [przypis edytorski]

Jopa — daw. nazwa Jaffy, miasta w Palestynie. [przypis edytorski]

Jo póde (gw.) — ja pójdę. [przypis edytorski]

joppa — kurtka, kaftan. [przypis edytorski]

Jordan — główna rzeka płynąca przez Ziemię Obiecaną. [przypis edytorski]

Jordan, Michael (1963) — amerykański koszykarz. [przypis edytorski]

Jordan, Pascual (1902–1980) — niemiecki fizyk oraz polityk, współautor ważnej serii prac o mechanice kwantowej. W 1933 r. dołączył do NSDAP, a w 1939 r. został zwerbowany przez Luftwaffe i przez pewien czas pracował jako analityk pogodowy w ośrodku badań nad bronią rakietową. [przypis edytorski]

Jordan — rzeka, obecnie na granicy Izraela i Jordanii, często wspominana w Biblii; tam miał nastąpić m. in. chrzest Chrystusa przez Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]

Jordan — rzeka w Azji, na Bliskim Wschodzie, przepływająca przez Liban, Syrię, Izrael, Palestynę oraz Jordanię. [przypis edytorski]

Jordan — rzeka w Azji, na Bliskim Wschodzie, przepływająca przez Liban, Syrię, Izrael, Palestynę oraz Jordanię, wielokrotnie wspominana w Biblii. [przypis edytorski]

Jorge de Montemayor (ok. 1520–1561) — powieściopisarz i poeta portugalski (jego oryginalne nazwisko brzmiało Jorge de Montemor), piszący niemal wyłącznie po hiszpańsku, znany przede wszystkim jako autor romansu pasterskiego Diana (1559). [przypis edytorski]

Jornandes a. Jordanes — żyjący w VI w. n.e. urzędnik rzymski i historyk, znany przede wszystkim jako autor historii Gotów. [przypis edytorski]