Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 165665 przypisów.
Asochajos — Ἀσωχαῖος; w innych dziełach Flawiusza: Ἴσωκος, Ἴσακος, Σούσακος; שִׁישַׁק (1 Krl 14, 25; [Sziszak, w X w. p.n.e. najechał królestwo Judy za panowania króla Roboama, identyfikowany z Szeszonkiem I, założycielem egipskiej XXII dynastii]); Sezostris, Herodota Dzieje II, 102; Uzurtazen III [=Senuseret III, gr. Sesostris III, żyjący w XIX w. p.n.e., 900 lat przed Szeszonkiem] (z XII dynastii) wedle listy królów egipskich w Abydos na jednej ze ścian świątyni Seta I i wedle kapłana Manetosa Αιγυπτιακά υπομνήματα [Kroniki egipskie, napisane przez zhellenizowanego kapłana egipskiego Manethona w III w. p.n.e., zachowane we fragmentach w dziełach późniejszych autorów]. [przypis tłumacza]
asocjacja — kojarzenie; wiązanie ze sobą niezależnych od siebie zjawisk psychicznych w ten sposób, że pojawienie się w psychice jednego z nich wywołuje wystąpienie drugiego. [przypis edytorski]
asocjacja — skojarzenie. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac., psych.) — samorzutne kojarzenie ze sobą dwóch niezależnych od siebie zjawisk, wrażeń, pojęć. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac.) — złączenie, zespolenie. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac.) — złączenie, zespolenie. [przypis redakcyjny]
asocjacjonizm — tu: twórczość oparta na luźnych skojarzeniach. [przypis edytorski]
Asoka właśc. Aśoka (ok. 269–232 p.n.e.) — władca indyjskiego imperium Maurjów, panujący nad niemal całym subkontynentem indyjskim. [przypis edytorski]
A sole (…) queat (łac.) — „Od słońca wschodu nad Azowskiem Morzem/ Po zachód jego, któż jest, co mi zrówna?” (Z nagrobku Scypiona, pogromcy Afryki; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
asonancja a. asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis edytorski]
asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis edytorski]
asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis redakcyjny]
Asopos — rzeka w Beocji. [przypis redakcyjny]
Asopos — rzeka w południowej Beocji. [przypis edytorski]
asotos (…) exire (łac.) — „Ze szkoły Arystyppa wychodzą niewieściuchy, ze szkoły Zenona zgryźliwcy” (Cicero, De natura deorum, III, 31; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
aspan (daw.) — skrót od: wasza miłość pan, waszmość pan; starop. potoczny zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
aspani (daw.) — zwrot grzecznościowy, skrót od: waszmość pani. [przypis edytorski]
aspan — skrócona forma zwrotu grzecznościowego, od: waszmość pan. [przypis edytorski]
aspan — skrócona, potoczna forma zwrotu grzecznościowego. [przypis edytorski]
aspan — zniekszt. „waćpan”. [przypis edytorski]
Aspazja — bohaterka powieści Żmichowskiej Poganka. Współcześni podkładali pod Aspazję tę lub ową rzeczywistą osobę; wedle własnych wyznań autorki, najwięcej rysów dostarczyły do niej przede wszystkim Paulina Zbyszewska, a także Zofia Węgierska. [przypis redakcyjny]
Aspazja, kochanka Peryklesa, zasłynęła jako kobieta wyjątkowych zdolności — znany pisarz polski, Aleksander Świętochowski, napisał dramat pt. Aspazja. [przypis autorski]
Aspazja (ok. 470 – ok. 400 p.n.e.) — pochodząca z Miletu kochanka a. żona ateńskiego polityka i męża stanu, Peryklesa; zajmowała pozycję niezwykłą dla kobiet swego czasu (z wyjątkiem heter), interesowała się sprawami publicznymi, mogła wywierać wpływ na Peryklesa i politykę Aten; wzmiankowana na kartach dzieł Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in. [przypis edytorski]
Aspazja (ok. 470 – ok. 400 p.n.e.) — pochodząca z Miletu w Jonii, zamieszkała w Atenach wykształcona kobieta (być może hetera), wspominana w dziełach Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in., brała na równi z mężczyznami udział w dyskusjach filozoficznych i politycznych, kochanka ateńskiego męża stanu Peryklesa, miała z nim syna o tym samym co ojciec imieniu. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji; jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. znany filozof Sokrates; wzmiankowana na kartach dzieł Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in., wg Plutarcha była heterą, czyli kurtyzaną. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji, jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji; wg Plutarcha była heterą, czyli kurtyzaną, zaś jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. znany filozof Sokrates. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji, jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. Sokrates. [przypis edytorski]
aspekt (z łac.) — tu: projekt. [przypis edytorski]
Aspendos — miasto w Pamfilii, nadbrzeżnej krainie południowej Azji Mniejszej. [przypis tłumacza]
asper — chodzi prawdop. o Sonchus asper, gatunek mlecza. [przypis edytorski]
Asper est immitis… — Swetoniusz [urywek ten pochodzi z tego samego miejsca Żywotu Tyberiusza, co poprzedni, i stanowią części jednej całości, więc faktycznie Tyberiusz Kraszewskiego nie przywołuje innego wiersza, lecz inny fragment tego samego; początek jednak tego wiersza brzmi: „Asper et immitis…”]. [przypis autorski]
Asperges me hysopo et mundabor; lavabis me et super nivem dealbabor (łac.) — słowa z 51 psalmu Dawida: „Pokropisz mnie hyzopem, a będę oczyszczony, obmyjesz mnie, a ponad śnieg bielszym się stanę”. Zgodnie z trydenckim (przedsoborowym) rytem katolickiej mszy antyfonę rozpoczynającą się od tych słów śpiewano w czasie aspersji, tj. pokropienia wiernych wodą święconą, które poprzedzało sumę (mszę odprawianą w niedziele lub dni świąteczne). [przypis edytorski]
Asperges me hysopo… (łac.) — słowa z 51 Psalmu Dawida: „Pokropisz mnie hyzopem, a będę oczyszczony, obmyjesz mnie, a ponad śnieg bielszym się stanę”. [przypis edytorski]
asperges me hysopum et super nivem realbabor, popr.: asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor (łac.) — pokrop mnie hizopem, a oczyszczony będę; obmyj mnie, a nad śnieg wybieleję (Ps 51, 9; słowa psalmu biblijnego używane podczas obrzędu pokropienia wodą święconą ludzi zgromadzonych na mszy katolickiej w rycie rzymskim). [przypis edytorski]
asperges (z łac. aspergere: skropić) — aspersja; akt pokuty polegający na pokropieniu przez odprawiającego mszę księdza (celebransa) zgromadzonych ludzi wodą święconą. [przypis edytorski]
aspersja — pokropienie. [przypis redakcyjny]
Aspexi terram, et ecce vacua erat et nihili, et coelos, et non erat lux in eis (…) (łac.) — „Spojrzałem na ziemię, a oto jest niepozorna i próżna: a na niebo, nie masz w nim światłości. Spojrzałem na góry, a oto się trzęsą i wszystkie pagórki chwieją się. Spojrzałem, a oto Karmel jest pustynią i wszystkie jego miasta zburzone są od oblicza Pańskiego i od oblicza gniewu zapalczywości jego. Bo tak mówi Pan: Spustoszona będzie wszystka ziemia, wszakże końca jeszcze nie uczynię”. [przypis tłumacza]
aspidistra — pochodząca z Azji roślina ozdobna, ceniona ze względu na małe wymagania. [przypis edytorski]
Aspinwall, właśc. Colón — założone w 1850 r. miasto, do 1890 nosiło nazwę Aspinwall; położone w Panamie, nad Morzem Karaibskim, u płn. wejścia do Kanału Panamskiego. [przypis edytorski]
aspiracyj — dziś D. lm: aspiracji. [przypis edytorski]
aspirantów — ubiegających się, ochotników. [przypis redakcyjny]
aspirant — osoba ubiegająca się o coś. [przypis edytorski]
aspirant — tu: stopień oficerski w policji. [przypis edytorski]
aspirare (łac.) — wzdychać. [przypis redakcyjny]
aspirat (łac.) — dąży. [przypis redakcyjny]
aspirować (z łac.) — dążyć. [przypis redakcyjny]
aspirowali — ubiegali się. [przypis redakcyjny]
aspra (daw.) — moneta. [przypis redakcyjny]
A, sprawcie go — tj. torturujcie go i zabijcie. [przypis edytorski]
As — prawdopodobnie aluzja do księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770–1861), polityka, jednej z największych postaci ówczesnej emigracji. [przypis edytorski]
aspry — daw. drobne monety tureckie. [przypis edytorski]
Asquith, Grey, Churchill — brytyjscy politycy. [przypis edytorski]
Asquith, Herbert Henry (1852–1928) — brytyjski polityk, premier Wielkiej Brytanii w latach 1908–1916, wcześniej minister spraw wewnętrznych. [przypis edytorski]
Asra — pieśń z towarzyszeniem fortepianu, kompozycja Antona Rubinsteina do tekstu wiersza Heinego Der Asra (Azra). [przypis edytorski]
assamble — przyjęcie. [przypis edytorski]
assamble (z fr.) — spotkania towarzyskie. [przypis edytorski]
assamble (z fr.) — zebrania towarzyskie. [przypis edytorski]
Assaraka (…) dom — tj. Rzymianie jako potomkowie Trojan poprzez Eneasza; Assarak, syn Trosa, był pradziadkiem Eneasza (od Assaraka pochodził Kapys, od niego Anchizes, ojciec Eneasza). [przypis edytorski]
Assarak — syn Trosa, był pradziadkiem Eneasza (od Assaraka pochodził Kapys, od niego Anchizes, ojciec Eneasza). [przypis edytorski]
assasynium (z łac.) — zabójstwo. [przypis edytorski]
assauła — oficer kozacki, drugi rangą po atamanie. [przypis edytorski]
assawuła a. esauł — oficer kozacki, adiutant atamana. [przypis edytorski]
Assézat, Jules (1832–1876) — literat i dziennikarz oraz antropolog fr.; wydawca, wraz z Mauricem Tourneux, dzieł zebranych Diderota (1875); współpracownik czasopism: „Réalisme”, „Revue nationale”, „Revue de Paris”, „Revue politique et littéraire”, „Bulletin du bibliophile”, „L'Intermédiaire des chercheurs et des curieux”, „Revue d'anthropologie”, „Journal des débats”. [przypis edytorski]
assekuracyja — dziś: asekuracja; ochrona. [przypis edytorski]
assemblée (fr.) — zebranie. [przypis edytorski]
Assembleen — Versammlungen. [przypis edytorski]
assentior, assensus sum (łac.) — zgadzać się, przytakiwać, pochlebiać; tu: zgadzam się, nie przeczę. [przypis edytorski]
assentior (łac.) — przyznaję. [przypis edytorski]
assentior (łac.) — zgadzam się. [przypis edytorski]
asserens pulcherrimis argumentis, Slaves et Sarmatas Germanos non esse (łac.) — potwierdzając najpiękniejszymi argumentami, że Sarmaci Germanami nie są. [przypis edytorski]
Assez! assez! Je ne veux pas écouter cela!.. (fr.) — Przestań! przestań! Nie chcę tego słuchać. [przypis edytorski]
assiduo addiscentes ad senium pervenimus (łac.) — ustawicznie się czegoś nowego ucząc, dochodzimy do starości. [przypis redakcyjny]
Assini — dziś: Assinie, region w płd-wsch. części Wybrzeża Kości Słoniowej, przy granicy z Ghaną; w 1637 Francuzi założyli tam misję, zaś w 1843–1845 podpisali traktaty z królami regionów Grand Bassam i Assinie, czyniąc ich terytoria francuskim protektoratem. [przypis edytorski]
Assini — dziś: Assinie, region w płd-wsch. części Wybrzeża Kości Słoniowej, przy granicy z Ghaną; w 1637 Francuzi założyli tam misję, zaś w 1843–1845 francuski admirał Louis Edouard Bouët-Willaumez podpisał traktaty z królami regionów Grand Bassam i Assinie, czyniąc ich terytoria francuskim protektoratem. [przypis edytorski]
Assis Brasil, Joaquim Francisco de (1857–1938) — brazylijski polityk, prawnik, dyplomata oraz pisarz. [przypis edytorski]
assistere (łac.) — towarzyszyć. [przypis redakcyjny]
association (ang.) — stowarzyszenie, towarzystwo. [przypis edytorski]
Association of Motion Pictures — amerykańskie stowarzyszenie mające na celu dbanie o interesy amerykańskich studiów filmowych założone w roku 1922. [przypis edytorski]
assommoir (fr.) — pułapka. [przypis edytorski]
Assos — miasto w Myzji, w Troadzie [w płn.-zach. Azji Mniejszej], na skale należącej do gór Ida, nad morzem, na północ od wyspy Lesbos. [przypis tłumacza]
Assuérus (fr.), pol. Achaszwerosz a. Ahaswer — perski król z biblijnej Księgi Estery: na skutek intrygi najwyższego urzędnika, Hamana, wydał rozkaz zabicia wszystkich Żydów w państwie. Żona króla, Żydówka Estera, ryzykując śmiercią, poprosiła męża o zmianę decyzji. Król przyjął ją łaskawie, Hamana powieszono, a Żydzi ocaleli. Historię tę upamiętnia żydowskie święto Purim. [przypis edytorski]
assueverunt (łac.) — przywykli. [przypis redakcyjny]
assumpsit similitudinem animalis (łac.) — przybrało podobieństwo zwierzęcia. [przypis redakcyjny]
Assunta — obraz Tycjana, namalowany na zlecenie mnichów z kościoła Santa Maria Gloriosa dei Frari w 1518 r. [przypis edytorski]
Assur a. Aszur — staroż. miasto w płn. Mezopotamii, w III i II tysiącleciu p.n.e. główne miasto i stolica Asyrii; 614 p.n.e. zniszczone przez Medów. [przypis edytorski]
assurget (łac.) — powstanie. [przypis redakcyjny]
assyrskiej szarańczy — Asyryjczycy to starożytny lud Azji Mniejszej słynący z waleczności i ekspansywności. Kojarzony był z zagładą. [przypis edytorski]
Assyryjska 1240 abo, jako drudzy piszą, 1400… — Skarga podaje te dane za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]
assystencyja — dziś: asystencja; obecność, towarzyszenie komuś. [przypis edytorski]
assystować — dziś: asystować. [przypis edytorski]
…a stąd wyprowadzał wniosek, że słuszne jest, aby niewykształcony był trzymany w więzach przez mądrzejszego — według prawa ojciec, którego pomieszanie zmysłów jest udowodnione, traci swobodę rozporządzania swoją osobą i swym majątkiem. Zdaniem oskarżyciela Sokrates przez naciąganą interpretację wysnuwał z tego prawa daleko idące, demoralizujące młodzież konsekwencje. [przypis tłumacza]
A Stacyjusza, który nas rozdzielał (…) zasłonę — Z tego wiersza widzimy, że Stacjusz szedł ciągle między Dantem a Wirgiliuszem. [przypis redakcyjny]
A stałoby się to z pewnością, gdyby, na szczęście, nie znaleziono nań równie potężnego lekarstwa. — jako lekarstwa na syfilis używano rtęci. [przypis edytorski]
Asta Nielsen (1881–1972) — duńska gwiazda kina niemego. [przypis edytorski]
a (starop.) — i, oraz. [przypis edytorski]
Astaroth — demon; w tradycji okultystycznej dwudziesty dziewiąty duch Goecji; jego biblijnym pierwowzorem była Astarte, fenicka bogini miłości zmysłowej i wojny (odpowiednik babilońskiej Isztar), przedstawiany z kobiecymi piersiami i smoczymi atrybutami (kończyny, skrzydła, ogon, łuski); w literaturze: wymieniony wśród siedmiu książąt piekieł, którzy odwiedzili Fausta; Astaroth miał udzielać odpowiedzi na pytania dotyczące przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, potrafić odkryć każdą tajemnicę, uczyć wszystkich nauk wyzwolonych i zapewniać przychylność wielkich panów. [przypis edytorski]
Astarte a. Asztarte (dziś nieodm.) — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios. [przypis edytorski]
Astarte a. Asztarte (dziś nieodm.) — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]
Astarte a. Asztarte — fenicka i kananejska bogini miłości, płodności oraz wojny. [przypis edytorski]
