Przypisy

rzeczpospolita — tu: państwo. [przypis edytorski]

rzeczpospolita — tu: republika, państwo o ustroju, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita — tu: republika rzymska, postrzegana zgodnie z dosłowną nazwą jako państwo tworzone wspólnie przez obywateli. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita — tu: republika rzymska. [przypis edytorski]

Rzeczpospolita zowie się powszechnym miastem: za którą umrzeć i ze wszytkim się jej oddać, i w niej wszytki nasze pociechy położyć, i onej je poświęcić winni jesteśmy — Cyceron, O prawach (De legibus) II, 5. [przypis edytorski]

Rzecz sama w sobie — niem. Das ding an sich (1876). [przypis edytorski]

rzecz swoją — tu: to, czym się zajmuje, swój zawód. [przypis edytorski]

rzecz — tu: temat. [przypis edytorski]

rzecz ułożona — dziś raczej: ustalone. [przypis edytorski]

Rzeczypospolita Krakowska a. Wolne Miasto Kraków (1815–1846) — niewielkie państwo utworzone na kongresie wiedeńskim, pozostające pod kontrolą trzech państw sąsiednich: Imperium Rosyjskiego, Królestwa Prus i Cesarstwa Austrii; w wojsku Rzeczypospolitej Krakowskiej: Rzeczypospolita Krakowska nie miała wojska, a tylko liczącą ok. 300 osób milicję porządkową. [przypis edytorski]

rzeczypospolita (starop.) — tu: państwo. [przypis edytorski]

rzeczypospolita — tu: republika, państwo o ustroju, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas. [przypis edytorski]

Rzeczypospolita — tu: Republika Wenecka. [przypis edytorski]

Rzeczy — wiersz, przerzucony przez mur getta, jako utwór nieznanego autora wziął udział w konkursie poetyckim czasopisma „Kultura Jutra”, w którym otrzymał jedną z nagród. Opisuje on kolejne etapy wywózek Żydów, od przymusowego przeniesienia ich na teren getta, poprzez zmniejszanie się jego obszaru, po ostateczną wywózkę do obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]

rzeczywiście — u Cylkowa: 'także'; hebr. הַאַף (haaf) występuje tu jako podkreślenie, wzmocnienie wypowiedzi. [przypis edytorski]

Rzeczywista Obecność — ciała Chrystusa podczas sakramentu eucharystii. [przypis edytorski]

rzeczywistości wielkie ma pozory — sens: wydaje się rzeczywista. [przypis edytorski]

rzeczywisty tajny radca — honorowy tytuł wysokich urzędników państwowych, używany dawniej w państwach niemieckojęzycznych, skandynawskich oraz w Rosji. [przypis edytorski]

rzeczy złe i zdrożne, o których książki już mówią nabożne — Słowacki, Beniowski, pieśń II. [przypis edytorski]

rzedzić — dziś popr.: rzednąć. [przypis edytorski]

rzegot (daw.) — hałas, łoskot. [przypis edytorski]

rzekąc (daw., gw.) — mówiąc. [przypis edytorski]

rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzeką Czarnym Dunajcem przy samym jej wypływie z Kościeliskiej Doliny — w rzeczywistości Czarny Dunajec powstaje z połączenia Potoku Kościeliskiego (Kirowej Wody), wypływającego z hali pod Pyszną, z Potokiem Chochołowskim (Siwą Wodą), płynącym spod Wołowca. [przypis edytorski]

rzeką (daw.) — dziś popr. forma: rzekną; powiedzą. [przypis edytorski]

rzeką (daw. forma) — rzekną, powiedzą. [przypis edytorski]

rzeką (daw.) — mówią; por.: rzec. [przypis edytorski]

rzeką — hebr. יְאֹר (jeor): ‘strumień, kanał, rzeka, Nil’. «Żadna inna rzeka nie jest określana tym słowem, jedynie Nil, gdyż w całym kraju [Micraim] ludzkimi siłami podbudowano liczne kanały, a Nil wpływa do nich i napełnia je [wodą], jako że deszcze nie spadają w Micraim tak często jak w innych krainach», zob. Raszi do 41:1. [przypis edytorski]

rzeką późni — powiedzą potomkowie (później urodzeni). [przypis edytorski]

rzeka A — chodzi o rzekę Avon, przepływającą w pobliżu Millcote. [przypis edytorski]

rzeka Ajgyptos — tj. Nil. [przypis edytorski]

rzeka Ajtiops — w istocie część Nilu przepływająca przez Etiopię (Abisynię) i Sudan (w tym staroż. Nubię). [przypis edytorski]

Rzeka Assinijska — laguna Assini w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

rzeka Assini — laguna Assini w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

Rzeka Beztroski — rzeka w podziemnej krainie zmarłych, zwana zwykle Rzeką Zapomnienia, Lete. [przypis edytorski]

rzeka Bourbon — ob. rzeka Nelson. [przypis edytorski]

rzeka Czerwona — tu: River Rouge, rzeka o długości 204 km na obszarze Metro Detroit w południowo-wschodniej części stanu Michigan w Stanach Zjednoczonych, wpadająca do Detroit River przy Zug Island, zindustrializowanej wyspie stanowiącej granicę między miastami River Rouge i Detroit. [przypis edytorski]

Rzeka Kameruńska — ob. Wouri, druga co do długości rzeka w Kamerunie, uchodząca do Zat. Gwinejskiej w Duali. Portugalczycy, którzy w 1472 dotarli do jej ujścia, z powodu wielkiej ilość krewetek żyjących w tym miejscu nazwali ją Rio dos Camarões, tj. rzeką krewetek; od nazwy tej pochodzi nazwa Kamerunu. [przypis edytorski]

rzeka Kanopa — faktycznie jedna z kilku odnóg ujścia Nilu; najbardziej wysunięta na zachód, nosiła nazwę od leżącego nad nią miasta Kanopos. [przypis edytorski]

rzeka Okeana — mowa o Bosforze. [przypis edytorski]

rzeka Wschodnia — West River. [przypis edytorski]

Rzeka Zachodnia — zapewne ob. rzeka Kolumbia. [przypis edytorski]

rzekęcy (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzekę (daw. forma) — 1.os.lp: rzeknę; powiem. [przypis edytorski]

rzekę — daw. forma; inaczej: mówię, powiem. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — powiem; do: rzec: powiedzieć. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — przestarz. forma 1.os.lp od: rzec; powiem. [przypis edytorski]

rzekę (daw.) — rzeknę, powiem. [przypis edytorski]

rzekę — dziś: mówię; por. czas. rzec. [przypis edytorski]

rzekę — Eufrat, zob. Radak do 31:21. [przypis edytorski]

rzekę — rzeknę; powiem. [przypis edytorski]

rzekę (starop. forma) — rzeknę; powiem. [przypis edytorski]

rzeki — dziś popr. forma N. lm: rzekami. [przypis edytorski]

rzeki Micraim — «To odnosi się do Szichor [wschodniej odnogi Nilu], nie do samego Nilu», zob. Ibn Ezra do 15:18. [przypis edytorski]

rzekł do niej anioł — midrasz uczy, że do każdej z tych wypowiedzi posłany był do Hagary inny anioł, dlatego każdy werset (16:9,10,11) zaczyna się od słów „I rzekł do niej anioł”, zob. Raszi do 16:9. [przypis edytorski]

rzekł (…) jak lew, spoglądając na te obrazy: „My nie umiemy malować” — odniesienie do bajki La Fontaine'a, w której lew komentuje obraz przedstawiający zwycięstwo człowieka nad lwem, oraz do faktu, że tradycyjnie w sztuce islamu z powodów religijnych nie sporządzano wizerunków ludzi i zwierząt. [przypis edytorski]

rzekł jeden — «Jeden z aniołów był posłany, aby go uratować, a drugi, aby zniszczyć Sedom, dlatego napisane jest „rzekł [jeden]”», zob. Raszi do 19:16. [przypis edytorski]

rzekł jest (starop.) — forma złożonego czasu przeszłego dokonanego. [przypis edytorski]

rzekł: „Któż ci są?” — wzrok Jakuba był już osłabiony, por. dalej Ks. Rodzaju 48:10, zob. Chizkuni i Rabeinu Bachja do 48:8. [przypis edytorski]

rzekł mu król (…) „A o cóż mię prosisz?” — Neh 2, 2–4, ze zmianą 1 os. lp na 3 os. lp. [przypis edytorski]

rzekł, parodiując ustęp bibljiny — nawiązanie do ustępu biblijnego: „Żarliwością rozpaliłem się o chwałę Pana, Boga Zastępów, gdyż Izraelici opuścili Twoje przymierze, rozwalili Twoje ołtarze i Twoich proroków zabili mieczem. Tak że ja sam tylko zostałem, a oni godzą jeszcze i na moje życie” (1 Krl 19, 10). [przypis edytorski]

rzekł tak do nich — Mk 10, 14. [przypis edytorski]

rzekł — te słowa Jakuba odpowiadają słowom Bożej obietnicy z wersetu 28:15, zob. Raszi do 28:20. [przypis edytorski]

rzekł to oddać we troje (daw.) — przyrzekł oddać to potrójnie; przyrzekł, że odda (konstrukcja na wzór łac. Acc. cum inf.). [przypis edytorski]

rzekł — «Zapytał ją po tym, gdy już dał jej [podarki], ponieważ był pewien, że ze względu na zasługi Abrahama Bóg poszczęścił mu w jego drodze», zob. Raszi do 24:23. [przypis edytorski]

rzekł z flegmą — flegmatycznie; powolnie, nieśpiesznie, spokojnie. [przypis edytorski]

rzeknąć (daw.) — dziś popr. forma: rzec; powiedzieć. [przypis edytorski]

rzeknąć (daw.) — dziś popr. forma: rzec. [przypis edytorski]

rzeknąc (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

rzeknięcie — powiedzenie, wypowiedź. [przypis edytorski]

rzeknij — powiedz. [przypis edytorski]

rzeko, hesperyjskich wód królu rogaty — Tyberyn, bóg Tybru, przedstawiany był z rogami byka, symbolizującymi płodność. [przypis edytorski]

rzekome skąpcy — dziś: rzekomi skąpcy. [przypis edytorski]

rzekomo — niby to, pozornie. [przypis edytorski]

rzekomo — tu: pozornie. [przypis edytorski]

rzekszy — dziś: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś popr.: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś: rzekłszy; powiedziawszy. [przypis edytorski]

rzekszy (starop. forma) — dziś: rzekłszy. [przypis edytorski]

rzemięsło (daw.) — rzemiosło. [przypis edytorski]

rzemięsnik (starop.) — rzemieślnik. [przypis edytorski]

rzemieni — na których kładziono materace. [przypis edytorski]

rzemiennym dyszlem — nie wprost, ale meandrując raz w jedną, raz w inną stronę. [przypis edytorski]

rzemieśle (daw. forma) — dziś Msc.lp: (w) rzemiośle. [przypis edytorski]

rzemieśle (starop. forma) — dziś N.lp: (w) rzemiośle. [przypis edytorski]

rzemieślników (…) od starszyzny cechowej dla niezapłaconego cechu wolnego używania rzemiosła niemających — rzemieślników, którzy nie otrzymali od starszyzny cechu zezwolenia na wykonywanie swego fachu, ponieważ nie wnieśli wymaganej opłaty. [przypis edytorski]

rzemiesło (daw.) — rzemiosło. [przypis edytorski]

rzemiosło (daw.) — zawód. [przypis edytorski]

rzemiosły (daw. forma) — dziś popr. N.lm: rzemiosłami. [przypis edytorski]

rzemiosły — dziś popr. forma N. lm: rzemiosłami. [przypis edytorski]

rzepa (gw.) — tu: w zachodniej części części Podhala tak nazywane są ziemniaki. [przypis edytorski]

Rzepecka-Moszczeńska, Izabela (1864–1941) — liberalna publicystka, później współpracowniczka konserwatywnego „Kuriera Warszawskiego”, w „Życiu” krak. drukowała drobne nastrojowe nowelki. [przypis edytorski]

Rzepicha — żona Piasta i matka Ziemowita (Siemowita). [przypis edytorski]

Rzepicha, żona Piasta — postać z łacińskiej Kroniki Galla Anonima: żona legendarnego przodka dynastii Piastów; na uroczystości postrzyżyn ich syna zjawili się dwaj pielgrzymi, a ich błogosławieństwo sprawiło cudowne rozmnożenie potraw podczas uczty (w późniejszej tradycji przyjęło się uznawać tych dwóch tajemniczych przybyszów za anioły); Piasta, syna Koszyczka: w kronice przydomek Chosisco (Koszysko? Chościsko?) nosi zły władca Popiel, poprzednik Siemowita, natomiast Piast określony został jako filius Chosischonis: syn Chościska. [przypis edytorski]

Rzepki — polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim. [przypis edytorski]

rzeskie (daw.) — związane z Rzeszą; Rzesza to hist. określenie państwa niemieckiego, przedstawiające je jako jedność złożoną z mniejszych tworów politycznych. [przypis edytorski]

Rzeskie miasto — autonomicze miasto Rzeszy, np. Strasburg. [przypis edytorski]

rzeski — prawdop.: skłonny do rzezi. [przypis edytorski]

Rzesza a. III Rzesza — potocznie używana nazwa państwa niemieckiego pod rządami Adolfa Hitlera i NSDAP w latach 1933–1945. [przypis edytorski]

Rzesza — hist. określenie państwa niemieckiego, przedstawiające je jako jedność złożoną z mniejszych tworów politycznych. [przypis edytorski]