Przypisy

zakłady Kruppa — założone w 1811 roku przez Friedricha Kruppa, od 1903 funkcjonujące jako spółka akcyjna Friedrich Krupp AG, od 1999 jako ThyssenKrupp AG; firma zajmowała się wydobyciem rudy żelaza, produkcją stali, sprzętu kolejowego, maszyn przemysłowych oraz broni i amunicji, co w roku 1880 zapewniało połowę obrotów przedsiębiorstwa. [przypis edytorski]

zakład zastawniczy — dawne określenie lombardu. [przypis edytorski]

zakłyźni (gw.) — zapewne przen.: zagryzie. [przypis edytorski]

zakląć (tu daw.) — przysiąc. [przypis edytorski]

zaklasła — dziś popr.: zaklasnęła. [przypis edytorski]

zaklataja (ukr.) — zaklęta. [przypis edytorski]

zaklęli moc Boga w kształt godny człowieka — mowa o kolosie rodyjskim, jednym z siedmiu cudów świata. [przypis edytorski]

zaklęsły (gw.) — zapadły, wklęsły. [przypis edytorski]

zaklęto — postraszono klątwą. [przypis edytorski]

zakleksać — w oryginale beklecksen: upaprać, zasmolić; prawdop. winno tu być: przylepić. [przypis edytorski]

zakleksany (daw.) — pobrudzony kleksami z atramentu. [przypis edytorski]

Zakliczyn — miasto w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

zaklinać przez — dziś popr. forma: zaklinać na. [przypis edytorski]

zakluczył — tu: zawiązując koniec rzemienia, zamknął pętlę. [przypis edytorski]

zakochałem się (…) na pierwszy rzut oka — popr.: zakochałem się od pierwszego wejrzenia. [przypis edytorski]

Zakochany lew (fr. Le Lion amoureux) — popularna komedia historyczna Francois Ponsarda z 1866; Ponsard otrzymał w 1845 nagrodę Akademii Francuskiej za „postawienie tamy fali romantyzmu”, w 1855 został wybrany członkiem Akademii. [przypis edytorski]

zakochuje się (…) w potwór moralnego tematu — chodzi zapewne o twór będący pochodną moralnego tematu. [przypis edytorski]

za kolana go obłapić — obejmowanie pod kolana było gestem błagania i zarazem uznania czyjejś wyższości. [przypis edytorski]

zakolebać się (gw.) — zakołysać się. [przypis edytorski]

zakoli jewo (ros.) — zakłuj go. [przypis edytorski]

Zakon Boży — nauka religii w szkołach rosyjskich. [przypis edytorski]

zakon boży — prawo boże, dziesięć przykazań. [przypis edytorski]

zakon Boży — prawo Boże, przykazania. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — powinność religijna a. prawna; wiara, religia. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo; nakazy moralne. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo, powinność prawna a. religijna; wiara, religia. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo, powinność religijna a. prawna; Nowy Zakon: Nowy Testament, chrześcijańska część Biblii. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo, powinność religijna a. prawna. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo, powinność religijna a. prawna; wiara, religia. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo, prawidła. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo; tu: Prawo Mojżeszowe, powinności religijne nakazywane w biblijnym Pięcioksięgu Mojżeszowym. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — prawo; żyć w zakonie (bożym): żyć zgodnie z prawem. [przypis edytorski]

Zakon (daw.) — Testament jako część Biblii. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — tu: Biblia. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — tu: prawo, przykazanie, wiara, religia. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — tu: prawo. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — tu: prawo, zasada. [przypis edytorski]

zakon (daw.) — tu: zasady wiary; wyznanie; religia. [przypis edytorski]

zakonkludować (daw., z łac.) — dojść do konkluzji, zakończyć wypowiedź wnioskiem. [przypis edytorski]

zakonkludować — zakończyć rozważania (dyskusję) wnioskami. [przypis edytorski]

Zakon Maltański — pot. joannici, szpitalnicy, kawalerowie maltańscy; pełna nazwa zakonu: Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty (łac. Supremus Militaris Ordo Hospitalarius Sancti Ioannis Hierosolymitani Rhodiensis et Melitensis); katolicki zakon rycerski wywodzący się z bractw i zakonów rycerskich powstałych na Bliskim Wschodzie na fali pierwszych wypraw krzyżowych w średniowieczu. Znaczenie zakonu wiązało się z posiadanym potencjałem militarnym, w tym znakomitą flotą wojenną. [przypis edytorski]

Zakon Młodych Niemiec — organizacja paramilitarna działająca w Republice Weimarskiej od roku 1921. [przypis edytorski]

zakonodawca (daw.) — prawodawca. [przypis edytorski]

zakonodawca — prawodawca. [przypis edytorski]

zakonodawca — tu: dawca zakonu, tj. zasad religii. [przypis edytorski]

zakonotować (daw.) — zapamiętać. [przypis edytorski]

zakonotować — tu: zapamiętać. [przypis edytorski]

zakonotować — zapamiętać. [przypis edytorski]

zakon — prawo. [przypis edytorski]

zakon — prawo, zbiór zasad. [przypis edytorski]

Zakon Św. Jana z Jerozolimy — pot. joannici, szpitalnicy a. kawalerowie maltańscy: zakon rycerski założony w XII w., pierwotnie zajmujący się strzeżeniem bezpieczeństwa wewnętrznego w Królestwie Jerozolimskim. Po upadku Królestwa w 1291 zakon przeniósł się razem z templariuszami na Cypr; w 1309 zajęli wyspę Rodos (odtąd zwani Kawalerami Rodyjskimi). Po likwidacji zakonu templariuszy w 1317 papież przekazał joannitom większość ich dóbr i ziem. W 1522 Rodos została zdobyta przez Imperium Osmańskie, w 1530 cesarz Karol V roku pozwolił Kawalerom Rodyjskim osiedlić się na Malcie, gdzie przyjęli używaną do dziś nazwę Kawalerów Maltańskich. W 1798 Maltę zajęła flota Napoleona; po upadku Napoleona odzyskali część posiadłości, ale trudności finansowe zmusiły zakon do ich porzucenia i przeniesienia siedziby do Rzymu. Funkcjonują jako instytucja dobroczynna, opiekująca się chorymi i rannymi. [przypis edytorski]

zakon seraficzny a. zakon seraficki — nazwa używana w odniesieniu do wszystkich trzech gałęzi zakonu franciszkanów, związana z legendą mówiącą, że kiedy św. Franciszek otrzymał dar stygmatów na górze La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii, ukazał mu się Jezus pod postacią Serafina, czyli anioła o sześciu skrzydłach. W miejscu tego objawienia założono pustelnię franciszkańską. [przypis edytorski]

zakonserwowan — daw. forma skrócona od: zakonserwowany. [przypis edytorski]

zakon (starop.) — prawo, zbiór praw; także: wyznanie, religia. [przypis edytorski]

zakon stary (daw.) — Stary Testament, judaistyczna część Biblii. [przypis edytorski]

zakon (tu daw.) — prawo, kanon zasad. [przypis edytorski]

zakon (tu daw.) — prawo; przepisy religijne zawarte w Biblii. [przypis edytorski]

zakon (tu daw.) — prawo, przepisy religijne zawarte w Biblii. [przypis edytorski]

zakon (tu daw.) — prawo, reguła; zbiór praw. [przypis edytorski]

Zakon — tu: prawo Boże. [przypis edytorski]

zakon — tu: prawo, przepisy religijne. [przypis edytorski]

zakon — tu: prawo. [przypis edytorski]

zakopał je — nie zostawił ich na ziemi, by nie przyczynić się do tego, że ktoś je znajdzie i ulegnie fałszywemu kultowi, zob. Radak do 35:4. [przypis edytorski]

Zakopane — miasto w płd. Polsce, położone u podnóża Tatr. [przypis edytorski]

Zakopane — obecnie miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. [przypis edytorski]

Zakopane — polskie miasto powiatowe w województwie małopolskim, położone u podnóża Tatr. [przypis edytorski]

Zakopane — polskie miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. [przypis edytorski]

Zakopiański Zamek — obecna nazwa to Kalacka Turnia. [przypis edytorski]

zakordonowany — tu: taki, który znalazł się za granicą; od daw. zakordonowy: zagraniczny. [przypis edytorski]

zakować (reg.) — zakukać. [przypis edytorski]

zakowany (starop.) — zakuty; wzmocniony (żelaznym) okuciem. [przypis edytorski]

za kratą — tj. w klasztorze. [przypis edytorski]

za kratę wyfrunę — losy autorki wiersza, Heli Blumengraber, nie są znane, ale ten fragment sugeruje, że w czasie wojny przebywała w zamknięciu: być może w getcie, więzieniu, obozie koncentracyjnym, obozie pracy lub obozie zagłady. [przypis edytorski]

zakrawać na — tu: zmierzać do. [przypis edytorski]

zakreślon — skrócona forma od: zakreślony. [przypis edytorski]

zakres — tu: zasięg. [przypis edytorski]

zakryła była twarz swoją — przez co nie mógł jej rozpoznać. Opowieść talmudyczna (TB, Sota 10b) podaje, że «gdy [Tamar] była jeszcze w domu swojego teścia, zachowywała się z taką skromnością, że nie podejrzewał, iż mogłaby to być ona», zob. Raszi do 38:15. [przypis edytorski]

zakrystian — osoba nadzorująca zakrystię. [przypis edytorski]

zakrystian — sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

zakrystian (wł. sacristia a. sacrista) — osoba świecka lub duchowna niższej rangi sprawująca nadzór nad zakrystią (bocznym pomieszczeniem w świątyniach chrześc. służącym do przechowywania szat i naczyń liturgicznych oraz do przygotowania się do sprawowania obrzędów); do jej obowiązków należy pomaganie kapłanowi podczas odprawiania mszy i sprawowaniu obrzędów (przy pogrzebach, chrztach, ślubach itd.), otwieranie i zamykanie drzwi świątyni (odźwierny), sygnalizowanie dzwonem odbywających się uroczystości kościelnych (dzwonnik), dbanie o porządek w świątyni, pomoc w ubieraniu kapłana i in.; też: kościelny. [przypis edytorski]

zakrystyjan (z łac. sacrista) — dziś: zakrystianin, sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

zakrystyjan (z łac. sacrista) — dziś: zakrystian, sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

Zakrzewski, Wincenty Walenty Ignacy (1844–1918) — historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1872 r.; w roku akademickim 1890/1891 rektor tegoż uniwersytetu), od 1881 r. członek Akademii Umiejętności; autor prac na temat dziejów politycznych Polski w XVI w. i studiów o reformacji w Polsce (m.in. Powstanie i wzrost reformacji w Polsce 1520–1572 1870, Stosunki Stolicy Apostolskiej z Iwanem Groźnym, Carem i Wielkim Księciem Moskiewskim 1872, Po ucieczce Henryka, dzieje bezkrólewia 1574–1575 1878, Stefan Batory, przegląd historii jego panowania i program dalszych nad nią badań 1887, a także przekrojowych publikacji podręcznikowych z zakresu historii nowożytnej; wraz ze Stanisławem Smolką kierował zespołem badaczy przeszukujących archiwa watykańskie pod kątem materiałów źródłowych do historii Polski. [przypis edytorski]

Zakrzewski Wyssogota, Ignacy (1745–1802) — pierwszy prezydent Warszawy, wybrany 16 kwietnia 1792, usunięty 18 maja 1792 przez konfederację targowicką; w kwietniu 1794 po wypędzeniu Rosjan ze stolicy w wyniku insurekcji warszawskiej objął ponownie prezydenturę; przewodniczący Rady Zastępczej Tymczasowej, następnie członek Rady Najwyższej Narodowej; po upadku powstania wywieziony do Petersburga, uwolniony w 1796. [przypis edytorski]

za który (…) dostanie (daw.) — za który dostać można. [przypis edytorski]

za kupią (daw.) — na handel. [przypis edytorski]

zakupna — dziś: zakupy. [przypis edytorski]

zakupno (daw.) — zakup, kupno. [przypis edytorski]

zakupno — dziś: kupno a. zakup. [przypis edytorski]

zakupno — dziś: kupno, zakup. [przypis edytorski]

zakurek — kurzawa, wiatr niosący pył śnieżny. [przypis edytorski]

zakurzon — zakurzony (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]

zakusić (starop.) — zakąsić; ugryźć; spróbować. [przypis edytorski]

zakusi (ros.) — zakąście. [przypis edytorski]

zakusy — próby zdobycia czegoś. [przypis edytorski]

zakutać — owinąć. [przypis edytorski]

zakwefione kobiety — w kulturze muzułmańskiej kobiety zasłaniają twarz specjalną zasłoną, kwefem. [przypis edytorski]