ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8499 przypisów.
zbrój — zbroję. [przypis edytorski]
zbroczyć — zakrwawić. [przypis edytorski]
zbrodnią (daw. forma) — dziś B.lp r.ż.: zbrodnię. [przypis edytorski]
zbrodniąż jest — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy jest zbrodnią. [przypis edytorski]
Zbrodnia i kara — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1866 roku. [przypis edytorski]
zbrodnia przy Rue Morgue i tajemnica zabójstwa Marie Roget — opisywane we wcześniejszych nowelach: Zabójstwo przy Rue Morgue oraz Tajemnica Marii Roget, których głównymi bohaterami są te same osoby: paryski detektyw C. Auguste Dupin i jego przyjaciel, narrator historii; w obu pojawia się ich znajomy prefekt policji, pan G. [przypis edytorski]
Zbrodnia Sekstusa dała Rzymowi wolność polityczną — Sekstusa Tarkwiniusza. [przypis autorski]
zbrodnia skolimowska — mord na rodzinie młynarza Stanisława Regla w Skolimowie (pod Warszawa) 4 lutego 1922. [przypis redakcyjny]
zbrodnia tego hultaja Bourmont pod Waterloo — na cztery dni przed bitwą gen. Bourmont zdezerterował z szeregów armii Napoleona do obozu nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]
Zbrodnię, raz popełnioną — jedną z ważniejszych atrakcji początków gabinetu figur woskowych była tzw. Komnata Horrorów (ang. Chamber of Horrors). Przedstawiała głowy ofiar francuskiej rewolucji oraz ówczesnych morderców. [przypis edytorski]
zbrodniów (daw.) — zbrodniarzy; D. lm od zbrodzień: zbrodniarz. [przypis edytorski]
Zbrodni pogonie — mowa o Eryniach. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz, przestępca. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz. [przypis edytorski]
zbrodzień (daw.) — zbrodniarz. [przypis redakcyjny]
zbrodzień — dziś: zbrodniarz. [przypis edytorski]
zbrodzień (starop.) — zbrodniarz. [przypis redakcyjny]
zbrodzien a. zbrodzień — dziś popr. forma: zbrodniarz. [przypis edytorski]
zbroica (daw.) — zbroja. [przypis edytorski]
zbroica — zbroja. [przypis edytorski]
zbroica — zgrubienie od: zbroja. [przypis edytorski]
zbroie (starop. forma) — D.lp r.ż.: zbroi. [przypis edytorski]
zbroie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: zbroi. [przypis edytorski]
zbroie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: zbroi. [przypis edytorski]
Zbroili także konie w naczółki i napierśniki… — konie wierzchowe zabezpiecza się blachą na czole, na piersiach i na biodrach, w ten sposób, że pancerz chroniący biodra konia stanowi równocześnie ochronę i dla ud jeźdźca. Boków wierzchowca nie kryje się pancerzem, gdyż zasłaniają je nogi jeźdźca; byłby to zatem tylko niepotrzebny ciężar. Natomiast koń zaprzęgowy dostaje pancerz także i na boki. Konie zaprzęga się do wozów bojowych, o wysokim pudle, zaopatrzonych w kosy u dyszla, u osi kół i pod pudłem. [przypis tłumacza]
zbroja — tu: broń. [przypis edytorski]
zbroja (…) Wulkanowej (…) roboty — zbroja ukuta przez Hefajstosa (w mit. rzym. Wulkana) dla Achillesa (wg Iliady Homera). [przypis edytorski]
Zbroja Zawiszy — Tetmajer był zafascynowany postacią Zawiszy Czarnego, prócz tego wiersza napisał o nim również dramat. Fascynacji daje wyraz Wesele Stanisława Wyspiańskiego: postaci Poety, wzorowanej właśnie na Tetmajerze, ukazuje się widmo Zawiszy. [przypis edytorski]
zbroje i przyłbice (starop. forma) — dziś D.lm r.ż.: zbroi i przyłbicy (nie udźwignęliby). [przypis edytorski]
zbroje [nie kładą] (starop. forma) — dziś forma D.lp r.ż.: zbroi. [przypis edytorski]
zbroje (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: zbroi. [przypis edytorski]
zbroje (starop. forma) — zbroi. [przypis edytorski]
zbrojne dźwigała (starop.) — dźwigała rycerzy (uzbrojoną piechotę). [przypis edytorski]
zbrojne prawo — Zabezpieczające dostatecznie własność obywatelską. [przypis redakcyjny]
zbrojne, z wnętrza konia urodzone plemię — Agamemnon mówi tu o koniu drewnianym, do którego wnętrza schowali się najdzielniejsi bohaterzy achajscy i w ten sposób ukryci dostali się podstępem do Troi, gdzie urządzili straszliwą rzeź, niespodzianie wypadłszy z konia. [przypis redakcyjny]
zbrojno — dziś popr.: zbrojnie. [przypis edytorski]
zbrojno — dziś: zbrojnie. [przypis edytorski]
zbrojny taniec — tak zwany u Greków enoplios. Takim „zbrojnym tańcem” jest np. kreteński taniec pyrricha, naśladujący wszelkie ruchy walczących. [przypis tłumacza]
zbrojny — uzbrojony. [przypis edytorski]
zbronić (daw.) — obronić. [przypis edytorski]
zbronować broną — spulchnić i wyrównać wcześniej zoraną ziemię. [przypis edytorski]
Z broszury hrabiego Jerzego Mycielskiego o malarzu polskim XVIII stulecia Aleksandrze Kucharskim przytaczam taki kwiatuszek: „Tam również w tzw. Appartements de la Reine wisi dotąd inny portret Marii Antoniny z roku 1788 przez panie Lebrun w całej postaci, w sukni z szafirowego aksamitu, o białym przodzie, z królewskim spokojem zamykającej książkę, właśnie co czytaną, tam wreszcie oglądać można owo arcydzieło pędzla artystki — ów tryumf macierzyństwa na płótnie (sic), Marię Antoninę w czerwonej aksamitnej sukni, sobolami obszytej, siedzącą w fotelu i pieszczącą się z trojgiem dzieci: — Madame Royale, pierwszym delfinem i późniejszym Ludwikiem XVIII”. Broszurę p. hr. Mycielskiego poznałem dzięki pewnej interesującej się Polską Angielce; pytała mnie ona, dlaczego, chociaż rozumie po polsku, nie jest w stanie pojąć, o co p. Mycielskiemu chodzi. Musiałem jej tłumaczyć, że nie jest to właściwie polski język, lecz pewien rodzaj c.k. gwary krakowskich profesorów; że wreszcie p. hr. Mycielski był wzruszony, myśląc, jaką śmiercią skończyła córka drogiej jego polskiemu sercu Marii Teresy „qui pleurait toujours et prenait en pleurant, et toute en larmes demandait davantage”. Taż sama pani pytała mnie o dobre polskie wydanie pism Hoene-Wrońskiego: odpowiedziałem jej, że nie mamy nawet złego, że natomiast Hoene-Wrońskim, polskim romantyzmem filozoficznym, zaczynają się interesować rosyjscy mistycy i myśliciele, reprezentujący współczesny rosyjski ruch religijny; — można więc spodziewać się, że po pewnym czasie ukażą się zupełne wydania rosyjskie Wrońskiego, Bukatego, Cieszkowskiego, Królikowskiego, Trentowskiego i za paręset lat, gdy już polskie i francuskie oryginały zaginą — będzie je można na nowo z rosyjskiego przetłumaczyć. [przypis redakcyjny]
Zbrucz — rzeka na zach. Ukrainie, lewy dopływ Dniestru; niegdyś rzeka graniczna. [przypis edytorski]
Zbrucz, Smotrycz, Studzienica, Uszka, Kałusik — rzeki w zach. części Ukrainy, w dorzeczu Dniestru. [przypis redakcyjny]
zbrukany (daw.) — zabrudzony, brudny. [przypis edytorski]
zbrukany — dziś raczej: pobrudzony, zabrudzony. [przypis edytorski]
z bruku twojego chciałbym mieć kamień, na którym krew i łza nie świecą — końcowy fragment wiersza Cypriana Kamila Norwida Dedykacja z 1866 r. (cyt. lekko zniekształcony, w oryginale: „Z bruku twego radbym mieć kamień (…)” itd.) [przypis edytorski]
Z brulionu satyry przytaczamy porzucony później przez autora fragment o złocie i bogactwie: „Bogactwo, mówią mędrcy, że to jest rzecz podła. / Nie wierzcie — z tego teraz wszystko płynie źródła — / Rzecz znikoma, a przecie świat jej cały szuka, / Przydatek wielkie dzieła, przydatek nauka, / Złoto grunt, złoto cecha przymiotów i cnoty, / Dobra sława i talent, lepszy kruszec złoty.” (I. Krasicki, Satyry i listy). [przypis redakcyjny]
z brzega — dziś popr.: z brzegu. [przypis edytorski]
zbudować (daw.) — wyciągnąć z czegoś pocieszenie a. naukę moralną. [przypis edytorski]
zbudować się czym a. być zbudowanym czym — zyskać otuchę, nadzieję lub wyrobić sobie dobre zdanie z powodu czegoś (czyjegoś postępku, obserwowanych zjawisk itp.). [przypis edytorski]
zbudowałem był — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: zbudowałem (dawniej, przedtem). [przypis edytorski]
zbudował […] kościół poświęcony św. Tomaszowi; […] pobudką tego pięknego czynu była osobliwa chęć, aby mieć pod okiem groby wszystkich swoich dzieci — w Rzymie grzebią zmarłych pod kościołami. [przypis autorski]
zbudował nowy ołtarz i przywrócił składanie ofiar — Por. 1 Mch 4, 49–53. Działo się to 25 dnia miesiąca Kislew (grudnia) 165 r. p.n.e. [przypis tłumacza]
zbudowanie — tu: budujące, ulepszające moralnie nauczanie. [przypis edytorski]
zbuduję się — «Syn [hebr. בן (ben) od rdzenia בנה (bana): 'budować'] nazywany jest tak, ponieważ jest 'budowlą' [powstałą] z ojca i matki. [Saraj] powiedziała: jeśli będziesz miał syna z mojej służącej, będę go postrzegała tak, jakby był moim synem, i będzie dla mnie jak [biologiczny] syn», zob. Radak do 16:2. [przypis edytorski]
Zbudujemy z nich pierwszy argument, że istnieje coś nadnaturalnego — To ma być pierwszy argument; po czym udowodni się im, że to coś to Jezus Chrystus i jego religia. [przypis tłumacza]
zbudź twego męża — w oryginale niem. wecke den Bräutigam auf: obudź narzeczonego (pana młodego). [przypis edytorski]
zbudząż — czy zbudzą; przecież zbudzą. [przypis edytorski]
zbudziła — tu: wzbudziła. [przypis edytorski]
zbudził się był (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego stosowana dla wyrażenia czynności wcześniejszej, poprzedzającej inną, o której mowa dalej; znaczenie: „zbudził się uprzednio”. [przypis edytorski]
zbuk (gw.) — zgniłe jajko; tu: rodzaj wyzwiska. [przypis edytorski]
zburzenie Teb (335 p.n.e.) — kiedy niedługo po objęciu władzy Aleksander III Macedoński prowadził kampanię na północy, na wieść o rzekomej jego śmierci w bitwie miasto Teby zbuntowało się przeciwko panowaniu macedońskiemu. Łagodne warunki postawione przez władcę, który szybko przybył ze swoim wojskiem, nie zostały zaakceptowane. Teby zostały zdobyte przez Aleksandra, ok. 6000 mieszkańców wymordowano, 30 tys. pozostałych sprzedano w niewolę, a miasto zrównano z ziemią. [przypis edytorski]
zburzenie Troi — wg różnych autorów starożytnych nastąpiło pomiędzy ok. 1250 a 1150 p.n.e. [przypis edytorski]
z burzliwymi żywioły — dziś popr. forma N.lm: z burzliwymi żywiołami. [przypis edytorski]
Zburzono religijne centrum Rusi Moskiewskiej Troicko-Siergiejewską Ławrę pod Moskwą — por. W. N. Kokovtzoff, op. cit., s. 89. [przypis autorski]
zburzyć długie mury (…) z jednej i drugiej strony — z trzech ramion należy uczynić wyłom w obu zewnętrznych; albo też mają na myśli mur północny i środkowy, a faleroński już jest podupadły. [przypis tłumacza]
zbutwiały — uległy rozpadowi pod wpływem grzybów i bakterii. [przypis edytorski]
zbyć (daw.) — pozbyć się. [przypis edytorski]
zbyć (daw.) — stracić coś, pozbyć się czegoś. [przypis edytorski]
zbyć (daw.) — stracić. [przypis edytorski]
zbyć konia (starop.) — stracić konia. [przypis edytorski]
zbyć mozołów — pozbyć się trudów. [przypis edytorski]
zbyć — pozbyć się, stracić. [przypis edytorski]
zbyć — pozbyć się, tu: pogubić, zapomnieć. [przypis edytorski]
zbyć — pozbyć się, zgubić. [przypis edytorski]
zbyć się (daw., gw.) — pozbyć się. [przypis edytorski]
zbyć się (daw.) — pozbyć się. [przypis redakcyjny]
zbyć się — pozbyć się. [przypis edytorski]
zbyć skąd lub komuś (starop.) — odejść, ujść (por. przybyć: przyjść). [przypis redakcyjny]
zbyć skąd (starop.) — odejść, ujść (por. przybyć). [przypis redakcyjny]
zbyć (starop.) — stracić. [przypis redakcyjny]
zbyć (starop.) — tu: stracić. [przypis edytorski]
zbyć (tu: 3 os. lp: zbędzie) — stracić. [przypis redakcyjny]
zbyć — tu: pozbyć się, zrezygnować. [przypis edytorski]
zbyć — tu: sprzedać. [przypis edytorski]
zbycie — pozbycie się. [przypis edytorski]
z bydlęty — dziś popr. forma N. lm: z bydlętami. [przypis edytorski]
zbyłem — tu: pozbyłem się, zgubiłem a. zapomniałem. [przypis edytorski]
zbyrczeć (gw.) — brzęczeć (z gwary góralskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował staropolszczyznę). [przypis edytorski]
zbyrkać (gw.) — dzwonić, hałasować. [przypis edytorski]
Zbyszków (daw.) — Zbyszkowy, należący do Zbyszka. [przypis edytorski]
Zbyszkom z Bogdańca (…) — mowa o rycerzach polskich, bohaterach Krzyżaków Sienkiewicza (wyd. 1900). [przypis edytorski]
Zbyszyce — dawniej miasto, obecnie wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. [przypis edytorski]
zbyt bardzo dobrze — błąd stylistyczny; popr.: zbyt dobrze a. bardzo dobrze. [przypis edytorski]
zbyt dawny (starop.) — bardzo dawny; bardzo stary. [przypis edytorski]
zbyteczna — daw. forma; dziś znaczenie: zbyteczne jest, aby. [przypis edytorski]
zbyteczna — dziś: zbyteczne (jest). [przypis edytorski]
zbytecznych — zbyt obfitych. [przypis redakcyjny]
zbyteczny* (starop.) — nadmierny. [przypis redakcyjny]
