Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8396 przypisów.
zabiegać — tu: zapobiegać. [przypis redakcyjny]
zabiegających się — dziś popr.: ubiegających się a. zabiegających. [przypis edytorski]
zabiegły — od „zabiegać”, czynić starania. [przypis edytorski]
zabiegły — tu: zapobiegliwy. [przypis edytorski]
zabiegły — znajdujący się daleko. [przypis redakcyjny]
zabiegliwość — dziś: zabieganie (o coś). [przypis edytorski]
zabiegliwość — zapobiegliwość, staranność, nieszczędzenie zabiegów i starań połączone z dalekowzrocznością przewidywań co do możliwych konsekwencji. [przypis edytorski]
zabiegliwy (daw.) — tu: energiczny, czynny, sprytny. [przypis edytorski]
zabiegliwy (daw.) — zapobiegliwy, przezorny, nie szczędzący zabiegów i starań. [przypis edytorski]
zabiegliwy (daw.) — zapobiegliwy. [przypis edytorski]
zabiegliwy — dziś: zapobiegliwy. [przypis edytorski]
zabiegliwy — zapobiegliwy, staranny, nie szczędzący zabiegów i starań; przewidujący. [przypis edytorski]
zabiegliwy — zapobiegliwy, staranny, nie szczędzący zabiegów i starań. [przypis edytorski]
zabiegów — φιλοτιμίας, largitas, Freigebigkeit (Cl. ), [pominięto tłum. na rosyjski]. Znowu tłumacze dobrali słowo najjaskrawsze, gdy Pape podaje: „Ehrliebe, Ehrgeiz, Wetteifer” etc. i dopiero później „auch Freigebigkeit”. Są to szczególiki, może drobne, ale z nich tworzy się psychologia autora, który tu przecież mówi o sobie. [przypis tłumacza]
Zabiełło, Józef (zm. 1794) — łowczy wielki litewski (od 1775), hetman polny litewski (od 1793) z ramienia Targowicy; poseł na Sejm Czteroletni; pobierał stałą pensję z ambasady rosyjskiej; zastępca marszałka konfederacji targowickiej na Litwie, poseł na sejm grodzieński, członek reaktywowanej Rady Nieustającej; w czasie insurekcji warszawskiej skazany na śmierć za zdradę i powieszony. [przypis edytorski]
zabielim — poeta wymawiał i rymował: zabielem. [przypis redakcyjny]
zabierać — tu: stanowić. [przypis redakcyjny]
zabierać znajomość — dziś popr.: zawierać znajomość. [przypis edytorski]
zabierać (…) znajomości — dziś popr.: zawierać znajomości. [przypis edytorski]
[z]abiera głos (…) dalej August, by przypomnieć, że wszystko to oznacza polską filozofię bohaterstwa wedle Mickiewicza, Słowackiego, Cieszkowskiego — S. Brzozowski, Wstęp do filozofii, Kraków 1906, s. 94. [przypis autorski]
zabierając głos na temat dekadentyzmu, Lucjan Rydel w r. 1895 (…) ocala go też po części wpływ Słowackiego (Król Duch i inne utwory z okresu mistycznego) — L. Rydel, Mieszaniny artystyczno-literackie. Dekadentyzm polski i najbliższa jego przyszłość, „Gazeta Polska” 1895, nr 272. [przypis autorski]
zabierajmyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
zabiera on przedmiotom wszelką wolność — Por. rozdz. IX. [przypis autorski]
zabieżać — dziś: zapobiegać. [przypis edytorski]
zabieżać — zapobiec. [przypis edytorski]
zabieżeć (daw.) — zapobiec. [przypis edytorski]
zabieżeć — zapobiec. [przypis edytorski]
zabieżeli — tu: zastąpili. [przypis edytorski]
zabieżyć (daw.) — zajść, dojść. [przypis edytorski]
zabieżyć (daw.) — zapobiec. [przypis edytorski]
zabieżyć komuś drogę — zajść komuś drogę, nie pozwolić komuś przejść; od daw. czasownika bieżyć: iść, zmierzać, biec (dlatego w formie rozkazującej zabież występuje „ż”, a nie „rz”). [przypis edytorski]
zabijaka — awanturnik. [przypis edytorski]
zabijak (daw.) — zabójca. [przypis redakcyjny]
zabijak niewiast (starop.) — przytyk skierowany przeciw Tankredowi, który (nie wiedząc, z kim się bije) w pojedynku zabił Kloryndę. [przypis redakcyjny]
zabijał się onanią — dawniej uważano, że masturbacja szkodzi zdrowiu. [przypis edytorski]
zabija proroki — dziś popr.: (…) proroków. [przypis edytorski]
zabijatyka (daw.) — bijatyka, bójka. [przypis edytorski]
zabija — w oryginale mamy tu łac. protero, czyli depcze, tratuje. [przypis edytorski]
Zabij Bellerofona, albo sam umieraj, Gdyż on chciał niegodziwie twoje skazić łoże — Anteja kłamie, że Bellerofon próbował ją uwieść, za co powinien ponieść śmierć z rąk jej męża. [przypis edytorski]
zabijeli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli zabije. [przypis edytorski]
zabije złego Pontyera — Pontyer, zamek Poitiers we Francji, własność rodziny Maganca; zły Pontyer: potomek panów z Pontieru, tj. Magańczyk. [przypis redakcyjny]
zabijmyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
zabijta (gw.) — zabijcie. [przypis edytorski]
zabił ćwika — wprawił w zakłopotanie, sprawił kłopot. [przypis redakcyjny]
zabit — daw. forma skrócona od: zabity. [przypis edytorski]
zabit — dziś popr.: zabity. [przypis edytorski]
zabity (daw.) — zagorzały, zawzięty. [przypis edytorski]
zabity — tu: zatwardziały. [przypis edytorski]
zabit — zabity (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
Zabłocki, Franciszek (1752–1821) — polski poeta i komediopisarz, tłumacz, wolnomularz, ksiądz katolicki, autor m.in. komedii Fircyk w zalotach. [przypis edytorski]
zablagować — tu: zagadać, zatrzeć ślady. [przypis edytorski]
zablatować — przekupić. [przypis autorski]
zableszczyć na strony oczy (starop.) — przewrócić oczyma. [przypis edytorski]
zabójce — dziś popr. forma M.lm: zabójcy. [przypis edytorski]
zabójco caru — rusycyzm; dziś popr. forma wołacza: (…) carze. [przypis edytorski]
Zabójstwo nie jest grzechem. Jest ono nieraz koniecznym gwałtem wobec opornych i skostniałych form bytu, które przestały być zajmujące — aluzja do filozofii genezyjskiej Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]
zabóstwić się — przyjąć cechy bóstwa. [przypis edytorski]
Zabobonność i wiara w czary była nagminnym zjawiskiem nie tylko wśród ciemnej szlachty (bo o niej pisze Krasicki), lecz również wśród magnaterii. Podejrzani o czary, sądzeni przez sądy grodzkie, które w większości województw składały się z sędziego głównego, zwanego podstarostą, sędziego grodzkiego i pisarza, poddawani byli zazwyczaj torturom, którym asystował wójt (burmistrz) z jednym lub dwoma ławnikami i pisarz miejski. Jedną z najpospolitszych praktyk było tzw. pławienie: podejrzane o czary kobiety wrzucano do wody wierząc, że niewinnie oskarżona tonie, czarownica natomiast utrzymuje się na powierzchni. O opętanych wspomina Stanisław Wodzicki: „Za moich czasów u dominikanów w Krakowie, w kaplicy św. Jacka, spuszczano chorągiew tego patrona na klęczących opętanych, a ci wijąc się po ziemi, okropne wycia wydawali. Pokazywano mi także wytłuczone szyby w kościele, którymi zwyciężony egzorcyzmem diabeł wylatywał, opętany zaś nic na tym nie tracił, ponieważ wedle ich rozumienia nie jeden czart siedział w ciele komornem i każdy innym przemawiał językiem i inne nosił nazwisko”. (St. Wodzicki, Wspomnienia przeszłości, Kraków 1873, s. 121–122). Oświecenie wydało czarom stanowczą wojnę. Sejm r. 1776 zakazał tortur i kary śmierci za czary; mimo tej uchwały wypadki pławienia i palenia rzekomych czarownic zdarzały się jeszcze do końca XVIII w. [przypis redakcyjny]
zabobonny — przesądny, wierzący w zabobony (czary, magię etc.). [przypis edytorski]
zabojać (gw.) — przestraszyć. [przypis edytorski]
Zaborów — wieś podwarszawska, ok. 25 km od warszawskiego Starego Miasta. [przypis redakcyjny]
zaborole — palisada. [przypis edytorski]
zaborol — kłoda. [przypis edytorski]
zaborol (z rus.) — ogrodzenie, zasieka. [przypis edytorski]
zabova (lenk.) — linksmybės. [przypis edytorski]
zabova (sl.) — linksmybės, žaidynės. [przypis edytorski]
zabova — žaidimas. [przypis edytorski]
zabrać Bośnię i Hercegowinę — Bośnia; kraina w północno–zachodniej części Jugosławii na południe od rzeki Sawy (główne miasto Sarajewo). Hercegowina znajduje się między Bośnią a Czarnogórzem. Po zawarciu pokoju w San Stefano Austria zażądała okupacji Bośni i Hercegowiny, które należały wówczas do Turcji. [przypis redakcyjny]
zabrać — tu: zawrzeć. [przypis edytorski]
Zabrać wsio swojo (z ros.) — zabrać wszystko swoje. [przypis edytorski]
zabrał głos Mikołaj — Mikołaj z Damaszku. [przypis tłumacza]
zabrali nam Alzację i spory kawał Lotaryngii — Alzacja: wschodnia część Francji między Wogezami a górnym Renem. Lotaryngia: — między Wogezami i Szampanią. Po klęsce Francji w wojnie 1870–1871 Alzacja i część Lotaryngii zostały przyłączone do Niemiec. [przypis redakcyjny]
zabraniają prawa platońskie podróżować przed czterdziestym albo pięćdziesiątym rokiem (…) — por. Platon, Prawa, XII. [przypis tłumacza]
zabrania — tu: nie pozwala. [przypis edytorski]
zabraniec — człowiek, którego dusza na czas pewien została zabrana, ekstatyk. [przypis autorski]
zabraniu — zapewne: zawarciu. [przypis edytorski]
zabrnęlim — forma skrócona od: zabrnęliśmy. [przypis edytorski]
zabronić trzeba — długo ten zwyczaj niegodziwy trwał jako w innym, tak mianowicie w naszym narodzie, mimo grożące klątwą kościelne i papieskie prawa, mimo dzikość nieludzkiego postępku mszczenia się lekkiej częstokroć krzywdy, mimo konstytucją anno 1588 de duellis wyraźnie zabraniającą i karę stanowiącą w te słowa: Uchwalamy, aby żaden szlachcic szlachcica na duellum nie wyzywał, a wyzwany aby się nie stawił… a ktory się przeciw temu postanowieniu ważył tego czynić, wtedy ma siedzieć pół roku w wieży i sześćdziesiąt grzywien dać, o co forum w ziemstwie. A co dziwniejsza, że ten hańbę czyniący chrześciańskiemu imieniowi zwyczaj i dotychczas trwa. Przeto nic sprawiedliwszego być nie mogłoby, jako zabronienie prawem i obostrzenie tej zuchwałych ludzi porywczości. [przypis edytorski]
zabronić — tu: obronić, nie dopuścić do czegoś. [przypis edytorski]
zabroniłem mu wykonanie — popr.: zabroniłem mu wykonania. [przypis edytorski]
zabronił Ichtiofagom żywić się rybą — to nie może się odnosić do wszystkich Ichtiofagów, którzy zamieszkują wybrzeże długie na dziesięć tysięcy stadiów. W jaki sposób Aleksander zdołałby im dostarczyć żywności? Jak nakazałby im posłuch? Może tu być mowa jedynie o paru poszczególnych ludach. Nearch w książce Rerum Indicarum powiada, iż na końcu tego wybrzeża, od strony Persji, znalazł ludy mniej rybożerne. Sądziłbym, że rozkaz Aleksandra tyczył tej okolicy lub innej, jeszcze bliższej Persów. [przypis autorski]
zabronione im było handlować w Sycylii — w części podległej Kartagińczykom. [przypis autorski]
zabrukany — pobrudzony. [przypis edytorski]
zabrzękły — dziś popr.: zabrzęczały. [przypis edytorski]
zabrzękły — dziś: zabrzęczały. [przypis edytorski]
zabrzeżysto — z wysokimi brzegami, stromo, spadzisto. [przypis redakcyjny]
zabudowywa — dziś popr.: zabudowuje; tu daw.: zagospodarowuje się, pobudowawszy domy. [przypis edytorski]
zabyć (daw. reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (daw., reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
zabyć (reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (tu daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć — zapomnieć; por. ros. zabyt'. [przypis edytorski]
zabyć — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (z ros.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabycie (daw., z rus.) — zapomnienie. [przypis edytorski]
zabył (gw., daw.) — zapomniał, przebaczył. [przypis autorski]
zabyty (daw.) — zapomniany. [przypis edytorski]
zabywać (daw., gw.) — zapominać. [przypis redakcyjny]
zabywać (daw.) — zapominać. [przypis edytorski]
