Przypisy

Southcott, Joanna (1750–1814) — brytyjska prorokini; uważała, że posiada nadnaturalne dary i jest Niewiastą zapowiadaną w 12 rozdziale biblijnej księgi Apokalipsy; zyskała ok. 100 tys. zwolenników, tzw. southcottian. [przypis edytorski]

Southend-on-Sea — miasto na wybrzeżu południowej Anglii. Znajduje się w nim najdłuższe molo na świecie. [przypis edytorski]

Southern Cross (ang.) — Krzyż Południa, najbardziej charakterystyczny, łatwo rozpoznawalny gwiazdozbiór nieba południowego. Na półkuli północnej Krzyż Południa jest widoczny wyłącznie w okolicach tropikalnych, położonych nie dalej niż ok. 20° od równika, przez kilka godzin nocnych zimą i wiosną, nisko nad horyzontem. [przypis edytorski]

Southey, Robert (1774–1843) — angielski poeta okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

Southey, Robert (1774–1843) — angielski poeta romantyczny. [przypis edytorski]

South Kensington — dzielnica w środkowej części Londynu, w której znajdują się trzy wielkie londyńskie muzea: Muzeum Historii Naturalnej, Muzeum Nauki oraz Muzeum Wiktorii i Alberta. [przypis edytorski]

Southwark — dzielnica Londynu, najstarsza część miasta na południowym brzegu Tamizy. Do roku 1550 Southwark znajdowało się poza kontrolą położonego na północ od Tamizy Londynu i było rajem dla przestępców i niezrzeszonych handlarzy, którzy prowadzili handel poza regulacjami miejskich stowarzyszeń i gildii. [przypis edytorski]

souvenir (fr.) — pamiątka. [przypis edytorski]

souverain (fr.) — niezależny, władczy, najwyższy. [przypis edytorski]

Sova, Antonin (1864–1928) — czeski poeta modernistyczny, autor impresjonistycznych, symbolicznych i patriotyczno-rewolucyjnych liryków; jego powieść Zlomene duše stanowi spowiedź człowieka współczesnego. [przypis edytorski]

sovereign (ang.) — suweren, udzielny władca. [przypis edytorski]

sowa była córką piekarza — nawiązanie do średniowiecznej apokryficznej opowieści o Jezusie Chrystusie, krążącej w hrabstwie Gloster; według niej któregoś dnia Zbawiciel wstąpił do domu pewnego piekarza, by poprosić o chleb; żona piekarza zagniotła zaraz ciasto i wstawiła do pieca, ale jej córce wydało się, że matka zbyt wiele ciasta przeznaczyła na dar, więc sporą część ujęła; ciasto jednak wyrosło nadspodziewanie; córka piekarza ze zdumienia na ten widok wydała dźwięk „hou, hou, hou”, podobny do odgłosu, jaki wydaje sowa, i zaraz za swe skąpstwo została w tego ptaka zamieniona. [przypis edytorski]

Sowa jest ślepa w dzień, a wrona w nocy, lecz ten, kogo oślepi miłość, jest ślepy i w dzień, i w nocy — aforyzm, cytat z noweli Tomasza Manna Zamienione głowy, tłum. Walentyna Kwaśniakowa. [przypis edytorski]

Sowa — skała ta znajduje się na prawo, idąc w głąb doliny, przed polaną o nazwie Pisana. [przypis edytorski]

so was wie Sudermann, wie Bahr (niem.) — coś jak Sudermann, jak Bahr. [przypis edytorski]

sowa — symbol mądrości. [przypis edytorski]

sowchoz — państwowe gospodarstwo rolne w ZSRR. [przypis edytorski]

Sowdepia (daw.) — pejoratywne określenie porewolucyjnej Rosji, później także Związku Radzieckiego, utworzone przez jej przeciwników z ros. Sowiet Dieputatow: Rada Delegatów. [przypis edytorski]

Sowieci (pogard.) — Rosjanie; od ros. nazwy państwa powstałego po rewolucji radzieckiej 1917 r.: Советский Союз (fonet. Sowieckij Sojuz: Związek Radziecki), a. Союз Советских Социалистических Республик (fonet. Sojuz Sowieckich Socjalisticzjeskich Riespublik: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, skrót ros.: CCCP, skrót pol. ZSRR); Związek Radziecki istniał w latach 1922–1991. [przypis edytorski]

sowieckiej sztuki patriotycznej — prawdopodobnie chodzi o sztukę Zagłada eskadry ukr. pisarza Aleksandra Korniejczuka, powstałą w r. 1933, po raz pierwszy sfilmowaną w r. 1934, a opartą o zatopienie eskadry floty czarnomorskiej na rozkaz Lenina w roku 1918. [przypis edytorski]

sowiecki — rusycyzm; ros. советский (wym. sowieckij) oznacza po polsku: radziecki (związany z działaniem rad; tu: rad robotniczych); Rosja Sowiecka: popr. Rosja Radziecka. [przypis edytorski]

sowiet — rada delegatów robotniczych, chłopskich lub żołnierskich w Rosji i Związku Radzieckim; organ przedstawicielski sprawowujący władzę. [przypis edytorski]

sowiet (ros.) — rada; tu: rada żołnierska. [przypis edytorski]

sowiety (z ros.) — rady. [przypis edytorski]

sowiooka bogin — Atena. [przypis edytorski]

sowiooka — stały epitet Ateny. [przypis edytorski]

sowitaż — konstrukcja z partykułą -ż; tu: w funkcji wzmacniającej; sowity: obfity, wielki. [przypis edytorski]

sowito (daw.) — obficie. [przypis edytorski]

sowito (daw.) — sowicie; obficie. [przypis edytorski]

sowito — obficie; bardzo. [przypis edytorski]

sowito — sowicie, hojnie. [przypis edytorski]

sowity (daw.) — obfity, bogaty. [przypis edytorski]

sowity (daw.) — obfity. [przypis edytorski]

sowizdrzał — człowiek niepoważny. [przypis edytorski]

sowizdrzał — człowiek niepoważny, żartowniś występujący w ludowej literaturze od XIV w. [przypis edytorski]

sowizdrzał (daw.) — żartowniś. [przypis edytorski]

sowizdrzał — sprzyciarz i żartowniś; Till Eulenspiegel, postać z XVI-wiecznej literatury ludowej. [przypis edytorski]

sowizdrzał — tu: błazen, żartowniś. [przypis edytorski]

sowizdrzał — tu: wędrowny błazen. [przypis edytorski]

sowizdrzał — żartowniś. [przypis edytorski]

sowsiem (ros.) — zupełnie, całkiem. [przypis edytorski]

soyez tranquille (fr.) — niech pani będzie spokojna. [przypis edytorski]

sozręb — także: sosręb, sosrąb, siestrzan, stragarz; gł. belka w stropie drewnianym, biegnąca poprzecznie w stosunku do pozostałych belek i zwykle mająca większy przekrój; dawniej sosręb często pełnił funkcję ozdobną: umieszczano na nim datę wzniesienia budynku, znak cieśli (gmerk) a. nazwisko właściciela, często ozdabiano ornamentem, sentencjami lub życzeniami. [przypis edytorski]

spać, dziewczyno, chceszli — jeżeli chcesz (spokojnie) spać, dziewczyno. [przypis edytorski]

spać się od nas bierze — odchodzi (zabiera się) od nas, aby udać się spać. [przypis edytorski]

Spaceruje on sobie po lesie jak zwykle, z najswobodniejszą miną, jakby mówił: »Co mnie to obchodzi? To nas zupełnie nie dotyczy, nie warto o tym nawet gadać!«. — w oryg. He goes about as usual, with his Miller-of-the-Dee air, I care for nobody, no not I, if nobody care for me!; fragm. piosenki ludowej o młynarzu znad rzeki Dee. [przypis edytorski]

spach — właść. spahis, oddział ciężkiej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spacyfikować (z łac. pacificatio: przywracanie spokoju, od: pax, pacis: pokój) — przywrócić spokój, uspokoić. [przypis edytorski]

spadało — tu: przypadało. [przypis edytorski]

spadał w festonach — opadał, tworząc dekoracyjne sploty. [przypis edytorski]

spadek głosu — kadencja; obniżenie tonu głosu. [przypis edytorski]

spadek — tu: upadek. [przypis edytorski]

spadła pani trzy razy z ambony — z ambony, tj. mównicy w kościele ogłaszano przez trzy tygodnie z rzędu zapowiedzi ślubu, wymieniając z nazwiska pannę i kawalera mających zawrzeć związek małżeński. [przypis edytorski]

spadnienie — dziś: spadnięcie; upadek. [przypis edytorski]

spah a. spahis — żołnierz ciężkiej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahij — jeździec nieregularnej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahij — żołnierz nieregularnej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahisi — francuskie oddziały kolonialnej lekkiej kawalerii, werbowane spośród berberyjskich i arabskich mieszkańców francuskich posiadłości w Afryce Północnej. [przypis edytorski]

spah, właśc. spahis — żołnierz ciężkiej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spajać — łączyć. [przypis edytorski]

Spała — osada letniskowa w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim; w dwudziestoleciu międzywojennym letnia rezydencja prezydentów Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

spałaż — skrócone: spała że; czy spała. [przypis edytorski]

spał pod namioty (starop. forma) — dziś N.lm: (…) pod namiotami. [przypis edytorski]

spaląć — spalą cię (w tym zdaniu -ć jest jednocześnie skróconą od: -ci partykułą wzmacniającą). [przypis edytorski]

Spalato a. Split — miasto w płd.-zach. części Chorwacji. [przypis edytorski]

Spalato — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem gorąc. [przypis edytorski]

spalenie Reichstagu — Wydarzenie to, do którego doszło 27 lutego 1933 r., posłużyło za pretekst do pełnego przejęcia władzy przez NSDAP. [przypis edytorski]

spaleni — nawiązanie do obrzędu palenia ciał zmarłych na stosie pogrzebowym. [przypis edytorski]

Spallanzani, Pasteur — Lazzaro Spallanzani (1729–1799) — włoski przyrodnik, prowadził m.in. badania nad mikroorganizmami, wykazując, że są to żywe organizmy, a nie cząsteczki dające organizmom siłę życiową, oraz odkrył zdolność części z nich do życia w warunkach beztlenowych; Ludwik Pasteur (1822–1895): francuski chemik i twórca podstaw mikrobiologii, wykazał, że procesy fermentacyjne są wywoływane przez drobnoustroje, badał mikroorganizmy występujące w powietrzu, co obaliło ostatecznie teorię samorództwa, wynalazł pasteryzację (niszczenia zawartych w żywności drobnoustrojów przez ogrzewanie); jego badania przyczyniły się do opracowania szczepionki ochronnej dla ludzi przeciwko wściekliźnie. [przypis edytorski]

spalonych deszczem siarki — tak jak biblijne miasta Sodoma i Gomora, zniszczone deszczem ognia i siarki przez Boga za niegodziwości i złamanie prawa gościnności wobec podróżnych-aniołów. [przypis edytorski]

Spa — miasto uzdrowiskowe w Belgii, w prowincji Liège, znane ze źródeł mineralnych. [przypis edytorski]

spamięcić (neol.) — upamiętnić. [przypis edytorski]

spamiętać się — opamiętać się; powstrzymać się. [przypis edytorski]

spancer właśc. spencer (ang.) — krótki kaftan. [przypis edytorski]

spaniałomyślnej — dziś popr.: wspaniałomyślnej. [przypis edytorski]

spaniałomyślność — dziś: wspaniałomyślność. [przypis edytorski]

spaniale (gw.) — wspaniale. [przypis edytorski]

spaniele king charles — rasa angielskich psów do towarzystwa, nosząca nazwę na cześć króla Karola II Stuarta (1630–1685), który przyczynił się do jej rozpropagowania. [przypis edytorski]

Spanish Town — miasto na Jamajce, w zespole miejskim Kingston. [przypis edytorski]

Spanner, Rudolf (1895–1960) — członek NSDAP, patolog i profesor medycyny w gdańskim Instytucie Anatomii Akademii Medycznej; jeden z lekarzy odpowiedzialnych za produkcję „mydła z ludzi” przez nazistów w okresie II wojny światowej. [przypis edytorski]

spanoszony — zachowujący się jak pan sytuacji; po pańsku. [przypis edytorski]

spanoszyć się (daw.) — stać się panem. [przypis edytorski]

spanoszyć się — stać się panem; zyskać bogactwo, władzę, panowanie. [przypis edytorski]

spara (starop.) — szpara. [przypis edytorski]

sparcieć — tu: osłabnąć. [przypis edytorski]

Sparkasa (z niem.) — kasa oszczędnościowa. [przypis edytorski]

sparks (ang.) — iskry. [przypis edytorski]

sparła (daw.) — przyparła, wywołała popęd seksualny. [przypis edytorski]

sparła się — ścisnęła się, stłoczyła się. [przypis edytorski]

sparła się — zaparła się. [przypis edytorski]

sparł (daw.) — oparł. [przypis edytorski]

sparło (gw.) — ukłuło. [przypis edytorski]

sparł — oparł. [przypis edytorski]

sparł się — dziś: wsparł się, oparł się. [przypis edytorski]

sparłszy (daw.) — oparłszy, położywszy. [przypis edytorski]

sparłszy — dziś: wsparłszy. [przypis edytorski]

sparły się wojska — wojska oparły się o siebie, tj. zderzyły się, starły się. [przypis edytorski]

sparli się — tu: stłoczyli się, zebrali się. [przypis edytorski]

sparowanie — tu: połączenie w pary. [przypis edytorski]

sparszeć — nabawić się grzybicy głowy, zwanej parchem. [przypis edytorski]