Przypisy

przeważny (daw.) — przeważający. [przypis edytorski]

przeważny (daw.) — przeważający, większy, mający przewagę. [przypis edytorski]

przeważny (daw.) — tu: istotny. [przypis edytorski]

przeważny (daw.) — tu: odważny (za słownikiem M. Arcta). [przypis edytorski]

przeważny — dziś: mający przewagę, większy, przeważający. [przypis edytorski]

przeważny — dziś: przeważający. [przypis edytorski]

przeważny — dziś: przeważający, stanowiący większość. [przypis edytorski]

przeważny — dziś: przeważający; stanowiący większość. [przypis edytorski]

przeważny — przeważający, większy, mający przewagę. [przypis edytorski]

przeważny (starop.) — dający przewagą; znaczący. [przypis edytorski]

przeważny — tu dziś: przeważający. [przypis edytorski]

przewdziać się — przebrać się. [przypis edytorski]

przewdziawszy — prawdop. powinno być: przewidziawszy. [przypis edytorski]

przewdziewać się — dziś: przebierać się. [przypis edytorski]

przewekslować — przekierować pociąg na inny tor, przestawiając zwrotnicę. [przypis edytorski]

przewezbrany — nagromadzony powyżej zwykłego poziomu, gwałtowny. [przypis edytorski]

przewezbrany — przepełniony, zanadto wezbrany, bujny. [przypis edytorski]

przewiąsło — powrósło; pasmo słomy rozdzielone na dwie części i skręcone, służące zwykle do przewiązywania snopków zboża. [przypis edytorski]

przewidzialny — dziś popr. forma: przewidywalny. [przypis edytorski]

przewiedzieć (daw.) — obejrzeć. [przypis edytorski]

przewiedzieć się (gw.) — dowiedzieć się. [przypis edytorski]

przewiercień — kapryfolium. [przypis edytorski]

przewiercień, wiciokrzew przewiercień (bot.) — ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]

przewiercień, wiciokrzew przewiercień (bot.) — ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]

przewiertka (biol.) — tu: Terebratula, rodzaj ramienionogów morskich, podobnych do małży. [przypis edytorski]

przewierzgnęły — przedzierzgnęły, przemieniły. [przypis edytorski]

przewieść (daw.) — przeprowadzić, postawić na swoim. [przypis edytorski]

przewieść na sobie nie mogła — nie mogła znieść, nie mogła wytrzymać. [przypis edytorski]

przewieść — tu: przeprowadzić. [przypis edytorski]

przewietrzyć (daw.) — wyczuć, zrozumieć. [przypis edytorski]

Przewiezie, gdy zapłacisz dwa obole myta — zapłatą dla Charona była pojedyncza moneta, zwyczajowo w źródłach gr. nazywana obolem (faktycznie jako opłatę dla przewoźnika wkładano w usta zmarłego jakąś miejscową monetę o drobnej wartości). Dwa obole stanowią aluzję do sytuacji widzów: wystawiane widowiska, początkowo bezpłatne jako część obrzędów kultowych, stały się tak popularne, że w czasach Arystofanesa władze miasta pobierały opłatę za wstęp w wysokości dwóch oboli. Najbiedniejsi obywatele mogli otrzymać zasiłek teatralny na pokrycie kosztów biletów. [przypis edytorski]

przewinili — «W przypadku [podczaszego] znaleziono muchę w kielichu z wonnym winem, a w przypadku [piekarza] znaleziono kamyk w bochenku białego chleba», zob. Raszi do 40:1. [przypis edytorski]

przewinonć się (gw.) — obrócić się. [przypis edytorski]

przewiódłszy (daw.) — przeprowadziwszy. [przypis edytorski]

przewirzgnąć — przedzieżgnąć, przemienić. [przypis edytorski]

przewłoka (daw.) — zwłoka. [przypis edytorski]

przewłoka — dziś: zwłoka. [przypis edytorski]

przewłoka — zwłoka, opóźnienie. [przypis edytorski]

przewlec się — przebrać się. [przypis edytorski]

przewlec — tu: opóźnić. [przypis edytorski]

Przewleczoną przez kamień już odjęto linę — mowa o prymitywnej kotwicy. [przypis edytorski]

przewódca — „ten, który przewodzi innym”; dziś raczej: przywódca. [przypis edytorski]

przewodnia (daw.) — konszachty, porozumienie. [przypis edytorski]

przewodniczące jej położenie — jej zwierzchnia pozycja. [przypis edytorski]

przewodnik (fiz.) — substancja lub ciało fizyczne mające zdolność przewodzenia prądu lub ciepła. [przypis edytorski]

Przewody a. Niedziela przewodnia — pierwsza niedziela po Wielkanocy. [przypis edytorski]

przeworyna — zagroda w stajni dla jednego konia. [przypis edytorski]

Przewoski, Edward (1849–1925) — profesor anatomii na Uniwersytecie Warszawskim, patolog. [przypis edytorski]

przewotować (daw.) — przegłosować. [przypis edytorski]

przewoznik — dziś popr. pisownia: przewoźnik. [przypis edytorski]

przewrót majowy — zbrojny zamach stanu w Polsce dokonany w dniach 12–15 maja 1926 r. w Warszawie przez oddziały dowodzone przez marszałka Józefa Piłsudskiego. W wyniku konfliktu zginęło łącznie 379 osób, a około 1000 osób zostało rannych. Efektem puczu było podanie się do dymisji rządu Wincentego Witosa, złożenie urzędu przez prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, ograniczenie prerogatyw parlamentu i swobód demokratycznych oraz przejęcie władzy przez obóz sanacyjny. [przypis edytorski]

przewrót — rewolucja listopadowa w 1918 r., w czasie której zdetronizowano cesarza Wilhelma II Hohenzollerna. [przypis edytorski]

Przewroty we wszechświecie — polskie tłumaczenie książki Rudolfa Falba: Przewroty we wszechświecie, z 3 wyd. niem. przeł. W. P., Warszawa 1890. [przypis edytorski]

przewymarły (neol.) — dawno wymarły. [przypis edytorski]

przewyżka (daw.) — nadwyżka. [przypis edytorski]

przeyźrzeć (starop. forma) — przejrzeć; tu: zajrzeć. [przypis edytorski]

przeźrały (daw.) — przejrzały; nadmiernie dojrzały. [przypis edytorski]

przeźrały (daw.) — przejrzały. [przypis edytorski]

przeźre — dziś popr. forma: przeżre. [przypis edytorski]

przeźrocza (daw.) — przezroczysta. [przypis edytorski]

przeźroczność — przezroczystość. [przypis edytorski]

przeźroczy — dziś popr.: przeźroczysty. [przypis edytorski]

przeźroczy — dziś: przezroczysty a. przeźroczysty. [przypis edytorski]

przeźroczy — przezroczysty, przejrzysty. [przypis edytorski]

przeźrzoczyste (starop. forma) — przeźroczyste. [przypis edytorski]

przeżal — duży żal. [przypis edytorski]

przeżeń — daw. forma od: gonić; znaczenie: przegoń, przepędź. [przypis edytorski]

przeżył był — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: przeżyłem (wcześniej, dawniej). [przypis edytorski]

przeżyliżeście (daw.) — konstrukcja z partykułą -że między tematem a końcówką czasownika; znaczenie: czyż nie przeżyliście. [przypis edytorski]

przeżywienie — dziś: wyżywienie. [przypis edytorski]

przeżywienie — tu zapewne: żywienie oraz wykonywanie wszelkich czynności potrzebnych do przeżycia. [przypis edytorski]

przezacny — bardzo zacny; bardzo cenny, wielce szanowny. [przypis edytorski]

przez — bez. [przypis edytorski]

przez Boga (daw.) — dziś: na Boga (wykrzyknienie). [przypis edytorski]

przez całą lekcją (daw.) — dziś: przez całą lekcję. [przypis edytorski]

przez cały ów Post Wielki — od 19 lutego do 5 kwietnia 1113 r. [przypis edytorski]

przez cię — dziś popr.: przez ciebie. [przypis edytorski]

Przez czarne getta mury — z informacji z archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego wynika, że autorka przebywała w getcie w Będzinie, a wcześniej być może w getcie w Oświęcimiu. Getto w Będzinie podlegało innym zasadom niż tego typu żydowskie dzielnice zamknięte znajdujące się na terenie Generalnej Guberni. W gettach utworzonych na terenach wcielonych do III Rzeszy początkowo panowały znacznie lepsze warunki, nie było głodu, deportacje były rzadsze i mniej liczne. Getto będzińskie przez dłuższy czas nie było nawet ogrodzone. Na jego terenie działały różne organizacje samopomocowe, a więźniowie pracowali w tzw. szopach. Dopiero 1 sierpnia 1943 (czyli rok później niż w Warszawie) rozpoczęła się akcja likwidacyjna, znana jako Akcja Będzińska. Członkowie ruchu oporu w getcie będzińskim w porozumieniu z bojownikami z pobliskiego getta w Sosnowcu wzniecili wówczas bunt. Organizatorami obu zrywów byli Józef i Bolesław Kożuchowie (związani z organizacją Hanoar Hacijoni), Frumka Płotnicka (łączniczka ŻOB na terenie kraju) oraz Cwi Brandes (z Haszomer Hacair, członek kierownictwa ŻOB-u w Będzinie). Przez trzy dni powstańcy bronili się w przygotowanych wcześniej bunkrach, ostatecznie zostali jednak pokonani i zamordowani. Niemal wszyscy Żydzi z Będzina zostali wywiezieni do Auschwitz. [przypis edytorski]

przez (daw.) — bez. [przypis edytorski]

przez (daw., gw.) — tu: bez. [przypis edytorski]

Przez dość długi czas trwaliśmy tam w spokoju — niedługo po rzezi, w 1736, francuski gubernator Luizjany, chcąc zniszczyć ukrywające się u sąsiadów resztki Naczezów, a także osłabić samych Czikasawów, z pomocą indiańskich sprzymierzeńców zaatakował ich od północy i południa. Kolejny atak francuski nastąpił 3 lata później. [przypis edytorski]

przez drogę ćci dość żywota potrzeba (starop.) — przez drogę czci dojść żywota potrzeba; trzeba zapewnić sobie życie (przeżycie) idąc drogą czci. [przypis edytorski]

prze zdrowie cesarskie pełnili — wznosili toasty za zdrowie cesarza. [przypis edytorski]

prze zdrowie — dziś popr.: na zdrowie. [przypis edytorski]

przezdrowie — toast wznoszony za zdrowie. [przypis edytorski]

przez dwie noce — akcja Hamleta rozpoczyna się w przeddzień koronacji i ślubu króla Klaudiusza; duch ojca Hamleta zaczął się zjawiać nocą na trzy dni przed uroczystościami. [przypis edytorski]

przez dzięki a. przezdzięki (starop.) — także: przezdzięcznie, bezdzięcznie, tj. gwałtem, koniecznie, wbrew woli, przymusowo, mimo woli, chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]

przez dzięki noclegu proszę (starop.) — o nocleg proszę gwałtem. [przypis edytorski]

przez dzięki (starop.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis edytorski]

przezdzięki (starop.) — niechętnie, wbrew woli, opornie, gwałtem, z trudnością. [przypis edytorski]

przezeń — przez niego. [przypis edytorski]

przezeń — skrócone: przez niego. [przypis edytorski]

przezeń (starop. forma) — przez niego; z jego powodu. [przypis edytorski]

przezeń wszytko stało się jest, a bez niego nigdy się nic nie stało — J 1, 3. [przypis edytorski]

przez galicką chorobę toczon — chory na chorobę weneryczną. [przypis edytorski]

przez (gw.) — bez. [przypis edytorski]

przez (gw.) — tu: bez. [przypis edytorski]

przezierać (daw.) — tu: przeglądać. [przypis edytorski]

przezierać (gw.) — widzieć na wylot. [przypis edytorski]

przezierać — oglądać. [przypis edytorski]