Przypisy

jąć (starop.) — zacząć. [przypis edytorski]

jąć — tu: zacząć. [przypis edytorski]

jąć — zacząć coś robić. [przypis edytorski]

jąć — zacząć; jął zataczać: zaczął zataczać. [przypis edytorski]

jąć — zacząć. [przypis edytorski]

jąć — zacząć; tu: 3 os.lm jęli: zaczęli. [przypis edytorski]

jądry — dziś popr. forma N.lm: jądrami. [przypis edytorski]

ją duch Apollinowy (…) nagarnął — Kasandra posiadała dzięki Apollinowi dar przewidywania przyszłości. [przypis edytorski]

ją (…) kryje — tu: kryje litość. [przypis edytorski]

jął (daw.) — zaczął; forma 3 os. lp czasownika jąć, tj. zacząć. [przypis edytorski]

jął się słabić — zaczął słabnąć. [przypis edytorski]

ją nie trącił — dziś: jej nie trącił. [przypis edytorski]

ją — słowo 'ją' dodane przez Cylkowa, nie znajduje się w oryginale. [przypis edytorski]

ją (starop.) — dziś: nią (władał). [przypis edytorski]

ją szukał — dziś popr.: jej szukał. [przypis edytorski]

jątrew (daw.) — żona brata. [przypis edytorski]

jątrzą go i strzelają nań, i prześladują go — jest to aluzja do tego, co uczynili mu bracia oraz żona Potifara, zob. Raszi do 49:23. [przypis edytorski]

jątrzyć — tu: coraz bardziej drażnić, stopniowo zwiększać ból. [przypis edytorski]

ją — tu: przysięgę. [przypis edytorski]

jąwszy się — od: jąć się czegoś, zabrać się za, wziąć do czegoś (tu: do pracy). [przypis edytorski]

jąwszy się — podjąwszy się; por. jąć się czegoś: wziąć się za coś. [przypis edytorski]

jąż (daw.) — którą. [przypis edytorski]

jąż nosimy (starop.) — którą zanosimy. [przypis edytorski]

Ja, aber wo ist mein Rassenhass (niem.) — Tak, ale gdzie jest moja nienawiść rasowa? [przypis edytorski]

Ja anta! (ar.) — Hej ty! [przypis edytorski]

Ja a Ociec jedno jesteśmy. A Ociec we mnie, a jam w Ojcu zawżdy jest. A kto widzi mnie, widzi i Ojca mego. A jeśli Ociec ożywia, tedy ja też ożywiam. A jeśli Ociec grzechy odpuszcza, tedy ja też odpuszczam — por. J 10, 30; J 14, 9; J 5, 21 z dodaniem interpretacji J 5, 22 w związku z Mk 5, 2–11. [przypis edytorski]

Jaari, Meir a. Me'ir Ja'ari, właśc. Meir Wald (1897–1987) — aktywista Ha-Szomer ha-Cair, syjonistyczno-socjalistycznego ruchu młodzieżowego. Meir Jaari urodził się w Kańczudze na Podgórzu Rzeszowskim. W czasie I wojny światowej przeniósł się z rodziną do Wiednia. Jako 17-latek zgłosił się na ochotnika do armii austriackiej i służył w niej do końca wojny. Studiował na Akademii Rolniczej. W tym czasie był jednym ze współzałożycieli wiedeńskiego gniazda Ha-Szomer ha-Cair. W 1920 r. wyemigrował do Palestyny. Pracował fizycznie przy budowie dróg oraz aktywnie organizował działalność Ha-Szomer ha-Cair. Od 1924 r. pełnił funkcję sekretarza generalnego Ha-Szomer ha-Cair W 1929 r. był jednym z założycieli kibucu Merchawja, w którym mieszkał do końca życia. Jaari był przywódcą izraelskiej lewicy, w 1948 r. współtworzył partię Mapam. Przez siedem kadencji zasiadał w Knesecie z ramienia partii Mapam a po 1969 r. koalicji Ha-Maarach. Jaari był działaczem Związku Żydów Rzeszowa w Izraelu. [przypis edytorski]

Jabajca — zniekształcona nazwa Abacji (wł. Abazzio, chorw. Opatija), kurortu na półwyspie Istria, wówczas (1814–1918) na terytorium Monarchii Austro-Węgierskiej, dziś w płn. części Chorwacji. [przypis edytorski]

Ja będę w uściech twoich i nauczę was, co czynić będziecie mieli — Wj 4, 15. [przypis edytorski]

Ja beim Souper, im chambre separée (niem.-fr.) — tak, na kolację, w osobnym pokoju. [przypis edytorski]

jabłko Adama — u mężczyzn: wypukłość na szyi, jaką po mutacji tworzy chrząstka grdyki. [przypis edytorski]

jabłko (łac. pomum Adami) — tu: jabłko Adama, tj. grdyka, wyniosłość krtaniowa widoczna na szyi, zwł. u mężczyzn. [przypis edytorski]

jabłko owe — jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej bogini, o które zaczęły się kłócić Hera, Atena i Afrodyta; do tego mitu nawiązywała również Monachomachia. [przypis edytorski]

jabłkowity — (o koniu) siwy z ciemnymi plamkami. [przypis edytorski]

jabłko — złote jabłko niezgody, z napisem „dla najpiękniejszej”, o które pokłóciły się Atena, Hera i Afrodyta. [przypis edytorski]

jabłoń — popr.: jabłoni (błąd ze wzgl. na rytm). [przypis edytorski]

Jabłonowski, Ludwik (1784–1864) — polski ziemianin z Galicji Wschodniej, urzędnik austriacki. [przypis edytorski]

jabłuszka z Cytery — potoczna nazwa regionalna tropikalnych owoców śliwca słodkiego (Spondias dulcis a. Spondias cythera). [przypis edytorski]

ja bo — bo ja (daw. szyk przestawny pozwalający nie rozpoczynać zdania od „bo”). [przypis edytorski]

ja bo — bo ja; ja więc. [przypis edytorski]

jabrzędź (reg.) — topola czarna (topola nadwiślańska). [przypis edytorski]

ja — być może: a, lub: ja jestem. [przypis edytorski]

ja — być może: a. [przypis edytorski]

Ja by dawno uż był gieroj No u mienia jest giemoroj (ros.) — ja już dawno byłbym bohaterem, ale mam hemoroidy. [przypis edytorski]

jać bym (…) jechał (daw.) — ja bym jechał; pojechałbym. [przypis edytorski]

ja-ć (daw.) — ja cię. [przypis edytorski]

jać dopomogę (daw.) — skrócone od: ja ci dopomogę. [przypis edytorski]

Jać-em jeszcze niedawno latał… — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci skróconą do -ć i połączoną z ruchomą końcówką czasownika -em: Ja ci jeszcze nie dawno latałem. [przypis edytorski]

jać — konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: ja przecież. [przypis edytorski]

jać — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć i dodaną do zaimka osobowego „ja”. [przypis edytorski]

jać — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

jać — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

jać mówię — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć i dodaną do zaimka osobowego „ja”. [przypis edytorski]

jać mówię — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; inaczej: ja ci mówię. [przypis edytorski]

jać — skrót od: ja ci. [przypis edytorski]

Jać sobie (…) przypomnąć nie mogę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć i dodaną do zaimka osobowego „ja”. [przypis edytorski]

jać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; jać nie dbam: ja tam nie dbam. [przypis edytorski]

jać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

jać widzę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; inaczej np. widzę ci ja (tj. naprawdę widzę, dobrze widzę). [przypis edytorski]

Jaćwieże, dziś Jaćwingowie — lud bałtycki, zamieszkujący w średniowieczu tereny między Niemnem a Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (dziś terytorium płd.-zach. Litwy i polskiej Suwalszczyzny). [przypis edytorski]

Jaćwież — tereny zamieszkane w średniowieczu przez bałtyckie plemię Jaćwingów, położone między Niemnem a Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (dziś terytorium płd.-zach. Litwy i polskiej Suwalszczyzny). [przypis edytorski]

Jaćwież — tu: bałtyckie plemię Jaćwingów, zamieszkujące w średniowieczu tereny między Niemnem a Wielkimi Jeziorami Mazurskimi (dziś terytorium płd.-zach. Litwy i polskiej Suwalszczyzny). Kraszewski, za Długoszem, przedstawia ich kulturę jako wzór męstwa i ducha bojowego. [przypis edytorski]

jaćwiezki — dziś popr. pisownia: jaćwieski. [przypis edytorski]

jaćwiński — dziś: jaćwieski. [przypis edytorski]

jać — zaimek osobowy „ja” w połączeniu z partykułą wzmacniającą „ci” skróconą do „-ć”. [przypis edytorski]

jać (…) zastąpię — skrócone: ja cię zastąpię. [przypis edytorski]

jać (…) zdjimę (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: zdejmę ci. [przypis edytorski]

jacaranda (łac. Jacaranda mimosifolia) — jakaranda mimozolistna, rodzaj drzewa tropikalnego. [przypis edytorski]

Ja car! ja rab! ja czerw'! ja boh! (ros.) — Jestem królem - Jestem niewolnikiem - Jestem robakiem - Jestem Bogiem! [przypis edytorski]

Jacek Kaczmarski (1957–2004) — polski poeta, kompozytor, piosenkarz, najszerzej znany jako nieformalny bard „Solidarności”, w swoich utworach opowiadał się zdecydowanie przeciwko ograniczaniu wolności. [przypis edytorski]

Jacek Odrowąż (1183–1257) — święty Kościoła katolickiego, zwany apostołem Słowian. [przypis edytorski]

jachać (daw.) — jechać; objachać: objechać. [przypis edytorski]

jachać (daw.) — jechać. [przypis edytorski]

jachał (daw.) — dziś popr.: jechał. [przypis edytorski]

jachali (starop. forma) — jechali. [przypis edytorski]

jach (gw.) — jak. [przypis edytorski]

Jachimowicz, Marian (1906–1999) — poeta, tłumacz oraz malarz. [przypis edytorski]

Jachna — w dalszej części opowieści żona Sancho Pansy nosi imię Teresa. [przypis edytorski]

Jachowicz, Stanisław (1796–1857) — bajkopisarz, poeta i pedagog, autor moralizatorskich wierszyków, takich jak Chory kotek („Pan kotek był chory”). [przypis edytorski]

Jachowicz, Stanisław (1796–1857) — bajkopisarz, poeta i pedagog, autor moralizatorskich wierszyków, takich jak Chory kotek („Pan kotek był chory”). Poniższy wierszyk stanowi oczywiście żartobliwą przeróbkę w stylu Jachowicza, ale o przeciwnej, niż moralizatorska, wymowie. [przypis edytorski]

jacica — owad wodny, uważany przez rybaków za świetną przynętę. [przypis edytorski]

jacica (z białorus.: jetica) — owad zbliżony do motyla, żyjący przez jedną noc podczas godów miłosnych; łowiony przez rybaków jako przynęta dla ryb. [przypis edytorski]

ja ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

ja ci się zdaję na to — czy wyglądam ci na to. [przypis edytorski]

ja ci z płcią naszą mogę to wyrzucać — sens: mogę ci czynić te wyrzuty, bo nie spodziewałam się takiego zachowania po innej kobiecie. [przypis edytorski]

Jacka z Czesławem trudy — dominikanin św. Jacek wraz z bł. Czesławem i innymi braćmi zakonnymi-misjonarzami został posłany w 1221 r. przez św. Dominika, by nawracać ludy słowiańskie. [przypis edytorski]

Jack Cade a. John Cade — przywódca buntu ludności Kentu przeciwko uciskowi ze strony monarchii, stracony w 1450 r. [przypis edytorski]

Jack (John) Ketch (zm. 1686) — ang. kat w czasach Stuartów: Karola II i Jakuba II; jego imię stało się synonimem słów: „kat”, „szubienica”, „śmierć”, a nawet „szatan”, zaś węzeł służący do zadzierzgnięcia stryczka to po ang. „węzeł Jacka Ketcha” (Jack Ketch's knot); był wykonawcą wyroków śmierci w całym kraju podczas rozprawiania się Stuartów z opozycją w latach 80. XVII w. (wykonał wyrok m.in. na Williamie Russellu, Jamesie Scotcie księciu Monmouth), wtedy też informacje o jego poczynaniach trafiły na łamy prasy. [przypis edytorski]

Jacko Nerodycz-Borodawka (ukr. Яцько Бородавка- Неродич; zm. 1621) — hetman Kozaków Zaporoskich w latach 1619–1621. W czasie wojny z Turcją został przez Kozaków pozbawiony władzy na rzecz Sahajdacznego i stracony pod Chocimiem. [przypis edytorski]

Jackowski, Maksymilian (1815–1905) — polski działacz społeczny i gospodarczy w Wielkopolsce. [przypis edytorski]

Jackson, Hood, Lee — dowódcy wojsk Konfederacji Południa w czasie wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych Ameryki: Thomas Jackson (1824–1863), John Bell Hood (1831–1879) oraz Robert Edward Lee (1807–1870). [przypis edytorski]

Jackson's Island — wyspa na rzece Missisipi, w stanie Missouri. [przypis edytorski]

Jack the Ripper (ang.) — Kuba Rozpruwacz, pseudonim nadany seryjnemu mordercy kobiet działającemu w Londynie w 1888 roku; jego tożsamość nie została ustalona. [przypis edytorski]

Jacobi, Friedrich Heinrich (1743–1819) — niemiecki filozof i pisarz, za źródło poznania uznawał wiarę i odczucia intuicyjne zamiast rozumowania spekulatywnego. [przypis edytorski]

Jacobs, Aletta Henriëtta (1854–1929) — holenderska lekarka, feministka i pacyfistka, pierwsza kobieta, która skończyła studia medyczne w Holandii; założycielka pierwszej na świecie kliniki kontroli urodzeń (w Amsterdamie), w której dwa razy w tygodniu przyjmowała pacjentów bezpłatnie; prowadziła zajęcia dla kobiet dotyczące opieki nad noworodkami, higieny osobistej, a także zdrowotnych konsekwencji prostytucji. [przypis edytorski]

Jacobsen, Jens Peter (1847–1885) — duński pisarz i biolog, przedstawiciel naturalizmu wzmocnionego analizą psychologiczną. Dzieła: Niels Lyhne (1880), Pani Fønss (1882). [przypis edytorski]

Jacobsen, Jens Piotr (1847–1885) — naturalistyczny prozaik duński; w młodości tłumaczył Darwina; poza drobnym zbiorem liryk i nowel wydał tylko dwie powieści obyczajowo-psychologiczne: Fru Marie Grubbe (1876) i Niels Lyhne (1880). [przypis edytorski]

Jacopo Robusti, zwany Tintoretto (1518–1594) — włoski malarz manierystyczny, przedstawiciel szkoły weneckiej. [przypis edytorski]

Jacopo Tintoretto (1518–1594) — włoski malarz okresu manieryzmu, przedstawiciel szkoły weneckiej, autor licznych obrazów religijnych. [przypis edytorski]

Jacquard, Joseph-Marie (1752–1834) — francuski tkacz i wynalazca, w 1805 udoskonalił krosno przez skonstruowanie programowalnego urządzenia, znanego dziś jako maszyna Jacquarda (Żakarda), do wielobarwnego tkania wielowzorzystego. [przypis edytorski]