Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 117488 przypisów.
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis edytorski]
bajdak (z ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa, używana na Dnieprze. [przypis edytorski]
bajdała — ktoś, kto lubi bajdurzyć, opowiadać bajki. [przypis edytorski]
bajdara (ukr.) — łódź wiosłowa a. statek rzeczny, używany na Dnieprze. [przypis edytorski]
bajda — zmyślone opowiadanie pozbawione sensu. [przypis edytorski]
bajdewind — tu: niesprzyjający wiatr. [przypis edytorski]
Baje — Baiae, miasto nad Zatoką Neapolitańską,w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
Bajeczki Józia — cykl opublikowany w zbiorze pt.: Igraszki kabaretowe wydanym w Krakowie w 1908 roku. [przypis edytorski]
bajeczne rzeczy, które Wergili opowiada o pszczołach — że można je otrzymać z gnijących ciał wołów, zob. Wergiuliusz Georgiki, IV, 281–314. [przypis edytorski]
Baje (łac. Baiae) — miasto nad Zat. Neapolitańską, w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
Bajgełe — przezwisko utworzone od rzeczownika pospolitego oznaczającego rodzaj bułki, obwarzanek, bajgiel. [przypis edytorski]
bajka Goreckiego — poniżej przytoczona zostaje przez Żegotę treść bajki Diabeł i zboże Antoniego Goreckiego (1787–1861), poety i bajkopisarza, uczestnika kampanii napoleońskich, a następnie powstania listopadowego; z Mickiewiczem zaprzyjaźnił się już na emigracji, później połączyły ich również więzy rodzinne (syn Goreckiego, Tadeusz, poślubił Marię Mickiewiczównę). [przypis edytorski]
Bajkał — jezioro w azjatyckiej części Rosji, w Buriacji, drugie pod względem powierzchni jezioro w Azji, najstarsze i najgłębsze jezioro na świecie. [przypis edytorski]
bajka o górze i myszy — góra urodziła mysz; inaczej: rzecz, która zapowiadała się na coś wielkiego i ważnego, okazała się błaha. [przypis edytorski]
bajka o sojce, która stroi się w pawie pióra — odniesienie do bajki La Fontaine'a (ks. IV, bajka 9). [przypis edytorski]
bajka — pot. zmyślone opowiadanie, nieprawdziwa historia. [przypis edytorski]
bajlif — średniowieczny tytuł urzędników o różnej randze i uprawnieniach: w dobrach królewskich, kościelnych lub wasalnych, także w zakonach rycerskich. [przypis edytorski]
bajonet (daw.) — bagnet. [przypis edytorski]
Bajonna — miejscowość w płd.-zach. Francji, u zbiegu rzek Nive i Adour, w północnej części regionu kulturowego Kraju Basków. [przypis edytorski]
bajoras — bojarowie (naśladowanie lit. formy M.lm). [przypis edytorski]
bajoras — bojar, woj, rycerz; Kraszewski stosuje tu częściowo fonetyczny zapis wymowy litewskiej. [przypis edytorski]
bajoras i smerdy — dworzanie księcia, wasale. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic (tu w lm: bojarzy). [przypis edytorski]
bajor — bojar (forma po odrzuceniu lit. końcówki M.lp). [przypis edytorski]
bajor (daw.) — bajoro. [przypis edytorski]
bajorów — dziś popr. forma D. lm: bajor. [przypis edytorski]
bajorów (forma gw.) — popr. forma D. lm: bajor. [przypis edytorski]
bajoro — błoto, bagno. [przypis edytorski]
bajory — dziś popr. forma: bajora. [przypis edytorski]
bajowy — wykonany z bai, miękkiej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]
bajrak — las na terenie pociętym wąwozami. [przypis edytorski]
bajronicznym cieniem — mowa o typie romantycznego bohatera z powieści poetyckich George'a Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]
bajroniczny — tendencje literackie ukształtowane pod wpływem twórczości i biografii Byrona; cechy: tajemnicze, melancholijne. [przypis edytorski]
bajronizm — prąd literacki i obyczajowy XIX w. ukształtowany na kanwie twórczości i legendy biograficznej ang. poety George'a Byrona (1788–1824), charakteryzujący się buntem przeciwko panującemu porządkowi społecznemu. Określenie zmodernizowany bajronizm odnosi się raczej do bezproduktywnej mody na naśladowanie bohaterów Byrona. [przypis edytorski]
Bajronowska lira — twórczość podniosła, romantyczna, od nazwiska angielskiego poety romantycznego George'a Gordona Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]
bajta — drewniana dzieża do wyrabiania ciasta. [przypis edytorski]
bajtała — gaduła, kłamczuch. [przypis edytorski]
bajukać (ros. баюкать) — kołysać do snu, bujać. [przypis edytorski]
bajzel (pot.) — dom publiczny. [przypis edytorski]
Baka, Józef (1707–1780) — jezuita, polski poeta późnego baroku; na temat wartości jego dorobku wciąż toczą się ożywione dyskusje. [przypis edytorski]
Baka, Józef (1707 a. 1706–1780) — wywodzący się z litewskiej szlachty i na terenie Litwy, Łotwy oraz Białorusi działający jezuita, misjonarz i kaznodzieja, a także poeta późnego baroku, należący do najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli kultury czasów saskich; w swych wierszach nie gardził rymami częstochowskimi ani rubasznością i dosadnością, uważając swą twórczość za narzędzie pracy duszpasterskiej; swoistą sławę i uznanie zyskał pośmiertnie dzięki recepcji jego utworów wśród polskich romantyków. [przypis edytorski]
Bakajowski — od nazwiska Michała Bakaja, byłego pracownika carskiej Ochrany, który w roku 1906 przekazał Włodzimierzowi Burcewowi, redaktorowi emigranckiego rosyjskiego czasopisma Byłoje, listę agentów. Znajdował się na niej również Stanisław Brzozowski. Za życia pisarza sprawa, mimo powołania w Krakowie sądu honorowego, nie została rozstrzygnięta; w zachowanych dokumentach Ochrany jego nazwisko nie pada. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — nauczyciel szkoły elementarnej. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — osoba z wykształceniem uniwersyteckim (tu użyte pogardliwie). [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — tu: nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — tu pogard.: nauczyciel. [przypis edytorski]
Bakałarze — niedokończona powieść obyczajowa drugorzędnego pisarza Adama Pługa (pseud. Adama Pietkiewicza, 1823–1903), drukowana w latach 1868–1869 w kilkunastu odcinkach w tygodniku „Kłosy”, od 1875 kontynuowana w kolejnych kilkunastu odcinkach. [przypis edytorski]
bakałarz — nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarzównej — dziś popr.: bakałarzównie. [przypis edytorski]
bakałarz — osoba, która na średniowiecznym uniwersytecie uzyskała najniższy stopień akademicki (bakalaureat). [przypis edytorski]
bakałarz — tu: nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz — tu: nauczyciel, wykładowca. [przypis edytorski]
bakałarzyna — pogard. od bakałarz: nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz (z łac. baccalarius) — osoba posiadająca pierwszy stopień naukowy w dziedzinie sztuk wyzwolonych (łac. artium baccalaureus), czyli bakalaureat; daw. pot. nauczyciel. [przypis edytorski]
bakalarnia (daw.) — szkoła elementarna. [przypis edytorski]
bakalarnia (daw.) — szkoła. [przypis edytorski]
bakalarnia — tu: szkoła; por.: bakałarz: daw. nauczyciel. [przypis edytorski]
bakalarski — właściwy bakałarzom; bakałarz: średniowieczny uczony niższego stopnia. [przypis edytorski]
bakalarstwo (daw.) — tu lekcew.: nawyki nauczycielskie, na wzór bakałarzy, średniowiecznych uczonych niższego stopnia. [przypis edytorski]
bakalarstwo — tu: nauka (bakałarz to śrdw. niższy stopień naukowy) [przypis edytorski]
bakalarus (z łac. średniow.: baccalarius) — bakałarz (osoba, która uzyskała najniższy stopień naukowy na uniwersytecie), nauczyciel. [przypis edytorski]
bakarat — hazardowa gra w karty. [przypis edytorski]
bakarat — rodzaj gry karcianej. [przypis edytorski]
bak — bakarat, gra karciana. [przypis edytorski]
bakburta — lewa burta statku. [przypis edytorski]
bakburta (żegl.) — lewa burta statku. [przypis edytorski]
Bakcha — Bachusa, w mit. gr. boga wina. [przypis edytorski]
bakchanalia, częściej: bachanalia — przen.: orgia, pijatyka; w staroż. Etrurii i Rzymie: uroczystości na cześć boga wina Bachusa (łac. Bacchus), wykorzystujące elementy analogicznego greckiego święta Dionizjów i opierające się w głównej mierze na piciu wina, szalonych tańcach i niekiedy swobodnych zachowaniach seksualnych. [przypis edytorski]
bakchanalia — obchodzone w starożytnej Grecji (potem również w Etrurii i Rzymie) uroczystości ku czci boga wina Bakchosa (Dionizosa), których świętowanie opierało się w głównej mierze na piciu wina, szalonych tańcach i swobodnych zachowaniach seksualnych. [przypis edytorski]
bakchanalie, częściej: bachanalia — obchodzone w staroż. Etrurii i Rzymie uroczystości na cześć boga wina Bachusa (łac. Bacchus), wykorzystujące elementy analogicznego gr. święta Dionizjów i opierające się w głównej mierze na piciu wina, szalonych tańcach i niekiedy swobodnych zachowaniach seksualnych. [przypis edytorski]
Bakchantka (mit. gr.) — ogarnięta szałem kobieta z orszaku Bakchosa, boga wina. [przypis edytorski]
bakchiczny (mit. rzym.) — związany z Bachusem, bogiem wina. [przypis edytorski]
Bakchos a. Dionizos (mit. gr.) — bóg winnej latorośli i wina, syn Zeusa i Semele, ziemskiej kobiety; ku jego czci dwa razy do roku wyprawiano Dionizje, radosne święto wina i teatru. [przypis edytorski]
Bakchos (gr.) — przydomek Dionizosa. [przypis edytorski]
Bakchos (mit. gr.) — bóg wina, znany też jako Dionizos; w mit. rzym.: Bachus (Bacchus). [przypis edytorski]
Bakchus a. Bachus (mit. rzym., gr. Dionizos) — syn Zeusa i Semele, wynalazł wino; czczony jako bóg wina i płodności; był patronem odbywających się co roku ku jego czci bachanaliów: obchodów połączonych z szalonymi, niekiedy rozwiązłymi ucztami, tańcami, pokazami teatralnymi itp. [przypis edytorski]
Bakchus (mit. rzym., gr. Dionizos) — syn Zeusa i Symele, wynalazł wino; był patronem odbywających się co roku ku jego czci bachanalii. [przypis edytorski]
Bakchylides z Keos (ok. 518–ok. 450 p.n.e.) — grecki poeta liryczny; siostrzeniec poety Symonidesa z Keos, rywal Pindara. [przypis edytorski]
bakcyl — bakteria; na bakcyl — dziś popr. forma B. lp: na bakcyla. [przypis edytorski]
bakcyl — zarazek. [przypis edytorski]
Bakczysaraj — Bachczysaraj, miasto na Krymie, stolica Chanatu Krymskiego; od morza dzieli je prawie 30 km. [przypis edytorski]
Bakczysaraj — miasto na Krymie, siedziba chanów krymskich. [przypis edytorski]
bakczysz a. bakszysz — łapówka a. napiwek. [przypis edytorski]
bakczysz a. bakszysz — w krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej: datek, zwykle za drobną przysługę lub usługę; napiwek; łapówka. [przypis edytorski]
bakczyszowa moneta — przeznaczona na jałmużnę (od arabskiego słowa „bakszysz”) [przypis edytorski]
bakę ćmić, świecić (daw., gw.) — mydlić oczy; pochlebiać. [przypis edytorski]
bakę świecić (daw.) — schlebiać. [przypis edytorski]
bakę świecić (przest. pot.) — mydlić oczy; pochlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]
bakę w oczy świecić (z ukr. baka: oko, ślepie) — dosł. razić światłem, mamić; pot. mydlić oczy, blagować; pochlebiać komuś. [przypis edytorski]
bakenbardy — bokobrody. [przypis edytorski]
bakenbardy — bokobrody; zarost po bokach twarzy wzdłuż policzków i szczęki. [przypis edytorski]
Baker, Josephine, właśc. Freda Josephine McDonald (1906–1975) — popularna francuska piosenkarka, tancerka i aktorka pochodzenia afroamerykańskiego; urodzona w slumsach St. Louis w USA, po występach w kabaretach Nowym Jorku w 1925 wyjechała do Francji; w latach 50. i 60. XX w. udawała się do USA, gdzie występowała przeciwko rasizmowi. [przypis edytorski]
bakery (ang.) — piekarnia. [przypis edytorski]
bak — górny pokład w dziobowej części statku. [przypis edytorski]
bakłaszka (reg.) — manierka. [przypis edytorski]
Bakon, właśc. Roger Bacon (1214–1294) — filozof i alchemik ang., uważany za twórcę metody naukowej. [przypis edytorski]
bakort — lewy bok łodzi; bakburta. [przypis edytorski]
Bako z Werulamu — Francis Bacon (1561–1626), ang. filozof i mąż stanu, jeden z twórców empiryzmu filozoficznego i nowożytnej metody naukowej; w 1618 otrzymał tytuł barona Verulam. [przypis edytorski]
