Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 171251 przypisów.
tekka (ang. teak) — drzewo rosnące w Indiach, odznaczające się niezwykłą twardością i trwałością, używane zwłaszcza do budowy okrętów. [przypis tłumacza]
Tekmessa — córka frygijskiego króla Teleutasa, wzięta w niewolę przez Ajasa Wielkiego, bohatera Iliady Homera. [przypis edytorski]
te koło — dziś: to koło. [przypis edytorski]
te kolorowe okna — witraże wg projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera, wykonane w latach 1890–1891. [przypis edytorski]
Te Komisje od nikogo, tylko od Sejmu zawisłemi będą. — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
tekst: Alokucje Śmierci są parafrazą starej pieśni cerkiewnej Czas, czas, już niosą trunę z diecezji chełmskiej (X. M. M. Mioduszewski, Śpiewnik Kościelny, 1838). Inne wiersze moje.
Muzyka kompozycji J. Maklakiewicza na temat „Absolve Domine” (Cantionale Ecclesiasticum. Missa pro Defunctis).
[przypis autorski]
Tekst do mszy śpiewanej — utwór Marii Konopnickiej jest poetycką wersją mszy świętej. Kolejne strofy odpowiadają fragmentom liturgii Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
tekst i muzyka: Congreg. Literat. 1635 (A. Poliński, j. wyżej). Rkp. Bibl. Jagiell. nr 3638. Zabawa przy Nowonar. P. J., w. XVII-XVIII, nr. 22—Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Piosn. do śp. na B. Nar. (Karmel. bos.), w. XVII–XVIII, str, 51. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3642, Jezus Marya Jozef Teresia R. P. 1741, Cantio 22.— Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3646, Kantyczka z XVII w., str. 45, — X. M. M. Mioduszewski, Śpiewnik kościelny, 1838, str. 34.
[przypis autorski]
tekst i muzyka: Kancjonał Puławski, Bibl. XX. Czartoryskich. — Wacław Szamotulski (1529?–1572?) Pieśń o Nar. Pańskiem — Pieśń dyssydentów polskich Na Nowe Lato (Kancjonał gdański, 1646, Pieśń XXXIII). — Chorał niemiecki Der Tag ist so freudenreich (Kancjonał gdański, 1646, Pieśń XIV). — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3647, Kantyczka z w. XVII–XVIII, str. 120, Cantio 20.
(Muzyka kościelna, Poznań, 1885, X. J. Surzyński)
[przypis autorski]
tekst i muzyka: Proza na B. Narodzenie (X. M. M. Mioduszewski, Śpiewnik kościelny, str. 51–426) — Kantyczka P. Jezusowi malusieńkiemu (Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640 — 3642 — 3643 — 3644 — 3646 — 3647 — 3638 — 3639). Najlepszy przekład polski podaje rękopis nr. 3639:
W tymże rękopisie znajduje się pieśń do Ś-tej Teresy, śpiewana w konwencie Karmelitek bosych na modłę Infinitae bonitatis utworzona. (Virgo summae puritatis).
Harmonizacja J. Maklakiewicza.
[przypis autorski]
Tekst i muzyka: Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3638, Zabawa przy Nowonarodzonym Panu Jezusie przez nabożne i wesołe śpiewanie, które dusza nabożna ma wyprawować, luląc i zabawiając dziecinę płaczącą nowonarodzoną Pana Jezusa, w. XVII–XVIII nr. 61. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka czyli zb. pieś. na B. Nar. w. XVIII–XIX, str. 134–135.— Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Piosneczki do śpiew. na B. Nar. (Konwentu Karmelitanek bosych) str. 192. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3642, Jezus Marya Jozef Teresia R. P. 1741. Cantio 14. —- Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3643, Rozmaite piosneczki do zabawy duchowny sporządzone w. XVII—-XVIII. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3644, Kantyczka cz. zb. pieś. na B. Nar. w. XVIIVXIM. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3646, Kantyczka z w. XVII, Cantio 14. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3647, Kantyczka z w. XVII–XVIII, str. 107. Wszystkie te pieśni zaczynają się od słów: „Gdy śliczna Panna Syna kołysała”. Istnieje również Piosneczka o Pannie Najświętszej na Jej Narodzenie, posiadająca wielkie podobieństwa formalne. Początek jej brzmi: Gdy Anna święta córeczkę kołysze. Spotkałem się z nią w rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3644, str. 200, nr. 3645, Pieśni różne nabożne, w. XVII–XVIII, str. 103 i nr. 3647, str. 64. Pieśń ta, utworzona najwidoczniej pod wpływem i na modłę kołysanki Gdy śliczna Panna, może służyć za dowód, jak rozpowszechniony był w Polsce zwyczaj „tulenia” i „lulania” Dzieciątka, skoro typowy śpiew jasełkowy przerobiono na pieśń o N. M. Pannie.
Melodia została przeze mnie nieco zmieniona.
Harmonizacja moja i J. Maklakiewicza.
[przypis autorski]
tekst i muzyka: Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka czyli zbiór pieśni na B. Nar. w. XVIII — XIX, str. 186. Tytuł: Pasterki, osiołek i wołek przy żłobku betleemskim (Kol. klasztorna). — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Pios. do śpiew. na B. Nar. (Karmel. bosych), w. XVII–XVIII, str. 301. — X. M. M. M„ Pastorałki, str. 121. Strofki wołka prawie bez zmiany; w zwrotce osiołka słowa własne; strofa Josepha zmieniona. Melodia przeze mnie zmieniona nieco i przygrywkami opatrzona.
[przypis autorski]
tekst i muzyka: Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka w. XVII–XIX, str. 137–8. Tamże str. 139 tekst polski:
Tekst przypomina kolędę: Hej tu bywajcie (Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Piosn. do śp. na B. Nar. w. XVII–XVIII str. 229. — X. M. M. M., Pastorałki, str. 77).
Melodia przeze mnie zmieniona. Rytm w oryginale 4/4 nie 5/4. Przygrywka dodana.
Harmonizacja moja i J. Maklakiewicza.
[przypis autorski]
tekst i muzyka: X. M. M. M Pastorałki, str. 114. Makaronizmy drugiej zwrotki i cała 3-cia są moim dodatkiem. Refren: „leluja”, tak charakterystyczny dla śpiewów kolędniczych, dopisany przeze mnie. (Leluja = lelija i (a)leluja). Melodia moja.
W końcówce refrenu wprowadziłem rozmyślnie ton śpiewów wielkanocnych.
[przypis autorski]
Tekst niemieckiej ustawy z 1901 roku w wersji pierwotnej dostępny jest pod adresem http://de.wikisource.org/wiki/Gesetz_betreffend_das_Urheberrecht_an_Werken_der_Literatur_und_der_Tonkunst (dostęp 11.03.2014), §22. [przypis autorski]
tekst: Początkowe wiersze kolędy Ach biada, biada mnie Herodowi (Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka w. XVIII–XIX, str, 1194. — X. M. M. M. Pastorałki, str. 25–6. — O. Kolberg, Lud V, Szopka Krakowska). Sentencje Śmierci Patrzcie, patrzcie, bogacze są parafrazą pieśni cerkiewnej o piekle, z diecezji chełmskiej (X. M. M. Mioduszewski, Śpiewnik Kościelny, str. 661). Inne wiersze moje.
Muzyka, patrz objaśnienie poprzednie.
[przypis autorski]
Tekst porozumienia TRIPS dostępny pod adresem: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:11:21:21994A1223(17):PL:PDF (dostęp 30.04.2012 r.). [przypis autorski]
tekst: Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka czyli zbiór pieśni na B. Nar. w. XVII–XIX. Str. 146. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Pieśni do śpiewania na B. Nar. (Karmelitanek bosych) w. XVII–XVIII, str. 304, tytuł tej kolędy Kapela niebieska, — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3642 „Jezus Marya Jozef Teresia” R.P. 1741. Cantio 36—- Rkp. Bibl. Jagiell. Kantyczka z XVII–XVIII w. str. 60. — X. M. M.M, Pastorałki, str. 149. Tekst oryginalny brzmi tak:
Muzyka: Melodia przeze mnie zmieniona i opatrzona przygrywką.
Harmonizacja moja i J. Maklakiewicza.
[przypis autorski]
tekst: Tytuł autentyczny Kapela generalna omnis generis musicorum tak wokalistów jak i instromentalistów przez pastuszków betleemskich praktykowana z chorałem (napisał) Joseph Stefanowicz R. P. 1722. — Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3640, Piosneczki do śp. na B. Nar. (Konw. Karmelitanek bosych), w. XVII–XVIII str. 311.— Rkp. Bibl. Jagiell. nr. 3639, Kantyczka zw. XVII–XIX, str. 303.
Muzyka: X. M. M. M„ Pastorałki, str. 71.— O. Kolberg, Lud XI, Poznańskiej, nr. 46 (śpiew „gwiazdorów”). Melodja nieco zmieniona, uzupełniona drugą częścią, ozdobiona przygrywką.
[przypis autorski]
Tekst wiersza wg wyd.: Bolesław Leśmian, Poezje, oprać. J. Trznadel, s. 293–295. [przypis autorski]
Tekst wiersza wg wyd.: Bolesław Leśmian, Poezje, oprac. J. Trznadel, Warszawa 1965, s. 157–158. [przypis autorski]
Tekst zaczyna się od słów: Ecce sedes hic Tonantis — dowiedziałem się później, że słowa te były pomysłu Santeuila i że pan de Linant przywłaszczył je sobie po cichu. [przypis autorski]
te, które odnosiły się jedynie do gminu, najsurowsze ze wszystkich — Infimos. Leg. 3 §. Legis, ad leg. Cornel. de sicariis. [przypis autorski]
te, które tyczyły pierwszych dostojników państwa — Sublimiores. [przypis autorski]
te, którymi karano osoby niższego stanu — Medios. [przypis autorski]
Tekue — Θεκουὲ (N), Θεκωὲ (D); obie formy także w LXX; תְּקוֹעַ (2 Sam 14, 2); dziś Tekû'a. [przypis tłumacza]
tela drugie (gw.) — drugie tyle, dwa razy tyle. [przypis edytorski]
tela — groty. [przypis redakcyjny]
tela (gw.) — tyle. [przypis autorski]
tela (gw.) — tyle. [przypis edytorski]
tela (gw.) — tyle, tak dużo. [przypis edytorski]
tela (gw.) — tylu, tak wielu. [przypis edytorski]
Telamona syn — Ajas. [przypis edytorski]
Telamona wielki syn — Ajas Wielki, dzielny wojownik grecki. [przypis edytorski]
tela ore (łac.) — pociski twarzą. [przypis redakcyjny]
Telauges — może syn Pitagorasa, znany ze swej wstrzemięźliwości, lecz i nadmiernego zaniedbania swej powierzchowności. [przypis tłumacza]
Telchinowie — właśc. bóstwa morskie, później kowale i rzeźbiarze z wyspy Rodos. [przypis edytorski]
Telef, król Mydów (…) gryząc (…) formuły pandeletejskie — aluzja do tragedii Eurypidesa Telephos. Telef, król Myzji, zraniony w bitwie przez Achillesa, nie mogąc wygoić rany, udał się po radę do wyroczni delfickiej. Wyrocznia orzekła, że ranę uleczy tylko ten, kto ją zadał. Aby nie być poznanym przez Greków, przebrał się Telef za żebraka i tak zbliżył się do Achillesa, który mu ranę opatrzył, zasypawszy ją rdzą, zeskrobaną ze swej peliońskiej włóczni. Czym były „pandeletejskie formuły”, nie wiemy. [przypis tłumacza]
Telef (mit. gr.) — syn Heraklesa i Auge, według mitu popełnił samobójstwo, rzucając się ze skały Gibraltaru po tym, jak zginęła Helena wraz z jego nienarodzonym dzieckiem. [przypis edytorski]
Telefów rozum — Telefos, raniony przez Achillesa, za radą wyroczni wyleczył niegojącą się ranę rdzą tego oszczepu, którym była zadana. [przypis redakcyjny]
telefonistka — dawniej centrale telefoniczne obsługiwały żywe osoby: po podniesieniu słuchawki trzeba było poprosić telefonistkę w centrali o połączenie z odpowiednim numerem. [przypis edytorski]
telefonistka — osoba obsługująca centralę telefoniczną, zajmująca się łączeniem rozmów. [przypis edytorski]
telefonowy — dziś popr.: telefoniczny. [przypis edytorski]
Telefos, gr. Telephos (mit. gr.) — syn Heraklesa i Auge, córki króla Tegei, król Myzji, sojusznik Achajów podczas wojny trojańskiej; tytułowy bohater zaginionej sztuki Eurypidesa. Jego matka w zagrożeniu śmiercią ukryła nowo narodzonego syna w górach, gdzie wykarmiła go łania. Tymczasem Auge, cudownie uratowana, została żoną króla Myzji. Wychowany przez pasterzy Telefos, kiedy dorósł, za radą wyroczni udał się na dwór królewski w Myzji, gdzie rozpoznał matkę. [przypis edytorski]
Telefos (mit. gr.) — król Myzji, sojusznik Achajów podczas wojny trojańskiej, tytułowy bohater zaginionej sztuki Eurypidesa. Rana, którą zadał Telefosowi Achilles w nogę, nigdy się nie goiła, mogło ją uleczyć jedynie to samo ostrze. [przypis edytorski]
Telefos (mit. gr.) — syn Heraklesa i Auge, córki króla Tegei, król Myzji, sojusznik Achajów podczas wojny trojańskiej; tytułowy bohater zaginionej sztuki Eurypidesa. Jego matka w zagrożeniu śmiercią ukryła nowo narodzonego syna w górach, gdzie wykarmiła go łania. Tymczasem Auge, cudownie uratowana, została żoną króla Myzji. Wychowany przez pasterzy Telefos, kiedy dorósł, za radą wyroczni udał się na dwór królewski w Myzji, gdzie rozpoznał matkę. Rana, którą podczas wojny trojańskiej zadał Telefosowi Achilles w nogę, nigdy się nie goiła, mogło ją uleczyć jedynie to samo ostrze. [przypis edytorski]
telega — duży wóz na czterech kołach. [przypis edytorski]
telega — niewielki czterokołowy wóz konny; por. ros теле́га (uważane za zapożyczenie z chazarskiego). [przypis edytorski]
telegonia (z gr., daw. biol.) — powstała w XIX w. pseudonaukowa teoria dziedziczenia, według której samce mogą wpływać nie tylko na cechy swojego genetycznego potomstwa, lecz także na cechy kolejnych potomków tej samej samicy pochodzących od innych samców; istnienie zjawiska telegonii było przez pewien czas akceptowane w środowisku naukowym, ale negatywne wyniki eksperymentów oraz odkrycie przez Mendla reguł przekazywania cech dziedzicznych, potwierdzonych i uzasadnionych późniejszymi ustaleniami genetyki, spowodowały odrzucenie tej koncepcji. [przypis edytorski]
Telegonos w „Zranionym Odyseuszu” — Telegonos, syn Odyseusza i bogini Kirke, wyruszywszy w celu odszukania ojca, wylądował w Itace i splądrował tę wyspę. W utarczce z Odyseuszem i Telemachem zranił nieznanego ojca śmiertelnie strzałą, która zakończona była ością rybią. Zraniony Odyseusz była to według Ateneusa tragedia Cheremona; mowa tu jednak prawdopodobnie o tragedii Sofoklesa Ὀδυσσεὺς ἀκανθοπλήξ [Odyseusz kolcem zraniony, tragedia Sofoklesa oparta na epickim poemacie o Telenogonosie, z której zachowały się tylko fragmenty; włócznia Telegonosa była zakończona kolcem jadowym płaszczki; red. WL]. [przypis tłumacza]
telegraf bez drutu — w odróżnieniu do pierwszych telegrafów, korzystających z sieci kablowej, telegraf bez drutu (też: telegraf bezprzewodowy) wykorzystywał fale radiowe. Pierwszy prototyp został skonstruowany przez polskiego inżyniera Juliana Ochorowicza w 1903 r. [przypis edytorski]
telegrafista z powieści Wellsa — Herbert George Wells, Wojna światów, pol. wyd. I: Spółka Wyd. J. Rowiński i A. Sobieszewski, Warszawa 1907. Powieść SF o inwazji Marsjan na Ziemię. [przypis edytorski]
telegraf — tu: przesyłanie wiadomości na odległość (telekomunikacja). [przypis edytorski]
telegraf — tu: przesyłanie wiadomości tekstowych na odległość (telekomunikacja). [przypis edytorski]
telegraf — urządzenie służące do przesyłania wiadomości tekstowych na odległość; do powszechnego użytku wszedł we Francji pod koniec XVIII w. [przypis edytorski]
telegram (z gr. tele: daleko, grámma: litera, pismo) — wiadomość tekstowa przekazywana stosunkowo szybko (szybciej niż list) na odległość za pomocą telegrafu (systemu urządzeń elektromagnetycznych), następnie dalekopisu; usługi takie świadczyły urzędy pocztowe; telegramów używano od lat 50. XIX w., a w pierwszej dekadzie XXI w. ta metoda komunikacji została porzucona w związku z upowszechnieniem internetu i korespondencji za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) czy telefonów komórkowych (SMS). [przypis edytorski]
tele graphein — transkrypcja dwóch gr. słów, z których utworzona została nazwa telegrafu: τῆλε (daleko, z dala) i γράφειν (pisać). [przypis edytorski]
telej (daw.) — kaftan. [przypis redakcyjny]
telej — gatunek materii kosztownej. [przypis redakcyjny]
telej — gatunek materyi kosztownej. [przypis redakcyjny]
telekineza (z gr.) — poruszanie przedmiotów na odległość. [przypis edytorski]
Tel-el-Kebir — ok. 75 km na południe od Port Said, na skraju pustyni; miejsce decydującej bitwy w wojnie brytyjsko-egipskiej, stoczonej 13 września 1882. [przypis edytorski]
Telemach — bohater Odysei, syn Odyseusza. [przypis edytorski]
Telemach (mit. gr.) — syn Odyseusza i Penelopy; jego podróż w poszukiwaniu ojca stanowi temat kilku spośród pieśni Odysei Homera. [przypis edytorski]
Telemach — syn Odyseusza. [przypis edytorski]
Telemak a. Telemach — syn Odyseusza; jego podróż w poszukiwaniu ojca stanowiła temat kilku spośród pieśni Odysei Homera. [przypis edytorski]
telemark — rodzaj zwrotu z przyklęknięciem i wykrokiem, jedna z podstawowych ewolucji w daw. narciarstwie szkoły norweskiej; termin pochodzący od nazwy hrabstwa w Norwegii. [przypis edytorski]
telemetr (daw.) — urządzenie do mierzenia odległości pomiędzy obserwatorem a obserwowanym obiektem. [przypis edytorski]
Telemici — utopijna wspólnota klasztorna opactwa Telemy z satyrycznej powieści renesansowej François Rabelais'go Gargantua i Pantagruel, w której jedyną regułą było: „Czyń, co chcesz”. [przypis edytorski]
teleologia — finalizm, ostateczna celowość. [przypis edytorski]
teleologia (gr. télos: koniec, cel, oraz logos: teoria, nauka) — pogląd filozoficzny, wg którego rzeczy i zjawiska mają swój pewien cel, a nie tylko przyczyny. [przypis edytorski]
teleologia (gr. télos: koniec, cel oraz logos: teoria, nauka) — pogląd filozoficzny, wg którego rzeczy i zjawiska mają swój pewien cel, a nie tylko przyczyny. [przypis edytorski]
teleologiczny (filoz., z gr. télos: koniec, cel, oraz logos: teoria, nauka) — taki, który zakłada, że rzeczy i zjawiska mają swój pewien cel, a nie tylko przyczyny. [przypis edytorski]
telepatia — pozazmysłowe porozumiewanie się na odległość (wyłącznie z pomocą umysłu). [przypis edytorski]
telepatia (z gr.) — zjawisko rzekomej komunikacji pozazmysłowej, zdolność do przekazywania myśli, obrazów i uczuć na odległość bez pośrednictwa zmysłów. [przypis edytorski]
teleplastia (z gr.) — zdolność wytwarzania fantomów. [przypis edytorski]
teleplazma a. metaplazma (z gr.) — wyrażenie, używane przez spirytystów i okultystów na oznaczenie materii, wydzielanej przez medium podczas transu i przybierającej ludzkie kształty. [przypis edytorski]
teleplazma — inne określenie ektoplazmy. [przypis edytorski]
Telesfor (mit. gr.) — jeden z synów Asklepiosa (rzym. Eskulapa). [przypis edytorski]
telet (daw.) — tkanina jedwabna. [przypis edytorski]
teletowy — z tkaniny jedwabnej przetykanej złotą nicią. [przypis edytorski]
telewizja — próby w dziedzinie przesyłania obrazu na odległość wykonywano już na przełomie XIX i XX w., a pierwsza transmisja telewizyjna miała miejsce w 1925 r. w Londynie. W 1928 r. nadano transmisję z Londynu do Nowego Jorku, pół roku później odbyła się transmisja w kolorze. W Polsce pierwszego przesłania sygnału telewizyjnego dokonała Rozgłośnia Radiowa w Katowicach w 1931 r., w Warszawie takie próby trwały w latach 1936–1939. [przypis edytorski]
Telia — Θελλᾶ. [przypis tłumacza]
