Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158554 przypisów.
amfiteatr (…) Flawiusowy — Amfiteatr Flawiuszów w Rzymie, czyli Koloseum; wybudowany w latach 70–80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów ogromny pięciokondygnacyjny amfiteatr mógł pomieścić od 45 do 73 tys. widzów; odbywały się w nim rozmaite igrzyska, walki gladiatorów, inscenizacje bitew morskich w sztucznym basenie (naumachie), polowania na dzikie zwierzęta. Od XVII w. rozpowszechnił się pogląd, że arena Koloseum była również miejscem kaźni wczesnych chrześcijan; tymczasem choć pojedyncze egzekucje różnego rodzaju skazańców stanowiły rodzaj krwawych interludiów podczas widowisk w Amfiteatrze Flawiuszów, masowych egzekucji chrześcijan dokonywano w Circus Maximus oraz w Ogrodach Nerona. [przypis edytorski]
amfiteatr — Teatr na Wyspie w Łazienkach, na wolnym powietrzu, w pobliżu pałacu Łazienkowskiego; ma charakterystyczną półokrągłą widownię z miejscami wznoszącymi się „schodkowo”, amfiteatralnie, [przypis redakcyjny]
amfiteatr — tu: najlepsze miejsca w Teatrze Wielkim, na podwyższeniu za krzesłami parteru, na wprost sceny. [przypis redakcyjny]
Amfitea — żona Autolyka, babka Odyseusza. [przypis edytorski]
Amfitrionada — potomek Amfitriona; Zeus przybrał postać Amfitriona, męża Alkmeny, zjawił się u niej i stał się ojcem Heraklesa. [przypis edytorski]
amfitrion (daw.) — gościnny pan domu, gospodarz wydający ucztę a. fundator przyjęcia; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
amfitrion — gościnny pan domu, gospodarz wydający ucztę a. fundator przyjęcia; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
amfitrion — gospodarz wydający ucztę, człowiek gościnny; od imienia króla Tyrynsu i Teb w mit. gr. [przypis edytorski]
Amfitrion — mąż Alkmeny, z którą Jowisz spłodził Herkulesa. [przypis tłumacza]
Amfitrion (mit. gr.) — król Teb, mąż Alkmeny; król bogów Zeus pod nieobecność Amfitriona przybrał jego postać, odwiedził Alkmenę i spłodził z nią słynnego herosa Heraklesa. [przypis edytorski]
Amfitrion — w mitologii greckiej królewicz oraz król Tyrynsu i Teb. W powszechnej tradycji postać ta stała się symbolem gościnności. [przypis edytorski]
Amfitryjon (mit. gr.) — dziś: Amfitrion, syn króla Tyrynsu, dzielny wojownik, mąż Alkmeny, jednej z kochanek boga Zeusa; tu: człowiek gościnny, gospodarz, organizator zabawy. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit.gr.) — bogini mórz, żona Posejdona, jedna z nereid, córek Okeanosa. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — córka Nereusa, porwana i poślubiona przez Posejdona, władczyni mórz. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — jedna z najbardziej znanych boginek morskich, żona Posejdona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — jedna z nereid, najpiękniejsza z córek Okeanosa, żona Posejdona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — królowa morza; Okeanida, córka Okeanosa i Tetydy a. Nereida, córka Nereusa i Doris, żona Posejdona, matka Trytona. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr., mit. rzym.) — jedna z Nereid, żona Posejdona (w mit. rzym. Neptuna), władczyni mórz. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — żona boga Posejdona, królowa mórz. [przypis edytorski]
Amfitryta (mit. gr.) — żona Posejdona, wraz z nim sprawowała władzę nad morzami; bogini uosabiająca piękno morza. [przypis edytorski]
amfora — kadzielnica. [przypis autorski]
amfora — starożytne gliniane naczynie, zazwyczaj wysokie i smukłe, służące do przechowywania wina lub oliwy. [przypis edytorski]
amfora — starożytny dzban z dwoma uszkami i wąską szyjką. [przypis redakcyjny]
amfora — w staroż. Grecji wysokie naczynie gliniane o dwu uchach, służące do składowania i przenoszenia cieczy: wina, oliwy i wody. [przypis edytorski]
amforęś zaczął — konstrukcja z ruchomą końćówką czasownika; inaczej: zacząłeś amforę. [przypis edytorski]
amfory na głowie stawały (capite sistebant cadi) — amfory pełne wina stały w piwnicy rzędem w piasku; opróżnioną amforę stawiano „do góry nogami”. [przypis tłumacza]
amfryska — Apollinowa; od Amfrysu, rzeki w Tesalii, nad którą Apollo pasł niegdyś stada króla Admeta. [przypis edytorski]
Amfryza — właściwie Amfrysos, rzeka w Tesalii, nad którą Apollon („pasterz” w. 7) pasał przez 9 lat stada Admeta. [przypis redakcyjny]
Am General-Kommando — gdańska siedziba: do 1918 niemieckiego naczelnego dowództwa, 1919–1939 Komisarza Ligi Narodów, obecnie Rady Miasta. [przypis edytorski]
am-haarec a. am ha'arec (hebr. dosł.: ludzie ziemi) — zgodnie z tradycją rabinistyczną: niewykształcona, nieznająca Tory część Izraelitów. [przypis edytorski]
A mianowicie czczeni przezeń szczególniej arcybiskupi — [w oryg. łac.] sed specialiter quos venerabatur archiepiscopi. Znowuż powrót do wzmianki o (dwóch) polskich arcybiskupach, tak iżby nie można sądzić, ażeby to działo się u niego przygodnie. [przypis tłumacza]
Amice, ad quid venisti (łac.) — Mt 26, 50. „Przyjacielu, na coś przyszedł”. [przypis tłumacza]
Amice! Amice! (łac.) — przyjacielu! przyjacielu! [przypis edytorski]
Amicis, Edmondo de (1846–1908) — włoski pisarz i dziennikarz, autor powieści dla młodzieży Serce, cenionej za za bogactwo bodźców moralnych i patriotycznych. [przypis edytorski]
amicitiam nisi inter bonos esse non posse (łac.) — przyjaźń może istnieć tylko pomiędzy ludźmi dobrymi (Cyceron, De amicitia XVIII 65). [przypis edytorski]
amico (wł.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
Amicus — jezuita, urodzony w Cosenza w 1580, zmarł 1651. [przypis tłumacza]
amicus (łac.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amicus (łac.) — przyjaciel, tu W. lm amici: przyjaciele. [przypis redakcyjny]
amicus Plato, amicus Socrates, sed magis amica veritas (łac.) — Platon przyjacielem, Sokrates przyjacielem, ale największą przyjaciółką prawda. [przypis edytorski]
Amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — przyjacielem Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; parafraza zdania Arystotelesa z Etyki nikomachejskiej. [przypis edytorski]
Amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — przyjacielem Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; parafraza zdania ucznia Platona, Arystotelesa, z jego Etyki nikomachejskiej. [przypis edytorski]
amicus Plato, sed magis amica veritas (łac.) — „Wprawdzie Plato jest przyjacielem, lecz większą przyjaciółką prawda”; wyrażenie przypisywane wybitnemu filozofowi gr. Arystotelesowi (IV w. p.n.e.), który będąc uczniem Platona, odrzucił i poddał krytyce jego idealistyczną teorię idei jako pierwowzorów rzeczy. [przypis redakcyjny]
amicus Plato sed (…) veritas — przyjacielem mym Platon, lecz większą przyjaciółką prawda; maksyma zaczerpnięta z Arystotelesa. [przypis edytorski]
amicycja (z łac.) — przyjaźń. [przypis edytorski]
amicyja (z łac.) — przyjaźń. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1811–1881) — szwajcarski filozof piszący po francusku. Autor introspekcyjnego dziennika (Journal intime) przetłumaczonego na polski w 1901 r. (tłum. Aleksandra Kordzikowska) jako Z pamiętnika. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — pisarz, filozof i mistyk szwajcarski. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski etyk; znany jako autor introspekcyjnego, prowadzonego systematycznie przez ponad 30 lat Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof, autor słynnego Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof-moralista, autor słynnego Dziennika intymnego. [przypis edytorski]
Amiel, Henri-Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof-moralista. [przypis edytorski]
Amiel, Henri-Frédéric (1821–1881) — szwajcarski pisarz i poeta francuskojęzyczny. [przypis edytorski]
Amiens — miasto w północnej Francji. [przypis edytorski]
amigo (hiszp.) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amigo — przyjaciel. [przypis autorski]
amiklejskie strony — okolice miasta Amikle w Lakonii, tu zamiast: Lakonia. [przypis redakcyjny]
amikoszoneria (daw.) — przesadna poufałość. [przypis edytorski]
amikus (daw., łac. amicus) — przyjaciel. [przypis edytorski]
amilarstwo — stopień admirała, dowódcy floty. [przypis redakcyjny]
Amimelech — tu: Abimelek, postać biblijna, król Geraru, gdzie po zagładzie Sodomy przeniósł się Abraham ze swoją żoną Sarą, podając ją za swoją siostrę (zob. Rdz 20). [przypis edytorski]
ami, monsieur (fr.) — przyjaciel, pan. [przypis edytorski]
A mimo to byli bardzo winni, iż odrzucili proroków z przyczyny ich cudów — J 15, 24. [przypis tłumacza]
A mimo to przyrzeka im znak Jonasza, swego zmartwychwstania, znak wielki i nieporównany — Mt 12, 39. [przypis tłumacza]
A mimo to wyciągają wniosek, iż jeden z tych punktów nie istnieje — Przeczą Bogu z przyczyn nędzy człowieka lub przeczą nędzy i słabości człowieka, ponieważ widzą w nim Boga. [przypis tłumacza]
a minori ad maius (łac.) — od mniejszego do większego (od szczegółu do ogółu). [przypis edytorski]
Amin (ukr.) — Amen. [przypis edytorski]
amirał holenderski — Jakub Wassenauer Opdam. [przypis redakcyjny]
amitié amoureuse (fr.) — miłosna przyjaźń; przyjaźń z domieszką miłości. [przypis edytorski]
amitié amoureuse (fr.) — miłosna przyjaźń. [przypis edytorski]
amitié de bohême (fr.) — przyjaźń bohemy (cyganerii artystycznej). [przypis edytorski]
amitié du cochon (fr.) — przyjaźń świni. [przypis edytorski]
Amman, Jan Konrad (1669–1730) — lekarz szwajcarski, uczył głuchoniemych mowy za pomocą nowej metody, opartej na fizjologii mowy artykułowanej. Napisał dwie rozprawy o swej umiejętności: Surdus loquens (Haarlem 1692) oraz Dissertatio de loquela (Amsterdam 1700). De la Mettrie daje szczegółowy i jasny wykład jego metody w Historii naturalnej duszy (rozdz. XV, opowiadanie IV), wymieniając tamże niezbędne wymagania, stawiane przez Ammana wychowankom („une physiognomie spirituelle, un âge tendre, les organes de la parole bien conditionnés”). Powodzenia, osiągnięte przez Ammana, jako też grające i śpiewające automaty Vaucansona uczyniły potężne wrażenie nie tylko na de la Mettriem, ale i na Diderocie. Obaj przypisywali tym powodzeniom i wynalazkom olbrzymie znaczenie dla przyszłości rodzaju ludzkiego. [przypis tłumacza]
Ammatus — Ἀμμαθοῦς (N), Ἀμμαοῦς, (D); חַמַּת (Joz 19, 35); u Wujka Ematli. [przypis tłumacza]
Ammon — egipski bóg wiatru, urodzaju i płodności. [przypis edytorski]
Ammon — gr. imię egipskiego boga Amuna. [przypis edytorski]
Ammonici — plemię aramejskie, wg Ks. Rodzaju wywodzące się z stosunku młodszej córki Lota ze swoim ojcem (Rdz 19,38). Ammonici oraz Filistyni najeżdżali Izraelitów przez 18 lat, ostatecznie zostali pokonani przez wojska pod dowództwem Jeftego (Sdz 10,8–9; Sdz 11,32). [przypis edytorski]
ammonity — wymarłe głowonogi o płaskiej, spiralnej skorupie. [przypis edytorski]
Ammon — kraj Ammonitów, plemienia aramejskiego, wg Ks. Rodzaju wywodzącego się z stosunku młodszej córki Lota ze swoim ojcem (Rdz 19,38). Ammonici oraz Filistyni najeżdżali Izraelitów przez 18 lat, ostatecznie zostali pokonani przez wojska pod dowództwem Jeftego (Sdz 10,8–9; Sdz 11,32). [przypis edytorski]
Ammon, Otto Georg (1843–1916) — niemiecki antropolog i inżynier, autor Natürliche Auslese beim Menschen (1893), o której wspomina Ellen Key. [przypis edytorski]
Ammon-Ra-Jowisz — egipski król bogów, [synkretyczny bóg] światła i płodności. [przypis redakcyjny]
Ammon — syn biblijnego króla Dawida. [przypis edytorski]
Ammon z Nitrii (zm. ok. 350) — ascetyczny pustelnik egip., święty chrześcijański. [przypis edytorski]
amnestia — pieśń, napisana podczas powstania styczniowego (1863–1864), nawiązuje w tym miejscu do faktu ogłoszenia 13 IV 1863 r. przez cara Aleksandra II obietnicy amnestii dla powstańców, co miało przerzedzić szeregi walczących. [przypis edytorski]
amnestia — zapomnienie; ułaskawienie. [przypis redakcyjny]
A mniejszy grzech jest człowieka zabić, rzekł jeden filozof, niżli na stawieniu prawa pobłądzić; bo ono złe prawo długo będzie i ciała, i dusze ludzkie zabijało — Skarga powołuje się tutaj na „Plato, Dialog 5. de justo”, jednak ani pseudoplatoński dialog De iusto, ani żaden z dialogów Platona, łącznie z Państwem, publikowanym po łacinie jako De republica vel de iusto libri decem, nie zawierają niczego przypominającego podobne zdanie. [przypis edytorski]
amnion (daw., gr.) — owodnia, błona płodowa okrywająca bezpośrednio płód i mająca zapewnić mu środowisko wodne. [przypis edytorski]
Amnisos — port Knossos. [przypis edytorski]
amnistyja (daw.) — amnestia, zapomnienie win, uniewinnienie. [przypis edytorski]
Amnon — pierworodny syn króla Dawida i jego żony Achinoam, zgwałcił swoją przyrodnią siostrę Tamar (2Sm 3,2; 2Sm 13,1–17). [przypis edytorski]
amo, amare (łac.) — kochać (I koniugacja). [przypis edytorski]
Amo, ergo sum (łac.) — Kocham, wiec jestem. [przypis edytorski]
A moje miłe serce roześmiało się — z Odysei, X, 413. [przypis tłumacza]
amo (łac.) — kocham. [przypis edytorski]
Amon — Amon z Dordony, syn Bernarda, a ojciec Rynalda; syn Amonów: Rynald. [przypis redakcyjny]
Amon — główny bóg Teb, samoistny stwórca, dawca życia i obrońca sprawiedliwości dla uciśnionych. Od czasów Nowego Państwa, po przeniesieniu stolicy do Teb, utożsamiany z bogiem słońca Re, stał się najwyższym bóstwem panteonu i narodowym bogiem Egiptu. [przypis edytorski]
Amonijczykowie — mieszkańcy oazy Ammonium, dziś Siwah. [przypis redakcyjny]
amonity — podgromada wymarłych głowonogów, przeważnie o płaskiej, spiralnej skorupie, żyjących od dewonu do końca kredy; ze względu powszechność występowania i swoją zmienność w czasie, amonity stanowią skamieniałości przewodnie, umożliwiające określenie wieku skał osadowych, w których są spotykane. [przypis edytorski]
Amoniusz, właśc. Ammoniusz (z łac.) a. Ammonios (gr.), mnich nitryjski — imię postaci historycznej: jeden z grupy 500 uzbrojonych mnichów nitryjskich przybyłych na pomoc patriarsze Aleksandrii, biskupowi Cyrylowi, skonfliktowanemu z cywilnymi władzami miasta, broniącymi praw niechrześcijańskich obywateli. Mnisi otoczyli powóz prefekta Orestesa, a Ammoniusz ranił go w głowę kamieniem. Napastnika pojmano i skazano na publiczną śmierć na torturach. Ciało Ammoniusza Cyryl wystawił w kościele ogłaszając go męczennikiem. [przypis edytorski]
Amon (mit. egip.) — bóg uosabiający powietrze i wiatr. [przypis edytorski]
