ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8498 przypisów.
Za Niemen hen precz — w innej wersji tekst rozpoczynają słowa: „Za Niemen nam precz!”. [przypis edytorski]
Za Niemen tam precz (…) — początek pieśni Augusta Bielowskiego (1806–1876), która współcześnie cieszyła się wielką popularnością (tu w wersji nieco zmienionej). [przypis redakcyjny]
zaniemiały — dziś: oniemiały. [przypis edytorski]
za niemi — dziś popr. forma: za nimi. [przypis edytorski]
zaniemieć — dziś: oniemieć a. zaniemówić. [przypis edytorski]
zaniemieć — dziś: oniemieć. [przypis edytorski]
zaniemieć — dziś popr.: oniemieć. [przypis edytorski]
zaniepodziać się (daw.) — zagubić się. [przypis edytorski]
zaniepokoiło ich nie żartem — dziś: zaniepokoiło (…) nie na żarty. [przypis edytorski]
zaniepoznawać — nie znać. [przypis edytorski]
zaniepoznawać — zapominać; pomijać. [przypis edytorski]
za nierządnicę mię do nich udawał (starop.) — udawał przed nimi, że jestem nierządnicą; przedstawiał mnie w ich oczach jako nierządnicę. [przypis edytorski]
zaniesą (gw.) — zaniosą. [przypis edytorski]
zaniesę — dziś popr.: zaniosę. [przypis edytorski]
zaniesła (gw.) — zaniosła. [przypis edytorski]
zaniespokoić — zaniepokoić. [przypis edytorski]
za nie — w rękopisie niewyraźnie, może: za nic. [przypis redakcyjny]
Zanika przeciwieństwo, między starym a młodym pokoleniem, wydaje się teraz, jak gdyby tylko jedna generacja istniała — F. Kummer, Deutsche Literaturgeschichte des neunzehnten Jahrhunderts dargestellt nach Generationen, s. 10–11 (I. Aufl. [1909]). [przypis autorski]
zanim bogom z początku ofiarę złożą — grecka tradycja nakazywała poświęcić bogom kilka pierwszych kropel pitego wina, wylewając je na ziemię (libacja). [przypis edytorski]
zanim doszły do słowa — aluzja mitologiczna bądź religijna. W mitologii gr. ludzie zostali stworzeni z kamieni, a w Ewangelii Łk 19,40 padają słowa: „Powiadam wam: Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą”. [przypis edytorski]
zanimem cię spotkał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim cię spotkałem. [przypis edytorski]
zanimeśmy tu przyszli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim tu przyszliśmy. [przypis edytorski]
zanimeś przyszedł — inaczej: zanim przyszedłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś się wyćwiczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim się wyćwiczyłeś. [przypis edytorski]
zanimeś to należycie roztrząsnął — inaczej: zanim to należycie roztrząsnąłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś ty to stwierdził — inaczej: zanim ty to stwierdziłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanim (…) nie przybył do Delf i nie spytał boga — Apollina delfickiego. [przypis tłumacza]
zanimować — ożywić. [przypis edytorski]
zanim — «Stąd [płynie nauka], że zabronione jest płodzenie dzieci w czasach głodu», zob. Raszi do 41:50. [przypis edytorski]
zanim wejdzie się do głównej prasy (…) są tam małe, duże, tajne, średnie i w ogóle wszelakiego rodzaju — Rozmaite biura urzędów poborczych. [przypis tłumacza]
z anioły — dziś popr.: z aniołami. [przypis edytorski]
Zaniol — Zanniolo, kanał spławny, uchodzący do Po di Pomaro pod Bastią. [przypis redakcyjny]
zaniosąć — skrócone: zaniosą ci. [przypis edytorski]
Zanipolo — Ludowa nazwa kościoła Giovanni à Paolo [przyp. z wyd. z 1884 r.] [przypis autorski]
Zanke z Lagodoro — Michał Zanke także skażonym był urzędnikiem, zarządzając okręgiem Lagodoro. [przypis redakcyjny]
zankiel a. zamkiel (daw. niem. Senkel) — klamra, sprzączka. [przypis edytorski]
zankiel a. zamkiel (daw., z niem.) — klamra, sprzączka. [przypis edytorski]
Zankle — po klęsce powstań Meseńczycy schronili się w ateńskim Naupaktos oraz w Zankle na Sycylii (nazwa tego miasta po gr. oznacza sierp). [przypis edytorski]
zankylozowany (z gr.) — zesztywniały. [przypis edytorski]
zanócić — dziś popr. pisownia: zanucić. [przypis edytorski]
zanocował — nie spał lecz «czuwał, wyczekując odpowiedzi Boga na swoją modlitwę, a w tym czasie przygotował [dla Esawa] podarunek ze swego majątku», zob. Radak do 32:14. [przypis edytorski]
zanotowywała — dziś: notowała. [przypis edytorski]
za nowe — jako nowe. [przypis edytorski]
Zante (hist.) — ob. Zakintos, grecka wyspa na Morzu Jońskim. [przypis edytorski]
zantejski — pochodzący z wyspy Zante na Morzu Jońskim [ob. Zakintos; w latach 1815–1864 wyspa wchodziła w skład znajdującego się pod brytyjskim protektoratem państwa noszącego nazwę Zjednoczone Kraje Wysp Jońskich, które następnie zostało zlikwidowane, a jego terytoria przekazane Grecji]. [przypis redakcyjny]
Zante (z wł.) a. Zakintos — wyspa grecka na Morzu Jońskim. [przypis edytorski]
Zantir a. Zantyr — gród założony przez księcia pomorskiego Świętopełka, a potem przekazany lub sprzedany Krzyżakom; dokładna lokalizacja warowni nie jest znana. [przypis edytorski]
Zan, Tomasz (1796–1855) — poeta, badacz minerałów i przyrodnik; od 1815 r. studiował na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. Podczas egzaminów wstępnych poznał Adama Mickiewicza. Był współzałożycielem Towarzystwa Filomatów (1817 r.) i jego przewodniczącym na wydziale matematyczno-fizycznym, gdzie studiował, założycielem Związku Promienistych (1820 r.), prezesem Zgromadzenia Filaretów (1820–1823), członkiem Towarzystwa Szubrawców. W maju 1821 r. na zaproszenie Jana Chodźki został przyjęty do wileńskiej loży masońskiej „Szkoła Sokratesa”. Za działalność w tajnych stowarzyszeniach został skazany na rok ciężkiego więzienia w Orenburgu, a następnie na zesłanie, na którym przebywał od 1824 do 1837 r. W 1829 r. został asystentem Aleksandra von Humboldta, pod którego kierunkiem prowadził badania meteorologiczne. W Orenburgu wraz z Aleksandrem Chodźką założył muzeum historyczno-przyrodnicze z kolekcją eksponatów geologicznych. Odbywał podróże po Uralu i Kazachstanie, badając roślinność, klimat i geografię tych obszarów; odkrył pola złotonośne na wsch. stronie gór Uralu. W l. 1837–1841 pracował jako bibliotekarz w Instytucie Geologicznym w Petersburgu. W 1841 r. powrócił do Wilna, gdzie otrzymał posadę w Głównym Urzędzie Korpusu Inżynierów Górniczych. W roku 1847 kupił od Adolfa Dobrowolskiego majątek Kakowczyn, który przemianował na Kochaczyn; tam zmarł na zapalenie opon mózgowych w 1855 r., został pochowany w Smolanach k. Orszy. [przypis edytorski]
Zan, Tomasz (1796–1855) – polski poeta; od 1815 student wydziału matematyczno-fizycznego na Uniwersytecie Wileńskim, przyjaciel Adama Mickiewicza; współzałożyciel Towarzystwa Filomatów (1817), założyciel Związku Promienistych (1820), prezes Zgromadzenia Filaretów (1820–23), członek Towarzystwa Szubrawców; za działalność w tych stowarzyszeniach w 1824 został skazany na rok twierdzy i zesłanie, podczas którego zajmował się m.in. badaniami złóż minerałów na Uralu; uwolniony w 1837, pracował jako bibliotekarz w Instytucie Geologicznym w Petersburgu; w 1841 powrócił do Wilna, gdzie otrzymał posadę w Głównym Urzędzie Korpusu Inżynierów Górniczych. [przypis edytorski]
zantuz a. zamtuz — dom publiczny. [przypis edytorski]
zanurzy — w rękopisie dla rymu: zanorzy. [przypis redakcyjny]
Zanzibar — miasto w Tanzanii, na wyspie Zanzibar u wschodnich wybrzeży Afryki; w 1890 objęte brytyjskim protektoratem. [przypis edytorski]
za obrońce — dziś popr.: na obrońców. [przypis edytorski]
zaocznie — tu: obiektywnie, niezależnie od tego, co się widzi. [przypis redakcyjny]
zaoczyć (daw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć (przestarz.) — zobaczyć. [przypis redakcyjny]
zaoczyć (rzad.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć — zobaczyć, zauważyć. [przypis edytorski]
za oczyma — pod nieobecność. [przypis edytorski]
za oczy — tu: za oczami (por. zaocznie), za plecami. [przypis edytorski]
za ofiarę z osobistego majątku na rzecz ludu, za deklarację, nie jestem odpowiedzialny — Jeżeli Demostenes w charakterze urzędnika złożył ofiarę na rzecz państwa, nie wygasa przez to odpowiedzialność za urząd. Demostenes miesza dwa pojęcia odpowiedzialności: za urząd i za ofiarę. Przy retorycznym charakterze przemówień sądowych w starożytności były takie przesunięcia możliwe. [przypis tłumacza]
zaofiarować — podarować, zadeklarować; tu raczej: zaoferowano. [przypis edytorski]
za ojcy — dziś popr. forma N. lm: za ojcami. [przypis edytorski]
zaokrąglone po obu stronach liścia dębowego wykąty — Na marginesie rysunek liścia dębowego. [przypis redakcyjny]
Zaolzie — sporna część (z Czechosłowacją) Śląska Cieszyńskiego na zachód od Olzy. Nazwę zaczęto stosować od lat dwudziestych XX w. [przypis edytorski]
za oną (…) za onem (starop. forma) — za tą, za tym. [przypis edytorski]
za onemi słowy (starop. forma) — po tych słowach. [przypis edytorski]
zaoponować — przeciwstawić się, zaprotestować. [przypis edytorski]
zaoponować — sprzeciwić się. [przypis edytorski]
za ostatnią (daw.) — w ostatnim razie. [przypis redakcyjny]
za ostatnią zapiąć i założyć — mowa o dziurce do ściągania pasa. [przypis redakcyjny]
zaoszczędzić — tu: oszczędzić. [przypis edytorski]
za otworzeniem — po otwarciu. [przypis edytorski]
zapach dryjakwowy — tu: zapach starego wina. W liście pisanym z Berlina 17 II 1796 prosi Krasicki brata Antoniego, by przysłano mu wina: „starego, wytrawionego, driakwią pachnącego, choćby i 100 dukatów kosztowało, beczkę lub dwa antały”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. IV, s. 310). [przypis redakcyjny]
zapach sandałowy — Drzewo sandałowe, z którego na Wschodzie wyrabiają wonny olejek. [przypis autorski]
zapadać — tu: o ptaku, który przyleciał i usiadł gdzieś. [przypis edytorski]
zapad (daw.) — tu: zapadlisko, zapadlina. [przypis edytorski]
zapadła — tu: zaskoczyła. [przypis redakcyjny]
zapadły — tu: oddalony od ludzkich siedzib. [przypis edytorski]
zapadny (z ros.) — zachodni. [przypis edytorski]
zapady — rozpadliny, zapadnie. [przypis edytorski]
zapad (z ros.) — zachód. [przypis edytorski]
zapałać się (starop.) — wykręcać, [rumienić się]. [przypis redakcyjny]
Zapał polskiego wzroku ugasza się łzami — w związku z poprzednim wierszem: nie trwóż się: nie płacz, bo twoje łzy gaszą zapał żołnierzy. [przypis redakcyjny]
zapał — tu: lont. [przypis redakcyjny]
zapał — tu: zapalnik. [przypis edytorski]
zapał — w daw. broni palnej otwór prowadzący do lufy. [przypis edytorski]
zapalączka (gwar.) — gorączka. [przypis redakcyjny]
zapalczywy — gniewny. [przypis edytorski]
zapalę ich duchy, jak pochodnie; / niech lecą spełnić zbrodnię; / wężami osmagam twarze — Pallas Atena jest tu charakteryzowana tak, że ma po części cechy Erynii, bogiń zemsty (pochodnie w dłoniach, węże zamiast włosów). [przypis edytorski]
zapalemy — dziś popr. forma: zapalimy. [przypis edytorski]
zapalił — tu: wzniecił w nim zapał. [przypis edytorski]
zapalony (daw.) — rozgniewany, rozjuszony. [przypis edytorski]
zapalony — tu: pod wpływem silnych emocji. [przypis edytorski]
zapamiętać się — zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym. [przypis edytorski]
zapamiętałe — niebaczne. [przypis redakcyjny]
zapamiętały — uparty w złym. [przypis redakcyjny]
zapamiętalec (daw.) — człowiek zapamiętały, pełen pasji. [przypis edytorski]
zapamiętali — nie pamiętający (o dobrodziejstwach Boga). [przypis redakcyjny]