Przypisy

żyw — dziś popr. forma 1.os.lp trybu rozk.: żyj. [przypis edytorski]

żywegobym go raczej rada miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: rada [tj. chętnie] miałabym go [dostałabym go] raczej żywego. [przypis edytorski]

żywem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś popr.: żywym. [przypis edytorski]

żywemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: żywymi. [przypis edytorski]

żywemi — dziś popr. forma N. lm: żywymi. [przypis edytorski]

żywe obrazy — rozrywka modna w XVIII–XIX w. Aktorzy-amatorzy, często osoby z wyższych sfer, przebierali się stosownie i odtwarzali sceny z literatury lub z malarstwa. [przypis edytorski]

żywe srebro — daw. nazwa rtęci. [przypis edytorski]

żywe srebro (daw.) — rtęć. [przypis edytorski]

żywią i bronią (oryg.: żywią y bronią) — dewiza kosynierów z czasów insurekcji kościuszkowskiej, umieszczona na ich sztandarze. [przypis edytorski]

żywić (gw.) — żyć. [przypis edytorski]

żywić — pozostawić przy życiu, darować życie. [przypis edytorski]

żywić — tu: pozostawiać przy życiu, darować życie. [przypis edytorski]

żywić — tu: pozostawić przy życiu, darować życie. [przypis edytorski]

żywić — tu: zostawić przy życiu, darować życie. [przypis edytorski]

żywica „pontianac” — najpewniej żywica pochodząca z regionu Pontianac na Borneo. [przypis edytorski]

żywięcy (daw.) — żywotny. [przypis edytorski]

żywięż ja — czy żyję. [przypis edytorski]

Żywiec — tu: Beskid Żywiecki w płd. Polsce, z najwyższym szczytem Pilsko. [przypis edytorski]

żywie (daw.) — 3. os. lp: żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw.) — dziś 3. os. lp: żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw.) — dziś: żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw. forma) — dziś: żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw. forma) — żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw., starop.) — dziś popr. forma 3 os. lp: żyje. [przypis edytorski]

żywie (daw.) — żyje. [przypis edytorski]

żywie — dziś popr. forma 3.os.lm. cz. ter.: żyje. [przypis edytorski]

żywie — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter. czas. żyć: żyje. [przypis edytorski]

żywie — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: żyje. [przypis edytorski]

żywie — dziś popr. forma 3 os. lp. cz. ter.: żyje. [przypis edytorski]

żywie — dziś popr.: żyje. [przypis edytorski]

żywiej — wyraźniej. [przypis edytorski]

żywie (starop. forma) — dziś: żyje. [przypis edytorski]

żywie (starop. forma) — żyje. [przypis edytorski]

żywiesz (daw.) — żyjesz. [przypis edytorski]

żywiesz (starop. forma) — dziś 2.os. lp: żyjesz. [przypis edytorski]

żywiesz (starop. forma) — dziś: żyjesz. [przypis edytorski]

Żywie — w mit. słowiańskiej bóstwo dające i podtrzymujące życie; także: Sziwa. [przypis edytorski]

żywie — żyje. [przypis edytorski]

żywili — dziś popr.: żyli. [przypis edytorski]

żywina (gw.) — zwierzęta gospodarskie. [przypis edytorski]

żywi niechaj nie tracą nadziei — nawiązanie do wiersza Testament mój Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]

żywioła — dziś popr. r. m.: żywioł. [przypis edytorski]

żywioła (gw.) — stworzenie. [przypis edytorski]

żywioł — tu: pokarm. [przypis edytorski]

żywli — czasownik „żyw” z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

żywli (daw.) — czy jest żywy. [przypis edytorski]

żywnie (daw.) — żywo, tj. szybko. [przypis edytorski]

żywo (daw., gw.) — szybko. [przypis edytorski]

żywo (daw.) — szybko. [przypis edytorski]

żywo do grobu wtrącone — pogrzebane żywcem. [przypis edytorski]

żywokost — roślina o kwiatach w kształcie zwisających dzwonków, koloru białego, jasnożółtego, różowego, czerwonego, fioletowego lub niebieskiego. [przypis edytorski]

żywość — żywotność, życie. [przypis edytorski]

żywota — dziś: łono. [przypis edytorski]

żywota — hebr. רחם (rechem): ‘łono’. [przypis edytorski]

żywot (daw.) — brzuch a. życie (droga życiowa, los). [przypis edytorski]

żywot (daw.) — brzuch, łono. [przypis edytorski]

żywot (daw.) — brzuch. [przypis edytorski]

żywot (daw.) — brzuch, żołądek. [przypis edytorski]

żywot (daw., gw.) — brzuch. [przypis edytorski]

żywot (daw., gw.) — żołądek. [przypis edytorski]

żywot (daw.) — łono. [przypis edytorski]

żywot — dawniej także: brzuch, łono. [przypis edytorski]

żywot (daw.) — tu: brzuch. [przypis edytorski]

żywotem (…) miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: żywot miałam; życie miałam. [przypis edytorski]

Żywot Ezopa Fryga — tytuł polskiego renesansowego poematu Biernata z Lublina, opowiadającego o sławnym bajkopisarzu greckim (wyd. 1578r.); fryga: zabawka dziecięca; w znaczeniu przenośnym: ktoś ruchliwy. [przypis edytorski]

żywot (gw.) — brzuch. [przypis edytorski]

żywot Heloisy — por. powieść epistolarną Jeana Jacquesa Rousseau Nowa Heloiza. [przypis edytorski]

Żywot Katona — to tytuł dzieła Plutarcha, biografia Katona Młodszego (95–46 p.n.e.), rzym. polityka, filozofa stoika, nieprzejednanego zwolennika republiki, który uchodził za wzór cnót obywatelskich i uczciwości. W walce o władzę między Cezarem a Pompejuszem Katon stanął po stronie tego ostatniego, a jego klęskę uznał za równoznaczną upadkowi republiki i z tego powodu popełnił samobójstwo w Utyce (stąd zwany jest też Katonem Utyceńskim). [przypis edytorski]

żywotów godnych pióra Plutarcha albo Carlyle'a — Plutarch (45–125 n.e.), gr. filozof i historyk, autor głośnych Żywotów sławnych mężów; Tomasz Carlyle (1795–1881), historyk i eseista ang., autor dzieła Bohaterowie i kult bohaterów. [przypis edytorski]

żywot (tu daw.) — brzuch. [przypis edytorski]

żywot (tu daw.) — brzuch, żołądek. [przypis edytorski]

żywot — tu: żołądek, brzuch. [przypis edytorski]

Żywot Władysława czwartego — Władislaw IV Kroi Polski y Szwedzki. Samuela z Skrzypny Twardowskiego. W Lesznie, u Daniela Vetterusa roku MDCL (1650) fol. str. 275; całe dzieło kursywą drukowane. [przypis edytorski]

Żywoty Apostołów — Dzieje Apostolskie, jedna z ksiąg Nowego Testamentu. [przypis edytorski]

Żywoty świętych polskich — dzieło Floriana Jaroszewicza (1694–1771) pt. Matka świętych Polska albo żywoty świętych, opublikowane w 1767 r. [przypis edytorski]

żywo — żwawo, energicznie, emocjonalnie. [przypis edytorski]

Żywy Dziennik — cykliczny program satyryczny prezentowany w getcie w kawiarni „Sztuka”, początkowo przygotowywany przez zespół, w skład którego wchodził m. in. poeta Wacław Teitelbaum, a po wywózkach 1942 roku kontynuowany jednoosobowo przez Schlengla. [przypis edytorski]

żywy — tu o usposobieniu: porywczy, gwałtowny, żarliwy. [przypis edytorski]

żywy — tu: porywczy, gwałtowny. [przypis edytorski]

żyw — żywy (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]

żyw, zabit (daw. krótkie formy przym.) — dziś: żywy, zabity. [przypis edytorski]

Żyżkow, czes. Žižkov — dzielnica w centralnej części Pragi. [przypis edytorski]

żyzń ponimat' (ros.) — rozumieć życie. [przypis edytorski]

żyzność — hebr. חלב הארץ (chelew haarec) dosł. ‘tłuszcz/tłustość ziemi’. [przypis edytorski]

żżec (starop.) — spalić; żżono: palono. [przypis edytorski]

Ząb Suchy — obecnie Ząb, wieś podhalańska w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. [przypis edytorski]

za a. aza (starop.) — czy, czyż, czyżby; za po polsku nie rozumiesz: czy nie rozumiesz po polsku. [przypis edytorski]

zaabonować — zaprenumerować. [przypis edytorski]

zaakaparować (daw., z fr.) — przywłaszczyć sobie; zająć kogoś wyłącznie swoją osobą. [przypis edytorski]

zaakaparować (z fr.) — przywłaszczyć sobie. [przypis edytorski]

za aktorką — Melanią Guilbert. [przypis edytorski]

zaambarasowanie — zakłopotanie. [przypis edytorski]

zaambarasowany (daw.) — zakłopotany. [przypis edytorski]

Zaara — Sahara, pustynia w północnej części Afryki. [przypis edytorski]

zaasekurować (daw.) — ubezpieczyć. [przypis edytorski]

zabacułem (gw.) — popr. forma 1os. lp cz.przesz.: zabaczyłem; zabaczyć (daw. reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]

zabaczać (daw.) — zapominać. [przypis edytorski]

zabaczyć (daw., gw.) — nie zauważyć; przeoczyć. [przypis edytorski]

zabaczyć (daw., gw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]

zabaczyć (daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]