Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6475 przypisów.
okultyzm — doktryna „wiedzy tajemnej” o istnieniu nadprzyrodzonych sił w przyrodzie i w człowieku, które można pobudzić i zużytkować przez stosowanie odpowiednich praktyk. [przypis edytorski]
okultyzm — pseudonaukowe wierzenia o istnieniu nadprzyrodzonych sił w przyrodzie i w człowieku, które dzięki „wiedzy tajemnej” można pobudzić i zużytkować przez stosowanie odpowiednich praktyk. [przypis edytorski]
okultyzm — zespół poglądów opierających się na wierze w mistyczne stworzenia i nadnaturalne moce, których istnienia nie można zaobserwować naukowo. [przypis edytorski]
okumon — ekonom. [przypis edytorski]
okumon — z chłopska przekręcone: ekonom. [przypis edytorski]
okupacją — zadanie szkolne. [przypis redakcyjny]
okupacja (daw., z łac.) — zajęcie; tu: zadanie. [przypis edytorski]
okupacji — zadania. [przypis redakcyjny]
okupowania sobie pokoju ustępowaniem — Starajmy się o sprzymierzeńców, ale nie kupujmy sprzymierzeńca, bo się co rok droższym robić będzie, dopokąd nas nie zniszczy. „A jeżeli za odmówieniem mu tych miast, on przymierza zawrzeć nie zechce?” Zostańmy w zbrojnej neutralności. Dajmy drugie tyle podatku. Spełniajmy sto tysięcy wojska. Mamy doświadczenie: ten sprzymierzeniec dopiero przed kilku laty brał i już na nowo brać chce. Za rok, może znowu który z jego ministrów okaże mu wielkie pożytki, gdy mu Polska jakie insze miasta ustąpi. Rzecze nieomylnie do nas, aby mu je dać. Inaczej on nas opuści, naszego przymierza odstąpi etc., etc. Płaćmy cło podług taryfy najwyższej przez naszych zdrajców z trzech taryf mniejszych wybranej, a trzymajmy się morza. [Delegacja Sejmu podziałowego była wybrała najwyższe z proponowanych jej przez Prusy taryf celnych od spławu polskiego na Wiśle; Prusy oświadczały gotowość obniżenia cła w zamian za żądane miasta. S.Cz.] Lecz Toruń i Gdańsk, ponieważ są miastami, zapewne w Polsce nie będą miały obrońcy. Każdy szlachcic pomyśli sobie: „Co mi z tego. To nie moja wieś. Nic ja nie mam z Torunia, ani z Gdańska. A gdy za ich ustąpienie zyskamy przymierze, już mniej wojska potrzebować będziemy, a tak mniej podatku płacić będę”. Z tym to samoistwem [tu: samolubstwem; S.Cz.] już odpadały od kraju najbogatsze miasta… pogarniono za niemi i wsie z szlachcicem. Z tym myślenia sposobem zajdzie powoli szlachta za miastami w cudzą niewolę. Bądźmy zbrojni. Miejmy podatki i wojsko, a znajdą się sprzymierzeńcy. Brabancja dopiero pół z niewoli wyszła, a ponieważ łączy się lud wszystek, ma pieniądze i wojsko, i już nadarza jej się sprzymierzeniec, nie żądający od niej żadnego miasta, tylko wspólnej pomocy i przyjaźni [prowincje belgijskie (Brabant, Flandria) powstawszy przeciwko Cesarzowi, w r. 1789 wyzwoliły się częściowo spod ucisku, popierane przez Francję. S. Cz.]. [przypis autorski]
okuran (z fr. au courant) — na bieżąco. [przypis edytorski]
okuran — z fr. au courant, tu: na bieżąco. [przypis edytorski]
okurzyć — tu: wywołać pożar w okolicy. [przypis edytorski]
okutany (pot.) — owinięty, opatulony. [przypis edytorski]
okwitą — obfitą. [przypis redakcyjny]
okwitość (daw.) — obfitość. [przypis edytorski]
o łaskę Ziemi proszę — Matka Ziemia, wielka bogini, rodzicielka wszystkiego, co żyje. [przypis redakcyjny]
ołatek (gw.) — placek smażony na oleju, ziemniaczany albo z mąki i mleka (racuch). [przypis edytorski]
ołgać (pot.) — okłamać. [przypis edytorski]
Oł noł!! (z ang. właśc. Oh no!) — o nie! [przypis edytorski]
ołówek chemiczny a. ołówek kopiowy — specjalny ołówek, który używany był po zwilżeniu jego rdzenia. [przypis edytorski]
ołówek chemiczny — specjalny rodzaj ołówka, zostawiający nieusuwalny ślad. [przypis edytorski]
ołów — ołowianymi ciężarkami obciążano sondy, używane na statkach do sprawdzania głębokości. [przypis edytorski]
Ołomuniec (czes. Olomouc) — miasto we wsch. części dzisiejszych Czech. [przypis edytorski]
ołowianka — sonda obciążona ołowiem. [przypis edytorski]
ołowianka — sonda ręczna do pomiaru głębokości zbiornika; wyskalowana lina z ołowianym obciążnikiem na końcu [przypis edytorski]
ołowianka — sonda ręczna do pomiaru głębokości zbiornika; wyskalowana lina z ołowianym obciążnikiem na końcu. [przypis edytorski]
Ołowie (wł. Piombi) — dawne więzienie w pałacu Dożów w Wenecji, położone bezpośrednio pod dachem budynku, pokrytym ołowianymi płytami. [przypis edytorski]
ołtarz, co wielkim się zowie — tzw. Ara Maxima. [przypis edytorski]
ołtarzów — dziś popr.: ołtarzy. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa: 'ofiarnicą'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa: 'ofiarnica'. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa: 'ofiarnica'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa 'ofiarnica'; wprowadzono konsekwentną zamianę w całym tekście na słowo 'ołtarz'; hebr. מִזְבֵּחַ (mizbeach): 'ołtarz', pochodzi od rdzenia זָבַח (zawach): 'zarzynanie zwierzęcia [ofiarnego]'. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa: 'ofiarnicę'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
ołtarz — u Cylkowa: 'ofiarnicę'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
Ołtarzyk Złoty — daw. tytuł książeczek do nabożeństwa. [przypis edytorski]
ołtarz „Zeusa w błyskawicach” — Zeusa Astrapaiosa, położony pomiędzy Olimpiejonem a okręgiem Apollina Pytyjskiego; przez trzy miesiące w roku kapłani obserwowali z niego niebo, przez trzy kolejne dni i noce w każdym miesiącu, czy nad szczytem Harma w odległym pasmie górskim Parnasu pojawi się błyskawica, stanowiąca znak, na który wysyłano uroczystą procesję do Delf, upamiętniającą podróż Apollina z Delos do Delf przez Ateny. [przypis edytorski]
Olá, viejo!, popr. pisownia: Hola, viejo! (hiszp.) — Hej, stary! [przypis edytorski]
olaboga! (daw.) — wykrzyknienie wyrażające emocjonalną reakcję na coś. [przypis edytorski]
Olaf II Haraldsson (995–1030) — król Norwegii, święty Kościoła katolickiego; zaprowadził w kraju chrześcijaństwo, zginął w bitwie od ciosów toporem, który stał się jego atrybutem jako świętego; przez skojarzenie jego wizerunku z nordyckim bogiem Thorem i jego młotem bojowym w popularnych wierzeniach przypisano mu pokonywanie olbrzymów i trolli. [przypis edytorski]
Ola Hansson był przewodnikiem, usiłującym „połączyć, a raczej skojarzyć linię przyrodniczo-filozoficznego myślenia z twórczo-intuitywną, pozamózgową siłą” — S. Przybyszewski, Moi współcześni, I, s. 85–86. „Każdy jego artykuł był dla mnie objawieniem — własnej mej duszy. Czegom jeszcze wypowiedzieć nie umiał, bo zbyt mało przeżyłem i zbyt skąpo byłem obeznany z tym, co mi było tak nieskończenie bliskie i pokrewne, czegom jeszcze nie zdołał sobie uświadomić, choć to już wszystko na progu świadomości ostatniego zbawczego słowa wyczekiwało, to mi wszystko powiedział Ola Hansson”… (tamże, s. 85). Niewątpliwie więc wpływ Hanssona stworzył brakujące ogniwo między materialistyczną a spirytualistyczną metafizyką i programem literackim Przybyszewskiego, stąd tyle wdzięczności w stosunku do niego i skwapliwość w propagowaniu Hanssona na łamach „Życia”. [przypis autorski]
Ola Hansson słusznie zauważył — w eseju Barbey d'Aurevilly, drukowanym w „Życiu” krak. w r. 1899 od nr 5. [przypis edytorski]
Olanda, Olandya — Holandia. [przypis redakcyjny]
Olander — Holender. [przypis redakcyjny]
Olandrowie (starop.) — Holendrzy. [przypis redakcyjny]
Olandya — Holandia. [przypis redakcyjny]
O lasso (…) avea diviso — „Biedny nieszczęśnik! Ileż słodkich myśli i jakież wytrwałe pragnienia zawiodły go ku jego ostatniej godzinie! Twarz jego była piękna i słodka, włosy blond, jeno szlachetna blizna przecięła jedną brew”; [Dante Alighieri, Boska Komedia; red. WL], Piekło V; Czyściec III. [przypis tłumacza]
Olavidés, Pablo Antonio José (1725–1803) — hrabia de Pilos; hiszp. mąż stanu i polityk, gubernator Andaluzji, pisarz, tłumacz literatury fr. (m.in. sztuk Racine'a), reformator hiszp. teatru; w l. 1767–1776 osadził w górach Sierra Morena kolonizatorów niemieckich i holenderskich, którzy jednak nie spełnili oczekiwań rządu i nie przyczynili się do zmniejszenia przestępczości w regionie, wobec czego Olavidés został oskarżony przez inkwizycję o sprowadzenie do Hiszpanii przestępców i skazany w 1778 r. na 8 lat więzienia w klasztorze. Po udanej ucieczce wyemigrował do Francji, gdzie przebywał w l. 1780–1798 i w tym okresie zetknął się w Paryżu z Janem Potockim; o Olavidésie wspomina w swych Pamiętnikach Giacomo Casanova. [przypis edytorski]
olbor (daw.) — opłata za prawo eksploatacji kopalni kruszcu, wnoszona do skarbca królewskiego. [przypis edytorski]
Olbracht — Jan I Olbracht (1459–1501), syn Kazimierza II, późniejszy król Polski (w latach 1492–1501). [przypis edytorski]
olbrzyma mojej przeszłości — olbrzyma, wyobrażającego przeszłość mojego narodu. [przypis redakcyjny]
olbrzymia większość mężczyzn, którzy nie mają lat Arnolfa, wolą jeszcze raczej nabożną Anusię, niż zadatek przyszłej Celimeny — Arnolf i Anusia to postaci ze Szkoły żon Moliera; Celimena to postać z jego Mizantropa. [przypis edytorski]
olbrzymi dom, gdzie tysiące starych żołnierzy, kalekich ale zwycięskich, składało codziennie hołd bogu hufców — Pałac Inwalidów. [przypis tłumacza]
olbrzymieć — znacznie rosnąć, stawać się olbrzymem. [przypis edytorski]
Bolesław Leśmian, Łąka (tom), W zwiewnych nurtach kostrzewy (cykl), Fala
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
olbrzymiego niedźwiedzia spod bieguna lodowatego — w oryginale mowa po prostu o dzikim niedźwiedziu polarnym. [przypis edytorski]
olbrzymie jałowce — jałowce w Abisynii i w górach Karamojo dochodzą do pięćdziesięciu metrów wysokości. Élisée Reclus [autor powołuje się tu na nazwisko geografa fr. Élisée Reclusa (1830–1905), z którego prac korzystał; red. W.L.]. [przypis autorski]
olbrzymie osty — echinops giganteus; rośnie w tych okolicach i bardzo obficie w południowej Abisynii; v. [tj. vide (łac.): patrz; red. W.L.] Elisée Reclus, Geogr [autor powołuje się tu na pracę znanego geografa fr., z której korzystał. Pełnego tytułu pracy nie zidentyfikowano; red. W.L.]. [przypis autorski]
Olbrzymi — hebr. נְפִלִים (nefilim): dosł. 'upadli' od נָפַל (nafal): 'upaść'. Raszi wyjaśnia, że byli tak nazywani, «ponieważ sami upadli i spowodowali upadek świata», zob. Raszi do 6:4. Interpretacje rabiniczne łączą Nefilim z budzącym lęk ludem olbrzymów (Targum Onkelos do Bereszit 6:4; Bereszit Raba 26:7). W Ks. Liczb 13:33 pojawiają się Nefilim jako lud „olbrzymów synów Enaka, z rodu olbrzymów”, a Raszi wyjaśnia, iż byli to potomkowie Szamchazaja i Azaela, dwóch aniołów, którzy 'upadli z Nieba' w czasach pokolenia Enosza, por też. Joma 67 b i Raszi do tego miejsca; midrasz o dwóch aniołach, którzy zeszli na ziemię , aby naprawiać świat, ale zwabieni urokiem kobiet, zbezcześcili swoją niebiańską czystość i wprowadzili na ziemię wszelkiego rodzaju grzeszność, za co karą był potop, pojawia się też w Jalkut Szimoni do Bereszit 44 oraz w Kala Rabati 3:9 (tu mają oni imiona Aza i Azael). Takie wyjaśnienie podąża za starożytną tradycją utożsamiania nefilim „olbrzymów” i giborim „mocarzy” jako potomków związku aniołów i śmiertelników. Żadna z tych idei nie znajduje się w tekście biblijnym i judaizmowi zasadniczo jednak obca jest koncepcja upadłych aniołów, rabini sprzeciwiali się więc tej legendzie, tłumacząc, że określenie „synowie Boscy” powinno być odczytywane jako arystokraci, synowie sędziów lub możnowładców, którzy poślubili ziemskie dziewczyny, por. Bereszit Raba 26:5. [przypis tradycyjny]
olbrzymimi kręgi — dziś popr. N.lm: (…) kręgami. [przypis edytorski]
olbrzymio (daw.) — ogromnie. [przypis edytorski]
olbrzymi pomysł — tu właśc.: wspaniały (świetny, trafny) pomysł. [przypis edytorski]
olbrzymóm — dziś popr. forma C. lm: olbrzymom; morze było w kolano olbrzymóm — morze sięgało olbrzymom do kolan. [przypis edytorski]
olbrzymy przykute podnieśli się (daw. forma) — dziś: olbrzymi przykuci (…) a. olbrzymy przykute podniosły się. [przypis edytorski]
Olcott, Henry Stell (1832–1907) — amerykański oficer, prawnik i dziennikarz, zainteresowany spirytualizmem. [przypis edytorski]
Old Bailey — główny sąd londyński rozpatrujący sprawy kryminalne; na Bow Street w Londynie mieści się główna siedziba policji. [przypis redakcyjny]
old iniquity (ang.) — stara niegodziwość; pod tą nazwą występował zły duch w daw. ang. moralitetach i misteriach. [przypis edytorski]
Old Mortality — Purytanie szkoccy, powieść Walter Scotta. [przypis redakcyjny]
oleander — wiecznie zielone drzewo ozdobne o dużych czerwonych, różowych lub białych kwiatach i skórzastych liściach. [przypis edytorski]
oleander — wiecznie zielony krzew o skórzastych liściach. [przypis edytorski]
oleander — wiecznie zielony krzew. [przypis edytorski]
Olear — wyspa z archipelagu Cyklad, dziś: Antiparos. [przypis edytorski]
oleina, margaryna i stearyna — dawniej uważano w nauce, że tłuszcze zwierzęce są mieszaninami trzech kwasów tłuszczowych: oleinowego, margarynowego i stearynowego. W 1853 odkryto, że kwas margarynowy stanowi mieszaninę kwasu stearynowego oraz nieznanego wcześniej kwasu palmitynowego. Obecnie słowo margaryna oznacza tłuszcz spożywczy produkowany od XIX w. jako zamiennik masła, początkowo z łoju wołowego (oleomargaryna), od XX w. z utwardzanych olejów roślinnych. [przypis edytorski]
olejarnia — zakład, w którym z nasion roślin oleistych wytłacza się olej. [przypis edytorski]
olejek makasarowy — popularna odżywka do włosów, używana głównie przez mężczyzn w XIX i na pocz. XX w., której podstawowe składniki pochodziły z portu Makasar na wyspie Celebes. [przypis edytorski]
olejek nardowy — olejek eteryczny, stosowany w perfumerii i medycynie. [przypis edytorski]
olejem — tłuszczem roślinnym z siemienia konopi. [przypis redakcyjny]
oleje święte bierze — chrześcijański obrzęd namaszczenia olejem ciężko chorej, bliskiej śmierci osoby, dokonywany w intencji wyzwolenia od cierpień i odpuszczenia grzechów, zwany też ostatnim namaszczeniem. [przypis edytorski]
olejku koferowego i myrobalanowego — koferowego: κύπρον, alkanna wschodnia; myrobalanowego: μυροβάλανον, Elaeagnus angustifolia, oliwnik, rajskie drzewo; mirobalanami zwą się obecnie owoce innych drzew. [przypis tłumacza]
olej skalny — ropa naftowa. [przypis edytorski]
Olender (gw.) — Holender. [przypis edytorski]
oleodrukarz — twórca oleodruków, reprodukcji naśladujących obrazy olejne. [przypis edytorski]
oleodruk — odbitka naśladująca obraz olejny uzyskana na płótnie a. papierze techniką oleografii a. chromolitografii; szczególnie popularne w XIX w., oleodruki pot. stały się synonimem taniej podróbki, kiczu. [przypis edytorski]
oleodruk — przemysłowo wykonana reprodukcja naśladująca obraz olejny; szczególnie popularne w XIX w., oleodruki pot. stały się synonimem taniej podróbki, kiczu. [przypis edytorski]
oleodruk — przemysłowo wykonana reprodukcja przypominająca obraz olejny. [przypis edytorski]
oleodruk — reprodukcja naśladująca obraz olejny; obraz tani, o znikomej wartości artystycznej. [przypis edytorski]
oleodruk — reprodukcja, przypominająca obraz olejny. [przypis edytorski]
oleodruk — rodzaj reprodukcji, starającej się naśladować obraz olejny. [przypis edytorski]
o lepszą (daw.) — o lepsze, o pierwszeństwo. [przypis edytorski]
o lepsze chodzić (daw.) — ścigać się, konkurować. [przypis edytorski]
Oleś i Alfons — w oryg. ang.: Alec and Alonzo. [przypis edytorski]
Ole (…) sua — Martialis, Epigrammata, VII. 9. 1. [przypis tłumacza]
Oleszkiewicz, Józef (1777–1830) — polski malarz, autor obrazów historycznych, religijnych, mitologicznych oraz portretów; od 1810 mieszkający na stałe w Petersburgu, od od 1812 członek tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych; przez polskich zesłańców przebywających w Petersburgu uważany za osobę niezwykłą i pełną cnót. [przypis edytorski]
Oleszkiewicz — malarz znany w Petersburgu ze swoich cnót, głębokiej nauki i mistycznych przepowiedni. Obacz nekrolog jego w gazetach petersburskich z roku 1830. [Nekrolog Oleszkiewicza skreślony przez Franciszka Malewskiego ukazał się w „Tygodniku Petersburskim” 1831 nr 41; red. WL] [przypis autorski]
oleum (łac.) — olej. [przypis edytorski]
Oleum ricini (łac.) — olej rycynowy. [przypis edytorski]
olfecit id est, nasum ad culum posuit (łac.) — powąchał, tzn. przyłożył nos do zadka. [przypis tłumacza]
Olga, księżna Olga Kijowska (ok. 890–969) — władczyni Rusi Kijowskiej (jako regentka po śmierci Igora Rurykowicza). Podbiła i podporządkowała Kijowowi sąsiednie ziemie, przyjęła chrzest w obrządku bizantyjskim. Jako promotorka chrystianizacji Rusi święta czczona przez prawosławnych i katolików. [przypis edytorski]
Olga — właśc. Aleksandra Olgierdówna (zm. 1434), była żoną Siemowita IV. [przypis edytorski]
Olgierd Giedyminowicz (ok. 1300–1377) — wielki książę litewski, syn Giedymina, ojciec m.in. Jagiełły. [przypis edytorski]
Olgierdów — Olgierda, Olgierdowicz. [przypis edytorski]
