Przypisy

rozcząć, rozczynać (starop. forma) — rozpocząć; rozczęty: rozpoczęty, zaczęty. [przypis redakcyjny]

rozcząć, rozczynać (starop.) — rozpocząć. [przypis redakcyjny]

rozczołganych. [przypis redakcyjny]

rozdąwszy [się] (…) — miejsce uszkodzone w rękopisie. [przypis redakcyjny]

Rozdarłszy tło przyszłości, co mu na przeszkodzie — znaczy, zdaje się: rozdarłszy tło ciemne swych myśli o przyszłości, co mu przeszkadzały w oddaniu się „rycerskiej powinności”, która teraz powinna być jedyną jego miłośnicą; rozdarłszy: zniszczywszy, usunąwszy wysiłkiem woli. [przypis redakcyjny]

rozdawnictwo cudzej krzywdy — rozdawnictwo kaduków należało z dawien dawna do królów; Stanisław August obstawał przy nim, straciwszy rozdawnictwo starostw, gdyż zapewniało mu ono wpływ znaczny. [przypis redakcyjny]

Rozdział I — Rękopis, z którego dzieło to wydano, był defektowy i zaczynał się od tych właśnie wyrazów: „była więc (…)” etc. [przypis redakcyjny]

Rozdział LI — rozdziały LI i LII wykorzystują informacje, które Stendhal zaczerpnął z prac zasłużonego badacza i wydawcy poezji prowansalskiej J. Raynouarda, zwłaszcza z antologii Choix de poésies originales des troubadours (1816–1821). [przypis redakcyjny]

Rozdzielił nas gościniec płynnego szafiru — Nil. Słowacki miał się spotkać z Aleksandrem i Stefanem Hołyńskimi w Aleksandrii, ale ci, nie mogąc go się doczekać, wyjechali wcześniej na projektowaną wspólnie we Włoszech wycieczkę po Nilu. [przypis redakcyjny]

rozdziewić (gębę) (starop.) — dziś: rozdziawić. [przypis redakcyjny]

rozeczniesz (starop. forma) — rozpoczniesz. [przypis redakcyjny]

rozeker — wino, snać z różanym zapachem. [przypis redakcyjny]

rozełkany — zanoszący się szlochem, płaczliwy; śpiewny. [przypis redakcyjny]

Roześlesz wici przed świtem (…) — za pomocą wici przekazywano w dawnej Polsce rozporządzenia królewskie, w szczególności zaś zwoływano tak pospolite ruszenie na wojnę (na wici, długim kiju, umieszczano „listy”, tj. zarządzenia, i przekazywano coraz dalej, jakby sztafetą). [przypis redakcyjny]

rozfarbiona żyzność — rozigrana tysiącem barw. [przypis redakcyjny]

rozgardiasz — wrzawa. [przypis redakcyjny]

rozgłobią — rozbiją. [przypis redakcyjny]

rozgruch — hałas. [przypis redakcyjny]

rozgrzeszyć — tu: dużo grzeszyć. [przypis redakcyjny]

rozhowor (reg.) — rozmowa. [przypis redakcyjny]

rozhowor (ros. a ukr.) — rozmowa. [przypis redakcyjny]

rozjazd (daw.) — szeroka sieć. [przypis redakcyjny]

rozjeść się (starop.) — rozgniewać się. [przypis redakcyjny]

rozkazuje jednemu z swoich rozesłańców, aby poszedł do Izby Poselskiej i zapowiedział Narodowi imieniem jego, że mu przykazuje zaraz się rozejść — ubliżał Sejmowi, nie stawiając się przed nim osobiście; wysłańcem był poseł wileński, Marcin Lubomirski. [przypis redakcyjny]

rozkazuje ministrowi badeńskiemu — tj. posłowi rosyjskiemu w Badenii. [przypis redakcyjny]

rozkomosić (daw.) — rozigrać, rozbujać. [przypis redakcyjny]

rozkosz — przyjemności życia. [przypis redakcyjny]

rozkosz* (starop.) — przyjemność, zadowolenie (znaczenie nieco inne niż obecnie). [przypis redakcyjny]

rozkoszy (B. lm) — rozkosze. [przypis redakcyjny]

rozłogi — otwarta przestrzeń, rozległy teren, szerokie pole. [przypis redakcyjny]

rozlartynić — [od:] Lamartine, poeta francuski, był w dobie rewolucji prezydentem rządu. Umarł w r. 1869, Ilnicka pisała widocznie jego nekrolog. [przypis redakcyjny]

rozlewu pilnujący ścieków — zbudowany nad ujściem stawu, sadzawki. [przypis redakcyjny]

rozmaitość (…) form (…) z ciał ciekłych i zsiadłych pochodzi — Mocniejsze albo słabsze światło księżyca poeta tłumaczy większą albo mniejszą gęstością ciał. Beatrycze zbija to mniemanie i dowodzi, że ta rozmaitość stopnia światła od rozmaitych sił pochodzi, jakimi z góry obdarzone są wszystkie gwiazdy. [przypis redakcyjny]

rozmaryn — symbol ludzkiej pamięci. [przypis redakcyjny]

Rozmawiam z Elizą — Branicką, przyszłą swą żoną. [przypis redakcyjny]

rozmysł (starop.) — rozwaga. [przypis redakcyjny]

rozniemógł — zasłabł. [przypis redakcyjny]

rozoko (daw.) — zezem. [przypis redakcyjny]

rozoko patrzy (daw.) — zezem patrzy. [przypis redakcyjny]

Rozpalam je (ognisko) — W nawiasach zamieszczamy objaśnienia lub wyrażenia równoważne, szanując dosłowność samego listu. [przypis redakcyjny]

rozpasać — tu: złamać szyk. [przypis redakcyjny]

rozpędny — rozpędzony. [przypis redakcyjny]

Rozpędowska — panna respektowa matki poety. [przypis redakcyjny]

rozpędzywać (daw.) — rozpędzać, rozganiać. [przypis redakcyjny]

rozpierać się — ustawać. [przypis redakcyjny]

rozpisku — odwołania. [przypis redakcyjny]

rozpocząłem poemat z dziejów Polski — ukazał się w r. 1834 pt. Agaj-Han. [przypis redakcyjny]

rozpomni (starop.) — [forma trybu rozk.:] wspomnij. [przypis redakcyjny]

rozposażyć — porozdzielać, porozdawać. [przypis redakcyjny]

rozprawami kongresowymi — tak jest w wydaniu z r. 1870. W pierwodruku wydrukowano tylko: Cały świat był zajęty rozprawami. Stało się to zapewne wskutek wymagań cenzury poznańskiej. [przypis redakcyjny]

rozprawa (starop.) — rozmowa. [przypis redakcyjny]

rozprawić (starop.) — rozrządzić. [przypis redakcyjny]

rozprawuje (starop.) — rozrządza. [przypis redakcyjny]

rozprószca (neol.) — ten, który rozprasza. [przypis redakcyjny]

rozpuknąć się (starop.; tu 3 os., lp, r.ż.: rozpukła) — rozpękła się. [przypis redakcyjny]

rozpychać — czynić nadętym, pysznym. [przypis redakcyjny]

rozradzać (daw.) — [tu:] odradzać. [przypis redakcyjny]

rozradzić co (starop.) — odradzić [co], od czego odwieść. [przypis redakcyjny]

rozroślejsze — opaślejsze. [przypis redakcyjny]

rozrywać (daw.) — [tu:] rozbierać, rozważać. [przypis redakcyjny]

rozsądek (starop.) — [tu:] rozstrzygnięcie; [por. rozsądzić]. [przypis redakcyjny]

rozsiadem — rozjazdem, samołówką. [przypis redakcyjny]

rozsiepywać (daw.) — rozrywać. [przypis redakcyjny]

rozstania i spotkania się kiedyś — Werter odnosi to powiedzenie do chwili rozstania się tu na ziemi i spotkania się w zaświatach. Wskazują na to słowa początkowe listu: „Nie ujrzę jej nigdy” i końcowe rozmowy z Lotą: „Zobaczymy się kiedyś”. [przypis redakcyjny]

rozstrzelali — 29 listopada 1662 r. w Wołpie. [przypis redakcyjny]

rozsuć (daw.) — rozsypać. [przypis redakcyjny]

roztaszować się — rozłożyć się obozem. [przypis redakcyjny]

rozterki (starop.) — kłótnie. [przypis redakcyjny]

rozterkom zabiega — zapobiega sporom, waśniom. [przypis redakcyjny]

roztruchan — wielki i bogato zdobiony kielich, puchar. [przypis redakcyjny]

roztruchan (z tur.) — ozdobny puchar biesiadny. [przypis redakcyjny]

roztwór Schleicha — płyn wynaleziony przez chirurga niemieckiego Karola Schleicha (1859–1922), stosowany przy zabiegach operacyjnych do znieczulenia miejscowego. [przypis redakcyjny]

Rozum bowiem i wola, które stanowią treść Boga, musiałyby o całe niebo różnić się od naszego rozumu i naszej woli (…) — Por. List 55 (dawniej 59) § 4–6 oraz List 56 (dawniej 60) § 7 i 11. [przypis redakcyjny]

rozumiemy się — por. list z 11 czerwca 1772. [przypis redakcyjny]

rozum i wola tak się mają do tej czy owej idei lub do tego czy owego chcenia, jak kamienność do tego lub owego kamienia lub jak człowiek do Piotra i Pawła — Por. List. 2 § 9 i 10. [przypis redakcyjny]

rozumowy wasz pogląd zawisły od sądu, jaki naprzód tworzą zmysły — Nihil est in intellectu quid prius fuerit in sensu.. Zdanie Arystotelesa [(łac.) Nie ma nic w umyśle, czego by przedtem nie było w zmysłach; red. WL]. [przypis redakcyjny]

rozwalina — [tu:] gruz. [przypis redakcyjny]

rozwalnia — tu: rozszerza. [przypis redakcyjny]

Rozważania zawarte w tym wstępie do Części I oddziałały wyraźnie na Słowackiego, który w Beniowskim przeciwstawienie poezji-sztuki i poezji-życia ujął w znane, wersety: „(…) Roję / Śnię, tworzę; harfy używam lub bicza / I to jest moja poetyczna droga.— / Lecz z mego życia poemat — dla Boga” (III, 341–344). W Odpowiedzi na „Psalmy przyszłości” pisał: „Jam spróbował na mej głowie / Na kształt perły kałakuckiej / Nosić gwiazdę myśli ludzkiej / I z tą gwiazdą żyć surowie” — jest to według Kleinera aluzja do obrazu owego „błogosławionego”, który poezję nosi na czole „niby gwiazdę”. Problem jedności poezji i życia nurtował świadomość romantycznego pokolenia. Kleiner stwierdza w przypisie: „Mickiewicz przecież zerwie z poezją, by życie w poemat zmienić”. Przytacza też w tym miejscu, rozważania romantyków niemieckich, Z. Wernera i Justinusa Kernera. Ten ostatni twierdził, że „prawdziwa poezja milczy tak jak ból prawdziwy”. [przypis redakcyjny]

rozwiódł (starop.) — wytłumaczył. [przypis redakcyjny]

rozwiślenie — neol. od nazwy rzeki Wisły. [przypis redakcyjny]

rozwlokła woda (daw.) — rozwleczona, rozpostarta. [przypis redakcyjny]

rozwód — tu: przestrzeń. [przypis redakcyjny]

rozwodzić coś — budować na ogromnej przestrzeni. [przypis redakcyjny]

rozwodzić co (starop.) — [tu:] odradzać (śmierć). [przypis redakcyjny]

rozwodzić (starop.) — pogodzić, jednać. [przypis redakcyjny]

rozwodzić (starop.) — przekładać. [przypis redakcyjny]

rozwodzić (starop.) — wyjaśniać, tłumaczyć. [przypis redakcyjny]

rozwodzić — tu: rozprzestrzeniać się, panoszyć. [przypis redakcyjny]

rozwołać (daw.) — rozgłosić. [przypis redakcyjny]

rozżenąć (daw.) — rozegnać. [przypis redakcyjny]

rozzuchwaleni wielbiciele Penelopy… — porównaj Odyseję, księga XX. w tłum. Siemieńskiego: „Zgromadzeni uznali trafność dobrej rady,/ I hurmem weszli w wnętrze gmachów Odyssowych:/ Chleny zdjęte na krzesłach kładąc purpurowych,/ Obiatując barany i tuczne koziołki,/ Wieprze karmne i ze stad najpiękniejsze ciołki,/ Skwarząc trzewia i nimi racząc się nawzajem…”. [przypis redakcyjny]

rs — skrót: rubli srebrnych. [przypis redakcyjny]

rtuczeka… — po rewolucji w związku z powstaniem nowych urzędów i instytucji weszło w życie wiele skrótów. Pierwszy z wymienionych w tekście oznacza jedną z instancji Czeka; znaczenie dalszych skrótów: gubczeka— gubernialna Czeka, gubispolkom — gubernialny komitet wykonawczy, narobraz — wydział oświaty ludowej, narkompros — ludowy komisariat oświaty, sownarkom — rada komisarzy ludowych (nazwę „ministerstwo” zmieniono po rewolucji na „komisariat ludowy”). [przypis redakcyjny]

Ruan — rzeka Rodan we Francji. [przypis redakcyjny]

rubaszka, rubacha (ros.) — koszula (noszona przez chłopów rosyjskich jako odzież wierzchnia). [przypis redakcyjny]

rubensowska piękność — kobieta o pełnych kształtach i jasnej karnacji, przypominająca postacie z obrazów, jakie malował Peter Paul Rubens (1577–1640), flamandzki malarz barokowy. [przypis redakcyjny]

Rubens, Peter Paul (1577–1640) — znakomity malarz flamandzki epoki baroku; sztuka jego odznacza się bujnością kształtu, przepychem i soczystością barw. [przypis redakcyjny]

rubież — mord (dosł.: rąbanina). [przypis redakcyjny]

rubież — pogranicze, tu: koniec świata. [przypis redakcyjny]