Przypisy

promocyją — dziś popr. forma B.lp: promocję. [przypis edytorski]

promotor (…) różańcowy — zakonnik prowadzący bractwo różańcowe, czyli dewocyjne stowarzyszenie osób świeckich; bractwa różańcowe tworzyli wyłącznie dominikanie. [przypis edytorski]

promowowali — dziś popr.: promowali. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo: obwieszczam) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare) — wyjawiać, obwieszczać, ogłaszać. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiam, obwieszczam) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgowanie (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiam, obwieszczam) — ogłoszenie. [przypis edytorski]

Promyk, Kazimierz (pseud.), właśc. Konrad Prószyński (1851–1908) — polski działacz oświatowy, pisarz, wydawca, autor elementarzy; propagował nauczanie indywidualne metodą samokształcenia, położył zasługi w upowszechnianiu czytelnictwa na wsi. [przypis edytorski]

Pronaszko, Zbigniew (1885–1958) — malarz, rzeźbiarz i scenograf, związany z nurtami formizmu i koloryzmu, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, jeden z twórców awangardowego teatru Cricot. [przypis edytorski]

Pronti! Pronti! (wł.) — Odjazd! Odjazd! [przypis edytorski]

prontosil — lek przeciwbakteryjny. [przypis edytorski]

pronunciamento (hiszp. dosł.: oświadczenie) — rodzaj wojskowego buntu a. zamachu stanu, który zaczyna się od publicznej deklaracji wypowiedzenia posłuszeństwa rządowi dokonanej przez grupę spiskowców oczekujących następnie na poparcie reszty sił zbrojnych; pronunciamento było charakterystyczne dla Hiszpanii, Portugalii i krajów Ameryki Łacińskiej, szczególnie w XIX w. [przypis edytorski]

pronuncjacja (daw. z łac. a. z fr.) — sposób wymawiania, wymowa. [przypis edytorski]

pronuncjacja (z łac. pronuntiatio: wypowiedź) — sposób wymawiania, wymowa. [przypis edytorski]

pronuncować (z łac.) — wymawiać. [przypis edytorski]

proojmion (gr.) — wstęp a. modlitewny utwór poetycki. [przypis edytorski]

pro pace (łac.) — dla pokoju; za pokój. [przypis edytorski]

propadajemy (ros.) — giniemy. [przypis edytorski]

Propaganda — Kongregacja Rozkrzewiania Wiary (łac. Congregatio de Propaganda Fide), urząd watykański zajmujący się misyjną działalnością Kościoła katolickiego, założony w 1622. [przypis edytorski]

pro patria et fide (łac.) — Za kraj i wiarę. [przypis edytorski]

pro patria et libertate (łac.) — za ojczyznę i wolność. [przypis edytorski]

pro patria (łac.) — dla ojczyzny. [przypis edytorski]

propedeutyka — wprowadzenie do jakiejś dziedziny wiedzy. [przypis edytorski]

propedeutyka — zestaw podstawowych wiadomości z jakiejś dziedziny wiedzy. Birbant ma tu na myśli zasady antykoncepcji, jako wprowadzenie do eugeniki. [przypis edytorski]

propeller (ang.) — śruba napędowa. [przypis edytorski]

propensja (z łac.) — skłonność. [przypis edytorski]

Propercjusz — Sextus Propertius (ur. 50 p.n.e.) poeta rzymski, autor trenów i elegii miłosnych. [przypis edytorski]

propinacja — prawo sprzedaży napojów alkoholowych; tu: karczma. [przypis edytorski]

propinacja — prawo wyłączności przy sprzedaży alkoholu w obrębie danej wsi, tu: zysk z tego monopolu; propinacją — dziś wyraz ten w B. lp miałby formę: propinację. [przypis edytorski]

propinacja (z łac.) — prawo sprzedaży napojów alkoholowych; tu: karczma. [przypis edytorski]

propinacja (z łac.) — prawo wyłączności przy sprzedaży alkoholu w obrębie danej wsi. [przypis edytorski]

propinator — dzierżawca propinacji, prawa wyłączności na sprzedaż alkoholu na danym terenie. [przypis edytorski]

propolis, kit pszczeli — lepka substancja żywiczna wyrabiana przez pszczoły z żywic roślinnych, służąca im w ulu jako materiał uszczelniający i dezynfekujący. [przypis edytorski]

propono, proponere (łac.) — proponować; tu 3.os. lp cz.przesz. proposuit: proponował. [przypis edytorski]

Propontyda a. Propontis (daw.) — Morze Marmara; śródlądowe morze we wsch. cz. Morza Śródziemnego, usytuowane między Płw. Bałkańskim a Azją Mniejszą, łączące się z Morzem Czarnym przez cieśninę Bosfor, a przez Dardanele z Morzem Egejskim. [przypis edytorski]

Proporszczyk — funkcja w wojsku: żołnierz noszący proporzec pułku; chorąży. [przypis edytorski]

proporzec — chorągiew; materiał w kształcie trójkąta umieszczony na lancy wskazujący oznaczenie hufca bojowego; spotykany od XIV w. w oddziałach husarzy. [przypis edytorski]

„Proporzec” — „L'Oriflamme”, paryska gazeta poświęcona „literaturze, nauce i sztuce, historii oraz doktrynom monarchicznym i religijnym”, wydawana w l. 1824–1825. [przypis edytorski]

propositio (łac.) — przedłożenie; przesłanka. [przypis edytorski]

propositio major (łac.) — przesłanka większa. [przypis edytorski]

Proposuit coram… — Prokurator zaproponował przed tym samym sądem powołanym z urzędu [przez] burmistrza bieckiego wyrok w imieniu urzędników i całej społeczności miasta do zastosowania w przestępstwach i szkodach publicznych; przeto przeciw szlachetnemu Joachimowi Popielowi z ziemi przemyskiej [przypis edytorski]

propozyt (daw.) — zamiar. [przypis edytorski]

propre — czysto, porządnie. [przypis edytorski]

propre, exact et libre (fr.) — właściwy, dokładny i wolny. [przypis edytorski]

propria manu (łac.) — własną ręką. [przypis edytorski]

propria manu (łac.) — własną ręką; własnoręcznie. [przypis edytorski]

propriétaire (fr.) — właściciel. [przypis edytorski]

pro primo (łac.) — po pierwsze. [przypis edytorski]

proprium (łac.) — modlitwa związana z danym świętym, przeznaczona na mszę w dzień jego uroczystości. [przypis edytorski]

proprium (łac.) — właściwość. [przypis edytorski]

proproment parler n'est que — ściśle mówiąc, nie jest niczym innym jak. [przypis edytorski]

propter (…) de Republica merita (łac.) — z powodu zasług dla Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

propter hoc — tu: z tego wynika. [przypis edytorski]

propter magnam gloriam tuam (łac.) — bo wielka jest chwała twoja (cytat ze śpiewu liturgicznego Gloria in excelsis Deo, Chwała na wysokości Bogu). [przypis edytorski]

propter securitatem loci — ze względu na bezpieczeństwo miejsca. [przypis edytorski]

propter vitam vitae perdere causas (łac.) — ze względu na życie utracić powody, by żyć. [przypis edytorski]

pro publico bono — dla dobra wspólnego. [przypis edytorski]

pro publico bono (łac.) — dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

Pro publico bono (łac.) — dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

pro publico bono (łac.) — dla dobra wspólnego. [przypis edytorski]

pro publico bono (łac.) — dla wspólnego dobra, dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

pro pudor! (łac.) — jaki wstyd! [przypis edytorski]

Propyleje — brama z kolumnami prowadząca na ateński Akropol. [przypis edytorski]

Propyleje (łac. propylaeum: przedsionek) — w architekturze staroż. Grecji monumentalny budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń; w Atenach Propyleje stanowią wejście na Akropol, budowane były od 437 roku p.n.e. i pozostały niedokończone, posiadały dwa skrzydła, w jednym z nich mieściła się Pinakoteka ozdobiona obrazami naściennymi. [przypis edytorski]

Propyleje — w architekturze staroż. Grecji monumentalny budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń; w Atenach Propyleje stanowią wejście na Akropol. [przypis edytorski]

pro quarto (łac.) — po czwarte. [przypis edytorski]

pro quinto (łac.) — po piąte. [przypis edytorski]

prora (gr.) — dziób okrętu. [przypis edytorski]

Prora — ośrodek wypoczynkowy na wyspie Rugii, zbudowany przez nazistów. [przypis edytorski]

Proroctwo królowej Jadwigi — w wydaniu źródłowym pod tytułem podano 1 Melodię, 2 Melodię i Trio w zapisie nutowym. Tadeusz Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

prorocy — Dn 7. [przypis edytorski]

Prorocy wielkiej czci doznają wszędzie […] Tu jakich widzą, takimi ich piszą… — nawiązanie do biblijnej historii o proroku Jonaszu i wynikającego z niej powiedzenia: Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju. Jonasz został podczas podróży morskiej połknięty przez wieloryba, który po trzech dniach wypuścił go na brzeg. [przypis edytorski]

prorocze słowa — proroctwo św. Brygidy Szwedzkiej (1303–1373), świętej, wizjonerki i pisarki, założycielki zakonu brygidek. [przypis edytorski]

proroczyć — dziś: prorokować. [przypis edytorski]

prorokiem — «[Stąd] wie on, że jej nie dotknąłeś», zob. Raszi do 20:7. [przypis edytorski]

prorok — mowa prawdopodobnie o Andrzeju Towiańskim, mistyku, pod którego wpływem pozostawało środowisko emigracyjne w Paryżu. [przypis edytorski]

prorok nazareński — Jezus z Nazaretu. [przypis edytorski]

prorządowa — mowa o powołanym w roku 1931 Związku Związków Zawodowych (ZZZ) pod przywództwem byłego premiera Jędrzeja Moraczewskiego. [przypis edytorski]

prośbą się imać — prawdop. winno być „prośby się imać” (tj. chwytać). [przypis edytorski]

prośba czwarta — tj. „chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”. [przypis edytorski]

Prośby posłów — nazwa sceny Iliady, w której Odyseusz, Fojniks i Ajas proszą Achillesa, żeby poniechał gniewu i wrócił do walki. [przypis edytorski]

prościć — dziś: prostować. [przypis edytorski]

proście (daw.) — prosto, w sposób oczywisty. [przypis edytorski]

proście (daw.) — prosto, z łatwością. [przypis edytorski]

prościejsze — dziś popr. forma M. lmn.: prostsze. [przypis edytorski]

prościejsze — dziś popr. forma: prostsze. [przypis edytorski]

proścież (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

Proście za nami Pana Boga waszego, aby nam oznajmił Pan Bóg wasz drogę, którą iść mamy… — Jr 42, 3 i 6. [przypis edytorski]

prości obmowcy, maledici, niegodni są oglądania Boga — 1 Kor 6, 10. [przypis edytorski]

prośnianka (daw.) — słoma z prosa. [przypis edytorski]

prosceniowy — znajdujący się na proscenium, tj. na odsłoniętej części sceny, znajdującej się przed kurtyną. [przypis edytorski]

proscenium — część sceny przed kurtyną. [przypis edytorski]

proscenium — wysunięta w kierunku widowni część sceny przed kurtyną. [przypis edytorski]

proscriptus (łac.: zapisany) — skazany na banicję; tu M. lm proscripti. [przypis edytorski]

pro secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]

prose (gw.) — proszę. [przypis edytorski]

Proserpine — Roman goddess of spring, spending winter in the underworld as a wife of Pluto; equivalent of Greek Persephone. [przypis edytorski]

pro servati (łac.) — służący; do służenia. [przypis edytorski]