ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8498 przypisów.
Zielona — majątek Anny Kisielnickiej, uczennicy Narcyzy. [przypis redakcyjny]
Zielona Puszcza — daw. nazwa puszczy nowogrodzkiej, rozciągającej się między Grodnem a Białowieżą. [przypis redakcyjny]
zieloném darniem (daw. reg.) — w dzisiejszej polszczyźnie wyraz darń jest r.ż., więc popr. forma: zieloną darnią. [przypis edytorski]
zielone dęby — właśc. dęby korkowe (los alcornogues). [przypis edytorski]
zielone i czerwone łatki w miejscu, gdzie się wiesza ordery — w obozie oświęcimskim za pomocą różnych kolorów trójkątów naszywanych na ubiorach więziennych (tzw. pasiakach, od wzoru pionowych pasów na materiale) oznaczano różne kategorie więźniów, np. czerwonym trójkątem więźniów politycznych, a zielonym więźniów określonych jako „zawodowi przestępcy kryminalni”. [przypis edytorski]
zielonem (daw.) — zielonym. [przypis edytorski]
zielonem — dziś popr.: zielonym. [przypis edytorski]
zielone Minny — nazwa karetek więziennych. [przypis tłumacza]
Zielone Świątki — daw. ludowe święto wiosny, w polskiej tradycji katolickiej ludowa nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, obchodzonego 7 tygodni po Niedzieli Wielkanocnej. [przypis edytorski]
Zielone Świątki — dawne święto wiosny, w polskiej tradycji katolickiej ludowa nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, obchodzonego 7 tygodni po Niedzieli Wielkanocnej. [przypis edytorski]
Zielone Świątki — dzień Zielonych Świątek jest uprzywilejowanym dniem ślubów na Białejrusi. [przypis autorski]
Zielone Świątki — przedchrześcijańskie święto wiosny poświęcone rozkwitowi sił natury, przez kościół katolicki zastąpione świętem Zesłania Ducha Świętego, obchodzonym od maja do czerwca, 49 dni po Wielkanocy. [przypis edytorski]
Zielone Świątki — tu: Szawuot, żydowskie Święto Tygodni, podczas którego bożnice i domy są przystrajane zielenią, kwiatami i gałązkami; obchodzone w pięćdziesiątym dniu po święcie Pesach (Paschy). [przypis edytorski]
Zielone Świątki — w polskiej tradycji katolickiej ludowa nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, obchodzonego na pamiątkę wydarzeń opisanych w biblijnych Dziejach Apostolskich, kiedy apostołowie Jezusa zaczęli przemawiać w rozmaitych obcych językach, których się uprzednio nie uczyli (Dz 2, 1–11). [przypis edytorski]
Zielone Święta a. Zielone Świątki — potoczna nazwa święta Zesłania Ducha Świętego; święto ruchome (maj, czerwiec). [przypis edytorski]
Zielone Święta a. Zielone Świątki — potoczna nazwa Święta Zesłania Ducha Świętego w kościele chrześcijańskim; jest to święto ruchome, przypadające 7 tygodni po Niedzieli Wielkanocnej (a więc pierwszej niedzieli po pierwszej wiosennej pełni Księżyca). [przypis edytorski]
Zielone Stawki — właśc. Zielony Staw Kieżmarski a. Zielony Staw, największy ze stawów znajdujących się w Dolinie Kieżmarskiej po słowackiej stronie Tatr. [przypis edytorski]
Zielonka, Benedykt (1785–1835) — polski oficer, pułkownik, uczestnik wojen napoleońskich i powstania listopadowego. [przypis edytorski]
zielonkowatej — dziś: zielonkawej. [przypis edytorski]
zielonolicy — o zielonym obliczu (twarzy); por. zzielenieć ze strachu. [przypis edytorski]
„Zielony Balonik” — krakowski kabaret literacki, pierwszy tego typu na ziemiach polskich, funkcjonujący w kawiarni „Jama Michalika” w latach 1905–1912. [przypis edytorski]
Zielony Balonik — pierwszy młodopolski kabaret literacki założony na wzór francuskich czy berlińskich w Krakowie (z siedzibą w Jamie Michalika), działający w latach 1905–1915; łączył sztukę słowa z malarstwem, ściślej satyrycznymi karykaturami; głównymi autorami byli: Tadeusz Boy-Żeleński, Witold Noskowski. [przypis edytorski]
Zielony Balonik — pierwszy polski kabaret literacki, założony przez krakowskich poetów, pisarzy i plastyków. [przypis edytorski]
Zielony Balonik — pierwszy polski kabaret literacki, założony w r. 1905; do jego zespołu dołączył w pewnym momencie Tadeusz Boy-Żeleński. [przypis redakcyjny]
Zielony Balonik — pierwszy polski kabaret literacki, założony w r. 1905; do jego zespołu dołączył w pewnym momencie Tadeusz Boy-Żeleński. [przypis edytorski]
Zielony Balonik zrobił mnie, ot tak, od niechcenia, pisarzem — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Zaproszenie na wieczór Zielonego Balonika (rys. W. Wojtkiewicz). [przypis edytorski]
Zielonym, ani Niebieskim — barwy i zbroje na określenie cyrkowych i zapaśniczych zawodników (zawodów). [przypis tłumacza]
Zielony Most — most w Gdańsku na rzece Motławie, wzniesiony w 1564 jako most zwodzony łączący Główne Miasto z Wyspą Spichrzów, dawną dzielnicą przemysłową z licznymi magazynami. [przypis edytorski]
zielony stolik — hazard; gry hazardowe tradycyjnie rozgrywane są przy stole nakrytym zielonym suknem. [przypis edytorski]
Zielony strzelec — roboczy tytuł dzieła Stendhala, ostatecznie opublikowanego jako Lucjan Leuwen. [przypis edytorski]
„Zielony Sztandar” — polski tygodnik związany z ruchem ludowym, wydawany od 1931 roku. [przypis edytorski]
zielsko — na przednówku, w miesiącach wiosennych, gdy zapasy dawne wyczerpały się, pokarmem bywał chleb, pieczony z mąki mieszanej z popiołem, mech, lebioda itd. [przypis redakcyjny]
ziem (daw.) — dziś popr.: ziemia. [przypis edytorski]
ziem (daw.) — forma dawna, skrócona; dziś: ziemia. [przypis edytorski]
ziem Dunaju (…) gdzie rzeka (…) żegna Teutony — Węgry na pograniczu od Niemiec. [przypis redakcyjny]
ziem — dziś popr.: ziemia. [przypis edytorski]
Ziemecki, Stanisław, początkowo Stanisław Landau (1881–1956) — fizyk polski. [przypis edytorski]
Ziemia będąc na ow czas w pełni — ziemia nasza względem Xiężycanów tak iest świetną płanetą, iak Xiężyc względem nas Ziemian i ma też same odmiany na nowiu, pełni i kwadrach. [przypis autorski]
ziemia była jedną równiną, płaską jak morze — te stepy dalej zmieniają się w całkowitą pustynię. Cały ów obszar stanowi przedłużenie syryjsko-arabskiej pustyni aż poza Eufrat. Dziś także koczują tam arabskie szczepy. [przypis tłumacza]
ziemia była pusta i próżna, a Duch Boży unosił się nad wodami… — cytat z biblijnego opisu stworzenia świata (Księga Rodzaju 1,2). [przypis edytorski]
ziemia chananejska (daw.) — dziś: Kanaan, starożytna żyzna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, wymieniana w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Boga (tereny obecnej Palestyny). [przypis edytorski]
ziemia Cyrce (mit. gr.) — wyspa wróżki Cyrce, umiejscawiana na zach. brzegu Płw. Apenińskiego, ok. 100 km na płd. od Rzymu, na przylądku Cicrei (oddzielonym od lądu podmokłymi obszarami i wyglądającym jak wyspa). [przypis edytorski]
Ziemia człowieczej ręce korna — ziemia jest pokorna wobec (działań) ludzkiej ręki. [przypis edytorski]
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem. [przypis redakcyjny]
Ziemia Gadeirycka — tereny Kadyksu (gr. Gádeira), miasta w płd.-zach. Hiszpanii, założonego ok. 1100 p.n.e. przez Fenicjan na półwyspie oddzielającym odnogę Zat. Kadyksu od Oceanu Atlantyckiego. [przypis edytorski]
Ziemia galilejska składa się… — por. Starożytności XV, VIII, 5. [przypis tłumacza]
ziemia Gangarydów, która jest na drugim krańcu świata — w relacjach starożytnych Gangarydowie (gr. Gangaridai), zamieszkiwali krańce Indii, ziemie nad Zatoką Bengalską. [przypis edytorski]
ziemia, gdzie się schodzi / Izaur z morzem (…) Nazwana będzie, swego nie tracąc imienia — tak tłumacz przełożył „nominata sara” i zaopatrzył dodatkiem: „swego nie tracąc imienia”. Wedle Kochanowskiego więc Pesaro (gdyż to o nim tu mowa) ma mieć dwa imiona: jedno własne, a drugie od Gwidona Posthuma, co się zgoła nie zgadza z oryginałem. Ariost mówi tylko, że ta ziemia „będzie wspominana od Inda do Maura” (nominata sara dall' Indo al Mauro). [przypis redakcyjny]
ziemia gnoska — Gnosus, tj. Knossos, na Krecie. [przypis edytorski]
ziemia Gosen — obszar we wschodniej części delty Nilu, biblijna ziemia Goszen, gdzie zamieszkiwali Hebrajczycy w czasie tzw. niewoli egipskiej, i skąd wyprowadził ich Mojżesz. [przypis edytorski]
ziemia Goszen — region Egiptu, który zamieszkiwali Izraelici (Rdz 47,27). [przypis edytorski]
Ziemia ma rodzima leży nad morzem (…) — Cień, który tu mówi, jest to Franczeska, córka Widona z Polenty, panującego w Rawennie. Przez ojca zmuszona była wyjść za mąż za Jana Maletastę, pana Rimini, ułomnego i szpetnego; podczas kiedy brat jego młodszy, Paweł z Rimini, młodzieniec piękny i pociągający, uprzednio jej skłonność pozyskał. Mąż żonę z jej kochankiem zdybał na kryjomych pieszczotach i oboje szpadą przebił. Dante zgodnie z nauką kościoła, że każdy występek niewyznany przed śmiercią w spowiedzi, niezgładzony żalem i pokutą za życia zasługuje na potępienie, nieszczęśliwą Franczeskę uważał za potępioną. Ale tu surowy umysł Dantego ustępuje przed wrażeniem jego czułego serca, jakim podziela los młodej, pięknej a nieszczęśliwej córki swojego dobroczyńcy, a nawet swojej powinowatej. Rzewne współczucie poety tym piękniej tu się odbija, że z nim rzadko spotykamy się w tej pierwszej części poematu. Piękność tej pieśni poetyczna powszechnie jest oceniona, a przez kogóż nieuczuta? [przypis redakcyjny]
Ziemia (mit. rzym.) — Tellus, najstarsza z bogiń, patronka płodności, zbiorów, ale też małżeństw. [przypis edytorski]
Ziemiańska — przedwojenna kawiarnia z kilkoma filiami w Warszawie, pierwszy lokal mieścił się na ul. Mazowieckiej 12. [przypis edytorski]
ziemiański — tu: związany z posiadaczami gruntów rolnych. [przypis edytorski]
ziemiaństwo — posiadacze ziemscy. [przypis edytorski]
Ziemia nasza bogata i ludna, ale ładu, którego chcemy, w niej nie ma. Przyjdź i władaj — słowa, którymi mieszkańcy skonfliktowanej ludności przyszłego Księstwa Nowogrodzkiego zaprosili Ruryka, aby został ich władcą (wg Powieści minionych lat najstarszego znanego źródła historycznego Rusi). [przypis edytorski]
„Ziemianin” — pismo poświęcone rolnictwu i przemysłowi, wydawane w Poznaniu w XIX wieku. [przypis edytorski]
ziemianin — właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. [przypis edytorski]
ziemianin — właściciel ziemski. [przypis edytorski]
ziemianka (daw.) — szlachcianka. [przypis redakcyjny]
Ziemiannik — litewski bóg urodzaju. [przypis edytorski]
ziemianów — dziś popr. D. lm: ziemian. [przypis edytorski]
ziemiany — dziś popr. forma B. lm: ziemian; mieszkańców ziemi. Sens całej linijki: Niebo, kogo traktujesz lepiej niż mieszkańców ziemi. [przypis edytorski]
Ziemia Obiecana — biblijne miejsce, do którego Mojżesz prowadził Izraelitów po ucieczce z Egiptu. [przypis edytorski]
ziemia palestyńska — ἡ Παλαιστίνη, Palaestina, Palaestinerland (Cl. z uwagą: Philister), [pominięto tłum. na rosyjski]. Hebr. Peleszet, פְלֶשֶׁת (Wj 15, 14), staroegip. Pulsta (Riehm), w klinach z czasów Sargona: pi-lis-te (Winckler, Keilinschriftliches Textbuch zum Alten Testament, str. 41); arab. Filastûnu, Filastînu (Riehm), tak zwało się pierwotnie pobrzeże („niziny”) od Karmelu do granic Egiptu. [przypis tłumacza]
ziemia (…) rodziła pytony (mit. gr.) — Pyton, wąż a. smok strzegący źródła przy wyroczni w Delfach, został zrodzony przez Matkę-Ziemię Gaję. [przypis edytorski]
Ziemia, rzeki i morze nie żywi, tylko ludzi — ziemia, rzeki i morze nie żywią nikogo innego, jak tylko ludzi (daw. konstrukcja składniowa). [przypis edytorski]
ziemia rznięta a suszona — torf. [przypis redakcyjny]
Ziemia Święta — pochodzące z Biblii określenie Palestyny i Izraela jako miejsc rozgrywania się wydarzeń Starego i Nowego Testamentu. [przypis edytorski]
Ziemia się zaraziła od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawo… — Iz 24, 5–6. [przypis edytorski]
ziemia spiska a. Spisz — region historyczny w Karpatach Zachodnich, w dorzeczu Popradu i Dunajca. [przypis edytorski]
ziemia srebrna potoków — Sami barbarzyńcy tak nazywali Chersonez od białości śniegów i potoków tam płynących. [przypis autorski]
ziemia Synów Słońca — mitycznym przodkiem japońskiego rodu cesarskiego był Ninigi, wnuk bogini słońca Amaterasu. [przypis edytorski]
ziemia — tu: jednostka administracyjna większa od powiatu a mniejsza od województwa. [przypis edytorski]
ziemia wiele przysmaków (…) hoduje — ziemia hoduje zwierzęta, z których mamy mięso. [przypis tłumacza]
ziemia żywo niechby mię pożarła (starop.) — niechby mnie ziemia żywcem pochłonęła. [przypis edytorski]
[Ziemia zadrżała] w podstawach — dziś popr. ziemia zadrżała posadach. [przypis edytorski]
Ziemia zaraziła się od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawa, rozsypali przymierze wieczne… — Iz 24, 5–10, z pominięciem wersetu 7. [przypis edytorski]
ziemia zatrzęsła się na nowo — istotnie, w r. 1756 zdarzyły się ponowne trzęsienia ziemi. [przypis tłumacza]
ziemia zmieniła swą postać — w oryginale łac. mutant terra vices, gdzie słowo vicis oznacza zmianę, przemianę lub fazę. Alternatywne, choć nieco ryzykowne tłumaczenie mogłoby więc brzmieć: planeta w nowej jest kwadrze. Dobrze współgrałoby ono z dalszą częścią wiersza, gdzie mowa jest o zmniejszającym się i odzyskującym dawną wielkość księżycu. [przypis edytorski]
ziemia zroszona krwią Mierosławskich i Trauguttów (…) fort niemy świadek żydowskiej niedoli — Cytadela Warszawska była miejscem śmierci wielu przeciwników despotyzmu carskiego; m.in. Romuald Traugutt (1826–1864), dyktator powstania styczniowego, był więziony w X Pawilonie Cytadeli, a następnie stracony przez powieszenie na jej stokach 5 sierpnia 1864 r.; Ludwik Mierosławski (1814–1878), generał, pisarz i poeta, działacz polityczny, członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, przywódca dwóch powstań w Wielkopolsce w 1846 i w 1848 r., pierwszy dyktator powstania styczniowego, nie był więźniem Cytadeli, zmarł na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]
ziemica (daw.) — ziemia (forma augmentatiwum). [przypis edytorski]
ziemica (daw.) — ziemia. [przypis edytorski]
ziemi — «[Chciał] zamieszkać tam, gdzie znajdzie sobie miejsce», zob. Raszi do 36:6. «[Udał się] tam, gdzie przemieszkiwał okazjonalnie, zanim Jakub powrócił [od Labana]. Teraz gdy przybył Jakub, [Esaw] osiadł tam […], ponieważ jego stada były bardzo liczne. Odczuwał przymus oddalenia się od [brata], wiedział bowiem z błogosławieństw, którymi ojciec obdarzył Jakuba, że ziemia Kanaan będzie należała do potomstwa Jakuba, ale że także i [Esaw] będzie miał swoją ziemię, gdyż ojciec pobłogosławił go: „z żyzności ziemi będzie siedlisko twoje” (Genesis 27:39) czyli że [posiądzie jakąś] urodzajną ziemię», zob. Radak do 36:6. [przypis edytorski]
ziemicy po większej części od rolników zamieszkałej i podzielonej przez tychże na role dziedziczne — w oryg. łac. Sortes hereditarias ruricolis et habitatoribus dispartitas. [przypis edytorski]
ziemi — dziś popr. forma D. lm: ziem. Tu możliwe też odczytanie: wszystkich czasów i wszystkiej [tj. całej] ziemi. [przypis edytorski]
ziemię, co ją wspiera / Menzo, a jezior kilka głębokich zawiera — Mantuę. [przypis redakcyjny]
ziemię tę, w żelazo plenną — Scytia, słynąca z obfitości rudy żelaza oraz znajomości jej obróbki. [przypis edytorski]
ziemię trzymać za kontraktem — dzierżawić ziemię. [przypis edytorski]
ziemie Alemanów — Alemannia, królestwo plemienne założone i zamieszkałe przez Alemanów, germańską konfederację plemienną, która przedarła się przez rzymskie granice w 213 i osiedliła się na na lewym brzegu Renu, w ob. płd. Niemczech; w 496 Alemanowie zostali pokonani przez władcę Franków Chlodwiga, w VI w. ich ziemie włączono do państwa Franków jako marchię; w X w. terytorium Alemannii stało się Księstwem Szwabii. [przypis edytorski]
Ziemie Archelaosa zostały teraz zamienione na eparchie i rządził nimi prokurator rzymski… — por. Starożytności XVIII, I, 1–6. [przypis tłumacza]
ziemie (daw. forma) — dziś D. lp r.ż.: (wszystkiej, tj. całej) ziemi. [przypis edytorski]
ziemie — dawn., dop. l. p. rzecz. r. ż. z osn. spółgł. podniebienną. [przypis redakcyjny]
ziemie — dziś popr. forma B. lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie — dziś popr. forma B.lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie — dziś popr. forma D. lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie, które uprawiali Germanie, oddawano im jedynie na rok; po czym znów stawały się publiczne. Ojcowiznę ich stanowił tylko dom oraz ogrodzony kawałek ziemi przy domu — Nazwany curtis w ustawach. [przypis autorski]
ziemie muriatyczne (por. murias: sól kwasu) — dawniejszej terminologii chemicznej nazywają się obecnie „chlorkami metali ziem alkalicznych”. Prawdopodobnie Kant miał tu na myśli (jak przypuszcza jeden z chemików naszych) tylko chlorek wapnia i chlorek magnezu, gdyż one jedynie z pomiędzy znanych współcześnie odznaczają się zdolnością absorbowania wody czy wilgoci. [przypis redakcyjny]
ziemieński (forma starop.) — ziemiański, szlachecki; cząstka ziemieńska: dziedziczna część posiadłości szlacheckiej, ziemskiej. [przypis redakcyjny]
