Przypisy

niebaczny (daw.) — nieostrożny. [przypis edytorski]

niebaczny — lekkomyślny. [przypis edytorski]

niebaczny — nieostrożny. [przypis edytorski]

niebaczny — nieuważny, nieostrożny. [przypis edytorski]

nie baczyć — nie zważać; nie zwracać uwagi. [przypis edytorski]

nieba drapacz (ang. skyscraper) — drapacz chmur, wysokościowiec. [przypis edytorski]

nieba Empirejskie — Empireum to miała być najwyższa sfera niebieska, w której przebywał sam Bóg. [przypis edytorski]

niebam dostąpiła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dostąpiłam nieba. [przypis edytorski]

nie bardzo by chcieli, aby ten proletariat… przestał być proletariatem — słowo proletariat pochodzi od łac. proles: potomstwo, i oznacza ludzi, których jedyne bogactwo i osiągnięcie życiowe stanowi duża liczba dzieci (w staroż. Rzymie niezamożny ojciec licznego potomstwa uzyskiwał prawa wyborcze). [przypis edytorski]

nie bardzo lubiliśmy się i nie zwierzali sobie — daw. konstrukcja składniowa; dziś: nie bardzo lubiliśmy się i nie zwierzaliśmy sobie. [przypis edytorski]

nie bardzoś ty skory — zdanie eliptyczne od: nie bardzo jesteś skory (skłonny, chętny). [przypis edytorski]

Niebawem Karol V, mój pan, ma wyruszyć zbrojnie do Tunisu — 17 sierpnia 1534 Turcy zajęli Tunis i wygnali lokalnego władcę Muleya Hasana, wasala Habsburgów; w reakcji Karol V jesienią 1534 rozpoczął gromadzenie potężnej floty i armii ekspedycyjnej; w czerwcu 1535 zajął miasto i osadził ponownie Muleya Hasana na tronie. [przypis edytorski]

nie bawiąc (daw.) — nie zwlekając. [przypis edytorski]

nie bawiąc — nie tracąc czasu. [przypis edytorski]

nie bawiąc — tu: nie zwlekając. [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — nie zwlekać. [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — tu: nie zostawać, nie pozostawać. [przypis edytorski]

niebawne (daw.) — takie, które nastąpi niebawem, wkrótce. [przypis edytorski]

niebawnie (daw.) — niebawem, wkrótce. [przypis edytorski]

niebawnie (daw.) — wkrótce, zaraz, niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — dziś popr.: niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — niebawem; wkrótce. [przypis edytorski]

nie będąc wplątani w żaden system, nieobałamuceni przez sztukmistrzów i sofistów (…) piętnem tym jest oczekiwanie — Literatura słowiańska wykładana w Kolegium francuzkiem, Poznań 1865, t. 3, s. 166. [przypis edytorski]

nie będą po nocy niepokoiły twego snu — nie będą w nocy przeszkadzały ci spać. [przypis edytorski]

nie będęć — nie będę z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

Nie będę mówiła o sekcie mormonów, bo poświęciłam im długi rozdział już gdzie indziej — w książce A travers l'Amérique, le Far-West (1869). [przypis edytorski]

Nie będę mówił o republikach, bom to obszernie w osobnym uczynił dziele — w Rozważaniach nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza (1512–1517). [przypis edytorski]

nie będę się temu przeciwstawił — popr.: (…) przeciwstawiał. [przypis edytorski]

nie będzieć to (starop. forma) — nie będzie tak; nie stanie się tak. [przypis edytorski]

nie będzieć żal, żeś tak obrócony (starop.) — skrót od: nie będzie ci żal, żeś tak obrócony; tzn. nie pożałujesz takiego obrotu swoich spraw. [przypis edytorski]

Nie będziecie lękać się sądów ludzkich — por. Pwt 1, 17. [przypis edytorski]

nie będziemli dobrze czynić (daw.) — konstrukcja z partykułą -li: jeśli nie będziemy dobrze postępować. [przypis edytorski]

nie będziem mieli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nie będziemy mieli. [przypis edytorski]

Nie będzie postępu, póki na kiszkach ostatniego biskupa nie zawiśnie ostatni szlachcic — jedna z przypisywanych różnym osobom parafraz stwierdzenia francuskiego księdza katolickiego Jeana Mesliera (1664–1729), który w obszernym traktacie, odnalezionym po jego śmierci, krytykował religię i jej dogmaty, głosił, że wszyscy ludzie rodzą się równi, piętnował niesprawiedliwość, wyzysk i nędzę w ustroju społecznym sankcjonowanym przez kościoły i instytucje religijne. W oryginalnym zdaniu mowa o człowieku, który chciałby, „żeby wszyscy wielcy świata i cała szlachta zostali powieszeni na kiszkach księży”. W XVIII w. dzieło Mesliera krążyło w odpisach po Francji, ciesząc się powodzeniem wśród filozofów oświeceniowych; w 1772 zostało opublikowane we fragmentach oraz w formie wyciągu, potępione jako heretyckie. [przypis edytorski]

nie będzie samą (daw.) — dziś: nie będzie sama. [przypis edytorski]

nie będzież — czy nie będzie. [przypis edytorski]

nie bełby beł (…) bezpieczny (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: nie byłby bezpieczny wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

nie beł mistrz jaki uczony, co miał grób z drogich marmurów ukować (starop.) — nie było wykształconego rzemieślnika, który umiałby wykuć grób z drogich marmurów. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś: niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś popr.: niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespiecznem (starop. forma ort.) — dziś: niebezpiecznym. [przypis edytorski]

niebespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: niebezpieczny; groźny. [przypis edytorski]

niebespieczny (starop. forma ort.) — niebezpieczny. [przypis edytorski]

nie bez ale (daw.) — nie bez wad. [przypis edytorski]

niebezność — niejasne, możliwy błąd źródła; może chodzić o „niebezpieczeństwo” bądź o „niezbędność”. [przypis edytorski]

nie bez oględności właściwej — nie bez odpowiedniej rozwagi. [przypis edytorski]

niebezpieczeństwie życia — w oryg. niem. Lebensgefahr: śmiertelne niebezpieczeństwo, zagrożenie życia. [przypis edytorski]

niebezpieczeństwy — dziś popr. forma N. lm: niebezpieczeństwami. [przypis edytorski]

Niebezpieczne związki — powieść epistolarna Choderlosa de Laclosa (1741–1803) z 1782 r. [przypis edytorski]

niebiańskiemi (…) chóry — dziś popr. forma N. lm: niebiańskimi chórami. [przypis edytorski]

niebianie — mieszkańcy nieba, aniołowie; popr. forma N lm. powinna brzmieć: niebianami. [przypis edytorski]

nie biegłym w rymowaniu (daw.) — skrót od: nie jestem biegły. [przypis edytorski]

Nie biej (białorus.) — nie bij. [przypis edytorski]

Niebieska Dolina — dolinka w okolicy wsi Brzegi. [przypis edytorski]

Niebieskie Państwo — tu: Chiny. [przypis edytorski]

niebieskie pończochy a. błękitne pończochy (ang. blue-stocking) — potoczne określenie wykształconych i wyemancypowanych kobiet w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

niebieskie pończochy a. błękitne pończochy (ang. blue-stocking) — pot. określenie kobiet wykształconych i wyemancypowanych w Wielkiej Brytanii; we Francji częściej używano określenia sawantka. [przypis edytorski]

niebieskie siły — aniołowie. [przypis edytorski]

niebieski — mocno spróchniałe drewno przybiera niekiedy ciemny, zielono-niebieski odcień. [przypis edytorski]

niebieski (starop.) — tu: niebiański. [przypis edytorski]

niebieski zmysł — niebo. [przypis edytorski]

niebieskomleczny (niem. milchblauen) — dziś: mlecznoniebieski. [przypis edytorski]

niebiosa zatrwożyć — Słowacki Król-Duch, Pieśń II, XLII. [przypis edytorski]

niebios dla cię litość głucha — tj. litość niebios jest głucha dla ciebie; nie wzbudzasz litości niebios. [przypis edytorski]

niebiosów (daw.) — dziś raczej forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D.lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D. lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr.: niebios. [przypis edytorski]

niebiosy — dziś popr. forma N.lm: niebiosami. [przypis edytorski]

niebitny — tu: niezdolny do boju. [przypis edytorski]

niebłagonadiożnost' (ros.) — nieprawomyślność. [przypis edytorski]

niebłogosławieństwo (daw.) — brak błogosławieństwa, kara boska. [przypis edytorski]

niebliżu a. nieblizu (starop.) — daleko, dawno. [przypis edytorski]

nie bójś (z ros.) — nie bój się; tu w znaczeniu: nie miej wątpliwości. [przypis edytorski]

nieboga — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nieboga (daw.) — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nie bogatam — skrót od: nie jestem bogata. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny, nieszczęsny. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — nieszczęśliwy. [przypis edytorski]

niebogi — ktoś wzbudzający współczucie. [przypis edytorski]

nie bogini z łona wydałać — inaczej: nie bogini wydała cię z łona. [przypis edytorski]

niebogi — tu: nieszczęsny. [przypis edytorski]

niebo — hebr. שמים (szamajim): 'niebo', można to także odczytywać jako złożenie słów שם (szam): 'tam' i מים (majim): 'woda': 'tam, nad przestworem, jest woda w postaci chmur i mgieł'. [przypis edytorski]

Nie boj-sa — nie bój się. [przypis edytorski]

niebom osięgła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: osiągnęłam niebo. [przypis edytorski]

Nie, bo na ulicy przenocujemy — «Jednak do Abrahama odrzekli: „Uczyń tak, jakeś powiedział” (Genesis 18:5), stąd [płynie nauka], że można odmawiać mniej ważnemu, ale nie można odmawiać wielkiemu [człowiekowi]», zob. Raszi do 19:2. [przypis edytorski]

niebo polarne — niem. Eismeer: Ocean Lodowaty. [przypis edytorski]

nieborak — nieszczęśnik, biedak. [przypis edytorski]

nieboś rzucił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: niebo rzuciłeś. [przypis edytorski]

niebosięgny — dziś: niebosiężny. [przypis edytorski]

niebosiężny — wysoki aż do nieba. [przypis edytorski]

Nie-Boska komedia — dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego (1812–1859), opublikowany w 1835 roku. [przypis edytorski]

Nie-Boska komedia — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 r. [przypis edytorski]

Nie-Boska Komedia — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 r. [przypis edytorski]

nieboszczyca (daw.) — nieboszczka. [przypis edytorski]

nieboszka (starop.) — nieboszczka. [przypis edytorski]