Przypisy

Podkowiński, Władysław (1866—1895) — malarz i ilustrator, prekursor impresjonizmu polskiego, następnie symbolista. Najbardziej znany jego obraz, Szał uniesień, przedstawia nagą kobietę na stającym dęba koniu; pierwszemu wystawieniu Szału, w warszawskiej „Zachęcie” (1894), towarzyszyła atmosfera skandalu i publicznego oburzenia. [przypis edytorski]

Podkowiński, Władysław (1866–1895) — malarz i ilustrator, prekursor impresjonizmu polskiego, następnie symbolista. Najbardziej znany jego obraz, Szał uniesień, przedstawia nagą kobietę na stającym dęba koniu; pierwszemu wystawieniu Szału, w warszawskiej „Zachęcie” (1894), towarzyszyła atmosfera skandalu i publicznego oburzenia. [przypis edytorski]

Podkowiński, Władysław (1866–1895) — malarz tworzący w okresie Młodej Polski. [przypis edytorski]

pod kozyriok (z ros.) — „bicie w dach” (w domyśle: czapki żołnierskiej); salut. [przypis edytorski]

Pod królem jednym nalepszy rząd; pod rzecząpospolitą nade wszytko nagorszy — Skarga cytuje tutaj tekst Arystotelesa Polityka za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]

podkrzesywanie — usuwanie najniższych gałęzi w celu eliminacji potencjalnych sęków z surowca drzewnego. [przypis edytorski]

pod których regimentem — dziś: pod których dowództwem. [przypis edytorski]

podkurek — posiłek nocny, spożywany, kiedy kur, tj. kogut, pieje. [przypis edytorski]

podkurek — posiłek przed snem, po kolacji. [przypis edytorski]

podkurek — posiłek spożywany w nocy (przed pianiem kura, czyli koguta). [przypis edytorski]

podkuwać — zakładać podkowy, czyli metalowe części przybijane na spód kopyt konia; kóz się nie podkuwa. [przypis edytorski]

podłabić (daw.) — zdławić a. pozabijać. [przypis edytorski]

podłość — tu: uniżoność. [przypis edytorski]

podłota — dziś popr.: podłość. [przypis edytorski]

podłota — podłość. [przypis edytorski]

podłożyłem był — [przypis edytorski]

podług (daw.) — według. [przypis edytorski]

podług (daw.) — według. [przypis edytorski]

podług (daw.) — według. [przypis edytorski]

podług (daw.) — według. [przypis edytorski]

podług — dziś: według. [przypis edytorski]

po długim względzie, rozględzie — po długim namyśle. [przypis edytorski]

podługowaty — podłużny. [przypis edytorski]

podług — przestarz. wtedy. [przypis edytorski]

podług rachunków gwiazdziarskich za trzy tysiące lat wszystkie gwiazdy po wielkim okręgu na swoje miejsca powrócą (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Trzytysięcznych lat zmartwychwstanie”. [przypis edytorski]

podług słów waszych być powinno — «Rzeczywiście prawo jest takie, jak powiedzieliście, ale ja postąpię łagodniej», zob. Radak do 44:10. [przypis edytorski]

podług ustaw toru — według prawem wyznaczonego przebiegu sprawy sądowej. [przypis edytorski]

podłużnych, karmazynowych kwiatów (…) — storczyk samczy (Orchis masculus), którego „sprośność” kryła się nie w amarantowo-fioletowych kwiatach, lecz bulwach korzeniowych o kształcie jąder; sporządzano z nich substancje mające wzmagać popęd płciowy u mężczyzn, obok lubczyku dodawano też do naparów mających wzbudzić miłość ukochanego. [przypis edytorski]

podły (daw.) — niskiego stanu. [przypis edytorski]

podły gmin — nisko urodzeni, przedstawiciele ludu. [przypis edytorski]

podły — tu: marny, lichy. [przypis edytorski]

podły — tu: niskiego stanu. [przypis edytorski]

podlący — tu: przywodzący innych do podłych postępków a. podłego bytowania. [przypis edytorski]

Podlasiak — mieszkaniec Podlasia, historycznej krainy położonej w centralnej Polsce. [przypis edytorski]

Podlasie — historyczna kraina położona w centralnej Polsce. [przypis edytorski]

podlata — dziś popr. forma: podlatuje. [przypis edytorski]

podlec — człowiek podły. [przypis edytorski]

podle czego (starop.) — obok czego. [przypis edytorski]

podle (daw., gw.) — obok, wzdłuż, pod. [przypis edytorski]

podle (daw., gw.) — wzdłuż, obok, nieopodal. [przypis edytorski]

podle (daw.) — obok. [przypis edytorski]

podle (daw.) — obok. [przypis edytorski]

podle (daw.) — obok, według. [przypis edytorski]

podle (daw.) — obok, w pobliżu. [przypis edytorski]

podle (daw.) — obok, wzdłuż. [przypis edytorski]

podle (daw.) — pod; wzdłuż. [przypis edytorski]

podle (daw.) — w pobliżu. [przypis edytorski]

podle (daw.) — wzdłuż, pod; tu: obok. [przypis edytorski]

Podlega wielu nędz — dziś popr.: Podlega wielu nędzom; nędza (daw.): nieszczęście, niedola. [przypis edytorski]

podległości Dworowi Moskiewskiemu — w wydaniu z 1816 r.: w podległości obcym. [przypis edytorski]

podle (gw.) — wzdłuż, obok. [przypis edytorski]

podlejsześ losy znosiło [o, serce] — inaczej: podlejsze losy znosiłoś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, tu w rodzaju nijakim). [przypis edytorski]

podlejszy (daw.) — mniej wartościowy, gorszy. [przypis edytorski]

podlejszy (daw.) — niższego stanu, gorszy. [przypis edytorski]

podle — podług, wedle, obok. [przypis edytorski]

Podlesie — obecnie Wólka-Podlesie, polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie skierniewickim, w gminie Lipce Reymontowskie. [przypis edytorski]

podle (starop.) — obok. [przypis edytorski]

podle (starop.) — obok, przy. [przypis edytorski]

podle (starop.) — pod, u (progu). [przypis edytorski]

podle — tu: podług, obok. [przypis edytorski]

podleżaszczeje (…) priedłożenii (ros.) — podmiotem nazywamy przedmiot, o którym mówi się w zdaniu. [przypis edytorski]

pod liczbą kładzie — numeruje, porządkuje zapisane „liście”, karty. [przypis edytorski]

podlotek — dorastająca dziewczyna. [przypis edytorski]

podlot — nastolatek, człowiek dorastający. [przypis edytorski]

podmalówka — pierwsza warstwa farby nakładana na zagruntowane płótno, nadająca ogólną tonację kolorystyczną; czasem służąca jako rodzaj szkicu malarskiego, często uproszczonego i jednobarwnego, który pozwala artyście przy wykonywaniu drugiej warstwy skoncentrować się na detalach i kolorystyce. [przypis edytorski]

pod Maratonem — chodzi o bitwa pod Maratonem (490 p.n.e.), najważniejszą bitwę pierwszej inwazji perskiej na Grecję: wojska ateńskie pod dowództwem Miltiadesa pokonały w niej armię perską, która wylądowała w Attyce, 40 km od Aten. [przypis edytorski]

podmawiać (daw.) — namawiać, podjudzać. [przypis edytorski]

pod męką Pańską — tu: pod krzyżem. [przypis edytorski]

podmiesięczny (daw.) — podksiężycowy, tj. ziemski. [przypis edytorski]

podmiesięczny (daw.) — podksiężycowy; ziemski, dotyczący Ziemi. [przypis edytorski]

pod Mławą — bitwa pod Mławą, trwająca od 1 do 3 września 1939, stanowiła próbę powstrzymania niemieckiego natarcia z Prus Wschodnich. [przypis edytorski]

podmówić kogoś — namówić, podjudzić. [przypis edytorski]

podmówić — namówić, nakłonić kogoś do zrobienia czegoś; często: podburzyć do czegoś złego. [przypis edytorski]

Pod Moskwę, na gniazdo Carów, wiodłam Cezara Franków — wzmianka dotycząca wyprawy Napoleona I na Rosję w 1812 r. [przypis edytorski]

podmowa — podstępne namawianie. [przypis edytorski]

pod murem cmentarza — mowa o zabytkowym cmentarzu ewangelicko-augsburskim w dzielnicy Wola w Warszawie, przy ulicy Młynarskiej 54/58. [przypis edytorski]

podmykać (starop.) — podchodzić. [przypis edytorski]

pod namiotem żywym (starop.) — pod ludzkim ciałem. [przypis edytorski]

pod namioty — dziś popr. forma N. lm: pod namiotami. [przypis edytorski]

podnaszać (daw.) — podnosić wielokrotnie. [przypis edytorski]

pod nazwiskiem — tu: imienia. [przypis edytorski]

podniebienie — tu: spodnia strona baldachimu. [przypis edytorski]

pod niebiosy (starop. forma) — dziś N.lm: pod niebiosami; pod niebem. [przypis edytorski]

podniebny — tu: dziejący się pod niebem, a więc na ziemi. [przypis edytorski]

podniecenie — w oryg. niem. eifrig: gorliwy, pilny, zapalony; Es war mir interessant zu sehen, wie du eifrig wurdest (Interesującym było dla mnie widzieć, w jaki wpadasz zapał); red. WL. [przypis edytorski]

pod niemi — dziś popr. forma N. lm: pod nimi. [przypis edytorski]

pod niepewnymi czasy — autor przyznaje się do niedokładnej chronologii, dalej tłumacząc ją zagubieniem dziennika. [przypis edytorski]

podnieść (pieniądze z banku) (daw.) — pobrać, wypłacić. [przypis edytorski]

podnieść — tu: podnieść się. [przypis edytorski]

podniesienie — część mszy, następująca po konsekracji. [przypis edytorski]

Podniesienie — część mszy św., gdy kapłan ukazuje wiernym Ciało i Krew Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — najuroczystszy moment katolickiej mszy: podniesienie przez księdza celebrującego mszę i ukazanie zgromadzonym wiernym ciała i krwi Chrystusa pod postaciami chleba (w formie hostii) i wina. [przypis edytorski]

podniesienie — najuroczystszy moment katolickiej mszy św., w którym odprawiający obrzęd kapłan podnosi opłatek mający uobecniać ciało Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — najważniejszy moment mszy świętej, w którym zgodnie z doktryną katolicyzmu dokonuje się przemiana wina i chleba (pod postacią hostii) w krew i ciało Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — w liturgii katolickiej część mszy następująca po konsekracji. [przypis edytorski]

podniesiesz [oblicze] — hebr. czasownik נשא (nasa): 'podnosić' może być także tłumaczony jako 'przebaczać'. [przypis edytorski]

podniesła (gw.) — podniosła. [przypis edytorski]

podniósł oczy — gdy dwadzieścia lat wcześniej Josef po raz ostatni widział brata, Binjamin miał około dziesięciu lat. Bracia stali przed nim grupą, więc Josef wzrokiem poszukał wśród nich Binjamina, zob. Radak do 43:29. [przypis edytorski]

podniózszy (starop. forma) — dziś popr.: podniósłszy. [przypis edytorski]

podniózwszy (starop. forma) — dziś: podniósłszy. [przypis edytorski]