Przypisy

trunek — napój. [przypis edytorski]

trunnę — dziś: trumnę. [przypis edytorski]

trupa — zespół aktorów bądź cyrkowców. [przypis edytorski]

trup cały okrywa — dziś popr.: okrywa całego trupa. [przypis edytorski]

trup — dziś popr. forma B. lp: trupa. [przypis edytorski]

trupi — dziś popr. forma M.lm: trupy. [przypis edytorski]

trupiokost — kościotrup. [przypis edytorski]

trupokupiec (gr. nekropernas) — tak określa Kasandra Achillesa, który kazał Priamowi przyjść do obozu oblegających miasto Greków i wykupić trupa Hektora, aby król Troi mógł pogrzebać syna. [przypis edytorski]

Truppenlazarett (niem.) — szpital wojskowy. [przypis edytorski]

trupy — dziś popr. forma N. lm: trupami. [przypis edytorski]

trupy ruskiemi — dziś popr. forma N. lm: ruskimi trupami. [przypis edytorski]

trup z Medyny — Mahomet. [przypis edytorski]

trusas — pastangos, darbai. [przypis edytorski]

trusiątka — króliczki; zdrobnienie od trusia: królik. [przypis edytorski]

trusia — królik. [przypis edytorski]

trusia — królik; trwożliwe zwierzę. [przypis edytorski]

trusia — osoba cicha, nieśmiała. [przypis edytorski]

trusia — osoba trwożliwa, nieśmiała. [przypis edytorski]

trust (ekon.) — monopolistyczne przedsiębiorstwo powstałe w wyniku połączenia firm z jednej branży. [przypis edytorski]

trust — forma koncentracji kapitału, w ramach której łączą się samodzielne dotąd przedsiębiorstwa tej samej branży. [przypis edytorski]

trust mózgów (ang. brain trust) — grupa ekspertów, pomagająca w zaplanowaniu strategii działania jakiegoś przedsiębiorstwa, przedsięwzięcia lub instytucji; tu żartobliwie o jednej osobie. [przypis edytorski]

trust — monopolistyczne przedsiębiorstwo powstałe w wyniku połączenia firm z jednej branży. [przypis edytorski]

truteń (przen.) — darmozjad, pasożyt, próżniak. [przypis edytorski]

truteń — tu: leń żyjący na cudzy koszt. [przypis edytorski]

Trutnov — miasto w płn. Czechach. [przypis edytorski]

trutynować — roztrząsać. [przypis edytorski]

trutynować — rozważać, rozpatrywać, roztrząsać, omawiać. [przypis edytorski]

trutynować (z łac.) — rozważać. [przypis edytorski]

truwer — pieśniarz; także: trubadur, minnesinger. [przypis edytorski]

truwer — śrdw. poeta, śpiewak i/lub kompozytor. [przypis edytorski]

truwer (z fr.) — w średniowieczu, w płn. Francji poeta i kompozytor tworzący poezję epicką (epikę rycerską) oraz lirykę miłosną. [przypis edytorski]

Trwajcie! Co gwałtownego, prędko się przesili,/ Co ciężej cierpim, zawsze wspomina się miléj! — por. III, 544. [przypis edytorski]

trwalić się (neol.) — trwać, utrwalać się. [przypis edytorski]

trwalszą (…) jak — dziś popr.: niż. [przypis edytorski]

Trwoga i drżenie — Bojaźń i drżenie (Frygt og Bæven, duń.), dzieło filozoficzne Kierkegaarda, opublikowane pod pseudonimem Johannes de Silentio w 1843. Tekst jest w całości poświęcony sprawie ofiary Abrahama, który złożył w niej Bogu swojego syna, Izaaka. [przypis edytorski]

trwoga i przestrach — w oryg. niem. Angst und Entsetzen: strach i przerażenie. [przypis edytorski]

Trwoga występnym tylko przyzwoita — sens: tylko występnym wypada się bać. [przypis edytorski]

trwożny (daw.) — odczuwający trwogę, zlękniony. [przypis edytorski]

trybada (z gr., rzad.) — lesbijka, kobieta o orientacji homoseksualnej. [przypis edytorski]

trybadia, właśc. trybada — miłosny zwiazek kobiet. [przypis edytorski]

Trybał, dziś popr.: Trubajło, ukr. Трубайло — ludowa nazwa ukraińskiej rzeki Trubiż, lewego dopływu Dniepru. [przypis edytorski]

tryba — wycięty w drzewostanie pas. [przypis edytorski]

tryb Barbara — tradycyjna nazwa sylogizmu (schematu wnioskowania) mającego postać: „Każde M jest P, każde S jest M, więc każde S jest P”. [przypis edytorski]

tryb Baroco — tradycyjna nazwa sylogizmu (schematu wnioskowania) mającego postać: „Każde P jest M, niektóre S nie są M, więc niektóre S nie są P”. [przypis edytorski]

tryb Camestres — tradycyjna nazwa sylogizmu (schematu wnioskowania) mającego postać: „Każde P jest M, żadne S nie jest M, więc żadne S nie jest P”. [przypis edytorski]

tryb — tu: sposób postępowania. [przypis edytorski]

trybulacja (daw., z łac.) — zmartwienie, niepokój, kłopot. [przypis edytorski]

trybula — roślina z rodziny selerowatych o pierzastych liściach, używana jako przyprawa kuchenna. [przypis edytorski]

trybularz (daw.) — kadzielnica kościelna. [przypis edytorski]

trybularz (daw.) — kadzielnica. [przypis edytorski]

trybularz — kadzielnica; metalowe naczynie z przykrywką, w którym znajdują się rozżarzone węgle z kadzidłem o mocnym zapachu, służące do okadzania wiernych podczas rytuałów religijnych. [przypis edytorski]

trybularz — kadzielnica; metalowe naczynie z przykrywką, w którym znajdują się rozżarzone węgle z kadzidłem o mocnym zapachu, służące do okadzania wiernych podczas rytuałów religijnych. [przypis edytorski]

trybularz — kadzielnica; metalowe naczynie z przykrywką, w którym znajdują się rozżarzone węgle z kadzidłem o mocnym zapachu, służące do okadzania podczas rytuałów religijnych. [przypis edytorski]

trybularz — kadzielnica. [przypis edytorski]

trybularz — ozdobna kadzielnica używana w czasie uroczystości religijnych w kościele katolickim. [przypis edytorski]

trybunał de la Rota — Trybunał Roty Rzymskiej (łac. Tribunal Rotae Romanae), jeden z trybunałów w Kurii Rzymskiej. [przypis edytorski]

Trybunał Kasacyjny — został ustanowiony w czasie rewolucji francuskiej w 1790 r., nadzorował sądy niższej instancji; dziś: Sąd Kasacyjny. [przypis edytorski]

trybunałów i miejsc podobnych, które (…) wysadzone być mogą w powietrze — aluzja do udaremnionego Spisku Prochowego (Gunpowder Plot) zorganizowanego przez ang. katolików i mającego na celu zabicie króla Anglii i Szkocji Jakuba I; jeden ze spiskowców, Guy Fawkes, został aresztowany w nocy z 4 na 5 listopada 1605 r. pod zarzutem próby wysadzenia gmachu Parlamentu przez podpalenie 36 beczek prochu zgromadzonych w piwnicach budynku pod Izbą Lordów; został on wraz innymi siedmioma niedoszłymi zamachowcami skazany na śmierć przez powieszenie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 30 stycznia 1606 r. [przypis edytorski]

trybunał — sąd najwyższy; tu: przenośnie. [przypis edytorski]

trybunał — sąd o szczególnych kompetencjach. [przypis edytorski]

trybun ludowy — urząd w republice rzymskiej, którego głównym zadaniem była ochrona interesów obywateli, a zwłaszcza plebejuszy. [przypis edytorski]

trybun ludowy — urząd w republice rzymskiej, którego podstawowym zadaniem było reprezentowanie interesów uboższych obywateli (plebejuszy) i ich ochrona przed nadużyciami patrycjuszy i samowolą urzędników; trybunom przysługiwało prawo nietykalności oraz prawo weta (sprzeciwu) wobec decyzji innych urzędników i uchwał senatu. [przypis edytorski]

trybun ludowy — urząd w republice rzymskiej, którego podstawowym zadaniem było reprezentowanie interesów uboższych obywateli (plebejuszy) i ich ochrona przed nadużyciami patrycjuszy i samowolą urzędników; trybunom przysługiwała nietykalność, a zakres ich władzy stopniowo się zwiększał. [przypis edytorski]

trybun — trybun ludowy (łac. tribunus plebis), w staroż. republice rzymskiej osoba piastująca urząd obrońcy praw obywateli, zwł. plebejuszy, mająca prawo weta wobec ustaw senatu i chroniona swoistym immunitetem (jako sacrosanctus, uświęcony i nietykalny, trybun chroniony był przez prawo boskie i kodeks praw ludzkich: targnięcie się na niego był karane śmiercią oraz potępieniem przez bogów w zaświatach); początkowo wybierano na rok dwóch trybunów, z czasem aż dziesięciu; trybuni urzędowali na Forum Romanum; w okresie cesarstwa ich rolę ograniczano, a wreszcie przekazano ich najważniejsze uprawnienia cesarzowi. [przypis edytorski]

trybun wojskowy — stopień oficerski w armii starożytnego Rzymu: dowódca kohorty, jednostki taktycznej liczącej 600 żołnierzy; kadra dowódcza legionu składała się z legata (dowódcy legionu), podległych mu sześciu trybunów (dowódców kohort) oraz centurionów (setników). [przypis edytorski]

trybus — dziś popr.: tribus (łac.), jednostka podziału ludności w starożytnym Rzymie, początkowo zapewne wg przynależności etnicznej, później terytorialnej. [przypis edytorski]

trybuszon (z fr. tire-bouchon) — korkociąg. [przypis edytorski]

trybut (starop.) — lenno; za trybutem (…) panować: panować na zasadach lenna. [przypis edytorski]

trychotomia — podział na trzy części, trójdzielność. [przypis edytorski]

trydakna — inaczej tridakna lub przydacznica; rodzaj dużych małży morskich. [przypis edytorski]

Trydent a. Trento — miasto i gmina we Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga. [przypis edytorski]

tryfus (daw.) — naczynie na trzech nogach, trójnóg. [przypis edytorski]

Trygłów — w mit. słowiańskiej bóg morza, opiekun marynarzy, pierwszy budowniczy łodzi; poświęcony był mu bursztyn. [przypis edytorski]

tryglif — płytka z dwoma pionowymi rowkami, zdobiąca fryz dorycki, pierwotnie stanowiąca zakończenie belki stropowej. [przypis edytorski]

tryglif (z gr.) — ornament nad architrawem w kolumnie doryckiej, z pionowymi wrębami. [przypis edytorski]

trygonie, Trigonia — wymarły rodzaj prehistorycznych słonowodnych małży. [przypis edytorski]

tryjolet — dziś: triolet; rodzaj wiersza o strofie ośmiowersowej i specyficznym układzie dwóch rymów, w którym czwarty i siódmy wers powtarza pierwszy, a ósmy jest taki sam jak drugi (ABaAabAB). [przypis edytorski]

tryjomfator — dziś popr.: tryumfator a. triumfator. [przypis edytorski]

Tryjony (daw.) — ziemie na północy [przypis edytorski]

tryjony — gwiazdy wchodzące w skład gwiazdozbioru wielkiej Niedźwiedzicy (łac. septem triones). [przypis edytorski]

tryjony — gwiazdy wchodzące w skład gwiazdozbioru wielkiej Niedźwiedzicy (łac. septem triones); tu: Tryjony, czyli ziemie położone na północy (wskazywanej przez ten gwiazdozbiór). [przypis edytorski]

tryjumfem — dziś popr.: triumfem. [przypis edytorski]

trykać się — pobóść, uderzyć. [przypis edytorski]

tryk — baran. [przypis edytorski]

trykotaż — wyrób z trykotu, tkaniny dzianej jak pończochy, delikatnej i ściśle przylegającej do ciała. [przypis edytorski]

trykot — dzianinowa odzież zrobiona jak pończochy. [przypis edytorski]

trykotowy — wykonany z trykotu: tkaniny dzianej jak pończochy, delikatnej i ściśle przylegającej do ciała. [przypis edytorski]

trykoty (daw.) — obcisły strój gimnastyczny. [przypis edytorski]

tryksać — bóść, atakować rogiem; od rzecz. tryk: baran. [przypis edytorski]

tryksający się — bodący się; od rzecz. tryk: baran. [przypis edytorski]

tryk — samiec owcy, baran. [przypis edytorski]

tryk — samiec owcy dojrzały do rozrodu. [przypis edytorski]

tryktrak (ang. backgammon) — gra planszowa dla dwóch osób, każda z nich stara się przeprowadzić swoich 15 pionków do domu, dbając o to, żeby nie pozostawiać ich samotnie na polu, co umożliwia przeciwnikowi zbicie pionka. [przypis edytorski]

tryktrak — gra planszowa dla dwóch osób. [przypis edytorski]

tryktrak — gra planszowa. [przypis edytorski]

trylemat (z gr.) — wybór lub schemat wnioskowania, w którym występują trzy alternatywne możliwości; por. dylemat. [przypis edytorski]

trylobit — małe, prehistoryczne zwierzę morskie. [przypis edytorski]

trylobity (paleont.) — gromada wymarłych morskich stawonogów o owalnym, spłaszczonym ciele, żyjących od kambru do końca permu, ok. 520–250 mln lat temu. [przypis edytorski]

Trylogia — cykl trzech powieści historycznych: Ogniem i mieczem (1884), Potop (1886), Pan Wołodyjowski (1888) autorstwa Henryka Sienkiewicza. [przypis edytorski]

trylować (muz.) — szybko powtarzać dwa sąsiednie dźwięki podczas gry na instrumencie lub śpiewu. [przypis edytorski]