Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 166309 przypisów.
natenczas — dziś: wtedy, wówczas. [przypis edytorski]
na ten czas (starop.) — natenczas; w tej chwili, w tym momencie. [przypis edytorski]
na ten czas (starop.) — w tym czasie; wtedy. [przypis edytorski]
Na ten koniec — tu: w tym celu, do tego celu. [przypis edytorski]
na ten kształt (daw.) — w ten sposób. [przypis edytorski]
na ten raz — tym razem. [przypis edytorski]
na teraźniejszym Sejmie — Staszic może tu mieć na myśli tylko Szczęsnego Potockiego (który na stronę Depart. Wojsk. skłonił się dopiero po dłuższym wahaniu), prymasa Poniatowskiego i biskupa Kossakowskiego; inni przeciwnicy oddania władzy nad wojskiem sejmowej Komisji Wojskowej nie należą do najpotężniejszych rodów; odwrotnie stronnikami Komisji są inni Potoccy (Stanisław, Ignacy), Czartoryscy i Sapieha. [przypis redakcyjny]
Na Teufelsbruecke pod Andermatt spędziliśmy w zimnej dżdżystej chmurze dzień cały: od czasu do czasu mgła się przerzedzała, odsłaniając olbrzymie, czarne granie, zmienione ręką ludzką na fortecę. Na jednej z tych imponujących, a groźnych ścian widnieje w białem obramowaniu wielki krzyż, wyryty w skale. Straszliwy wodospad Reussy, niezwykłe koło Teufelsbruecke szerokiej, rozpryskującej się pod nami z nieopisanym szumem i hukiem, wyglądał w chmurze tej na wstęgę mgły nieco bielszej od tła ogólnego. W miejscu, obok którego staliśmy, oparci o kamienną balustradę mostu, wpatrzeni w ten potężny, nie dający się przedstawić obraz przyrody, wsłuchani w ogłuszający huk i szum, odbyła się słynna w dziejach bitwa Suworowa z wojskami Napoleona I. Prawdziwie, niepodobna pojąć, jak istoty ludzkie mogły opanować żywioł, szalejący śród gładkich, spadzistych, nieb sięgających brzegów. — Powyższe sonety słabem są tylko odbiciem obrazu widzianego i wrażeń doznawanych. Mgły ustąpiły dopiero pod wieczór i wtedy to mogliśmy sobie zdać sprawę z tego groźnego piękna, jakie w tem miejscu stworzyła przyroda. [przypis autorski]
Nathan der Weise — Natan mędrzec, dramat Lessinga z 1779, napisany po tym, jak cenzura zabroniła mu dalszej polemiki z teologiem Johannem Melchiorem Goeze. [przypis edytorski]
National Bureau of Standards — dawna (do 1988) nazwa amerykańskiej agencji federalnej spełniającej funkcję analogiczną do Głównego Urzędu Miar, ob. National Institute of Standards and Technology. [przypis edytorski]
National Bureau of Standards — Narodowe Biuro Norm, utworzona w 1901 amerykańska agencja federalna zajmująca się standaryzacją miar i wag, prowadzeniem badań i pomiarów fizycznych; obecnie: National Institute of Standards and Technology (Narodowy Instytut Norm i Technologii). [przypis edytorski]
National Gallery (ang.: Galeria Narodowa) w Londynie — muzeum sztuki zał. przez parlament bryt. w 1824 r., zawierające jedną z największych na świecie kolekcji malarstwa. [przypis edytorski]
National Gallery — galeria sztuki w Londynie, znajdująca się w płn. części Trafalgar Square. [przypis edytorski]
National Park (ang.) — Park Narodowy. [przypis edytorski]
National-Partei (niem.) — partia nacjonalistyczna. [przypis edytorski]
natione (łac.) — rodu, z rodu. [przypis redakcyjny]
natknąć — tu: zatknąć. [przypis edytorski]
natknąłem się oko w oko z agentem — popr.: spotkałem się oko w oko na agenta lub: natknąłem się na agenta. [przypis edytorski]
natknieć (daw.) — konstrukcja z partykułą -ci (skróconą do -ć); od natknąć: zaznaczyć. [przypis edytorski]
natkniony gwiazdami (starop.) — utkany gwiazdami. [przypis edytorski]
natkniony (starop.) — tu: przetykany (gwiazdami). [przypis edytorski]
natkniony (starop.) — utkany, poprzetykany. [przypis edytorski]
natłok — dziś w tym znaczeniu (wielkiej masy ludzi): tłok. [przypis edytorski]
natłok — w oryg. niem. Gedränge: ścisk. [przypis edytorski]
na tle przezroczystym (…) kołysanej — Tu pierwszą część zdania należy rozwinąć, w drugiej przestawić szyk: „I na tle przezroczystym rozlanej na twarzy pociechy jaśniały słodkie sny duszy kołysanej przez nadzieję”. [przypis redakcyjny]
Na tobie się kończy ród przeklęty — słowa Henryka z Części III: „ostatni dziedzic waszych myśli i dzielności, waszych cnót i błędów” uzyskują tu niejako sankcję pozaziemską, hr. Henryk uznany zostaje za upostaciowanie ginącej klasy — arystokracji, jego upadek równa się zagładzie całej klasy. [przypis redakcyjny]
Na to haśłał kołyskę, by w trumnie uśpili — należy rozwinąć: „Na to ją huśtał w kołysce, by ją (córę) teraz w trumnie uśpili”. [przypis redakcyjny]
Natolia — Anatolia, Mała Azja. [przypis redakcyjny]
natomiast (daw.) — zamiast tego, na to miejsce. [przypis edytorski]
Natomiast na jasne i wyraźne oznaki bliskiej ruiny nikt uwagi nie zwracał…. — Tacyt (Dzieje V, 13) o tych przepowiedniach pisze: „Zjawiły się cudowiska, których ani ofiarami, ani ślubami odwracać godzi się zabobonnemu, a bogom przeciwnemu narodowi. Widziano na powietrzu walczące wojska, blask oręża i nagle spadłym z obłoku ogniem kościół rozświecony. Otworzyły się gwałtownie bramy świątyni, słyszano głos ogromniejszy nad ludzki, że »bogowie wychodzą« i razem straszny szelest wychodzących. Niewielu stąd trapiła bojaźń; więcej tych było, którzy zawarte w starożytnych księgach kapłańskich napisy stosowali do obecnych okoliczności »jakoby wschodnie państwo górę wziąć miało, a wychodzący z ziemi żydowskiej świat opanować«. Ta matanina przepowiedziała Wespazjana z Tytusem; atoli gmin, obyczajem ludzkich chciwości, do siebie ten tak wielki szczęścia ogrom pociągając, samymi nawet szwankami nie dał się do prawdy nakłonić” (przekł. Naruszewicza). [przypis tłumacza]
Natomiast nie przykładam znaczenia do zamawiania „krowiej śmierci” przy nieceniu żywego ognia, to jest przy „ogniczaniu”, umieszczonego w romansie Na noże Leskowa. (Dzieła zebrane, tom XXVII, str. 67, 1903), gdzie stuletni Suchy Marcin wywoływa „Veriodub Vertogor, treskun Połoskun, Bodniak, Regła, Awseń Tauseń, Uch buch, słyszu sołomennyj duch” — mimo wszelkiego szacunku, jaki żywię dla ludoznawstwa Leskowa. [przypis autorski]
natomiast — tu: zamiast tego. [przypis edytorski]
natomiast — zamiast tego; na to miejsce. [przypis edytorski]
Na to nakładli mnóstwo niegarbowanych skór, lasek i zdobyte tarcze — to znaczy ustawili tam pomnik zwycięstwa. [przypis tłumacza]
natonie (gw.) — podwórko na tyle domu. [przypis autorski]
Na to odpowiedzieć mu: mechanicznie — To znaczy, jeżeli będziesz wykonywał mechanicznie pobożne praktyki, pobożność i wiara przyjdą same. [przypis tłumacza]
Na to ona i pluskwa — po to ona właśnie jest pluskwą. [przypis edytorski]
na topól — dziś: na topolę. [przypis edytorski]
Na to pomniąc — pamiętając o tym. [przypis edytorski]
Natorp, Paul (1854–1924) — niemiecki filozof, neokantysta, przedstawiciel szkoły marburskiej. [przypis edytorski]
natośmy (…) opuścili [domy] (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: na to [dlatego, po to] opuściliśmy. [przypis edytorski]
na tośmy przyszliśmy — do tego doszliśmy. [przypis edytorski]
Na to woni Żydy, szob handliwały — po to są Żydami, aby handlowali. [przypis edytorski]
na toż (daw.) — po to. [przypis edytorski]
Na toż hodował mnie Paryż-matka (…) ważył gardzieli — Wolny przekład wiersza, który, wedle legendy, poeta Villon miał zaimprowizować, gdy go powiadomiono o wyroku śmierci na szubienicy. [przypis tłumacza]
na toż się to ma udać (starop.) — do tegoż to ma posłużyć. [przypis edytorski]
na toż — wzmocnione to. [przypis edytorski]
Nat papilońską, gtym siedział wotą — wmontowany w piosenkę fragment psalmu. [przypis edytorski]
natrącać (daw.) — wspominać, nadmieniać, czynić wzmiankę. [przypis edytorski]
natrącać — poruszać, wspominać (mimochodem), tu: wywoływać. [przypis edytorski]
natrącać — wspominać mimochodem; nadmieniać. [przypis edytorski]
natrącać — wspominać, nadmieniać. [przypis edytorski]
natrącenie — wzmianka; wtrącenie mimochodem, nadmienienie o czymś. [przypis edytorski]
natrącić (daw.) — wspomnieć, zahaczyć o jakiś temat. [przypis edytorski]
natrącić — wspomnieć, nadmienić. [przypis edytorski]
natrącić — wspomnieć o czymś; nadmienić. [przypis edytorski]
natrącić — wspomnieć; powiedzieć coś mimochodem. [przypis edytorski]
natrącić — wspomnieć. [przypis edytorski]
natrącić — wspomnieć, zahaczyć o jakiś temat. [przypis edytorski]
natrąciwszy — dziś: wspomniawszy, nadmieniwszy. [przypis edytorski]
natrafił — hebr. פָּגַע (paga): ‘napotkać’. Tu odczytywane jest w sensie modlitwy, a tradycja przypisuje Jakubowi ustanowienie modlitwy wieczornej, zob. Raszi do 28:11. [przypis edytorski]
na traf — tu: przypadkowo. [przypis edytorski]
na tramie — na ligarach piwnicznych, co w szynkowniach [kto był] winien [zapisywano]. [przypis redakcyjny]
na trawersie — na poziomie, na wysokości. [przypis autorski]
natrętnik — natręt. [przypis edytorski]
natręty — dziś popr. forma B.lm: natrętów. [przypis edytorski]
Na Troiś warownię mgłę gęstą rzuciła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: Na Troi warownię mgłę gęstą rzuciłaś. [przypis edytorski]
na troistem drewnie — szubienicy. [przypis redakcyjny]
natron (fr., hiszp., z łac.) — soda. [przypis edytorski]
na tronie — na czele. [przypis redakcyjny]
natrzeć — zaatakować. [przypis edytorski]
na trzech wzgórkach (…) trzeci (…) zwie się świętym — nazywają go jeszcze górą barszczową od zielska zwanego barszczem, używanego na pokarm od wieśniaków litewskich. [przypis autorski]
Na trzy dni przed pogrzebem odprawiono żałobne nabożeństwa po wszystkich kościołach krakowskich. — Opis pogrzebu Zygmunta Augusta wzięty z Wspominków ojczystych A. Grabowskiego. [przypis autorski]
na Trzy Króle Święcicie wodę Jordanu — szóstego stycznia w kościele prawosławnym święci się wodę, na pamiątkę chrztu Jezusa w rzece Jordan. [przypis edytorski]
na trzy lat — dziś: na trzy lata. [przypis edytorski]
na trzy sztychy — prawdop.: na głębokość trzech szpadli. [przypis edytorski]
Natterngifte — Die Tataren tränken ihre Pfeile mit Natterngift. Paszkowski dzieje tureckie. (Malczewski) [przypis autorski]
na (tu daw. a. gw.) — masz, trzymaj. [przypis edytorski]
natura abhorret vacuum (łac.) — Natura nie znosi próżni; aksjomat dawnej fizyki. [przypis tłumacza]
Natura (…) est — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 92. [przypis tłumacza]
natura formavit (łac.) — przyroda utworzyła. [przypis redakcyjny]
natura i obyczaj zimorodka (…) — Arystoteles, Zoologia, VIII, 13. [przypis tłumacza]
Natura jest nam zupełnie nieznana (…) badaczy natury — Autor omawia tu najnowsze podówczas dzieła filozoficzne i lekarskie, które śledzi bardzo pilnie. Prace Trembley'a, traktujące o odradzaniu się pokrajanych polipów, przypadają na lata 1744–1747. Myśli filozoficzne Diderota wydane zostały w r. 1746. Ani de la Mettrie, ani Rosenkranz (w Życiu i dziełach Diderota, Lipsk 1866, t. I, s. 38–41) nie dostrzegli, zdaniem Langego (Historia filozofii materialistycznej, s. 313–314), że jakkolwiek Diderot powiada w rozdz. XX wspomnianych Myśli, iż sami przyrodnicy zadali materializmowi najtęższe razy, iż do zmiażdżenia ateusza wystarczy oko komara lub skrzydełko motyla, dowodzi przecież w następnym rozdziale, że celowość mogłaby się okazać jedynie szczególnym przypadkiem kombinacji przyczyn, które same przez się pozbawione są celu. Słowem Diderot, jak sądzi Lange, bądź znajduje się w okresie najskrajniejszego wątpienia, bądź też pragnie wywołać pozór deizmu, w taki jednakowoż sposób, aby światlejszy czytelnik domyślił się istotnego stanowiska autora. Wydaje mi się prawdopodobniejsze, że Diderot przechylał się wówczas stanowczo ku sceptycyzmowi, gdyż w dalszych Myślach (…) uważa za typ najwyższy „prawdziwego sceptyka”, który obliczył i zważył powody” (XXIV). Twierdzi następnie, że powinno się stawiać wymagalnik poszukiwania prawdy, nie zaś jej znalezienia (XXIX). Sądzi wreszcie o naturze i wiedzy przyrodniczej to samo w gruncie, co utrzymuje o Piśmie Świętym, mianowicie, że obok powodów, skłaniających do wiary, można tam również znaleźć podstawy niewiary (LXI). [przypis tłumacza]
natura jest niby klomb, którego kwiaty (…) niby wieniec blondynek i brunetek… — Wolter żartuje sobie z kwiecistego stylu Fontenelle'a w dziełku pt. O mnogości światów. [przypis tłumacza]
naturalem defensionem (łac.) — prawo obrony przyrodzone. [przypis redakcyjny]
naturalia non sunt turpia (łac.) — rzeczy naturalne nie są szpetne (hańbiące). [przypis edytorski]
naturali jure (łac.) — prawem naturalnym; według naturalnego prawa. [przypis edytorski]
naturalista (daw.) — badacz natury, przyrodnik. [przypis edytorski]
naturaliter (łac.) — naturalnie. [przypis redakcyjny]
naturaliter (łac.) — z natury. [przypis redakcyjny]
naturaliter quod procedere non potest (…) (łac.) — z konieczności co nie może postępować, cofa się, a zatrzymanie się w stanie doskonałym jest trudne; i jak z początku zapalamy się do doścignięcia przedniejszych, tak potem, gdyśmy zwątpili w możność prześcignięcia ich lub im dorównania, wraz z nadzieją starzeje się zapał i przestaje dążyć zatem, czego osiągnąć nie może (Velleius). [przypis redakcyjny]
naturalizacja — nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa państwa, na terenie którego się osiedlił. [przypis edytorski]
naturalizm (filoz.) — odłam materializmu; pogląd ontologiczny, wedle którego istnieje tylko rzeczywistość materialna, podległa prawom przyrody, a rzeczywistości duchowej albo nie ma, albo wynika ona z praw natury i jest im podległa. [przypis edytorski]
naturalizm — prąd w filozofii i sztuce XIX wieku, przedstawiający rzeczywistość w sposób realistyczny i raczej negatywny, zakładający, iż motywacja ludzka nie różni się zasadniczo od zwierzęcej („natura” w nazwie nurtu to po prostu przyroda). [przypis edytorski]
Naturalizm wchłonął w siebie romantyzm, symbolizm wchłonął w siebie naturalizm — K. Irzykowski, Nowele, wydanie drugie, Stanisławów 1908, s. 123. [przypis autorski]
naturalizowany — dotyczy cudzoziemca, któremu nadano obywatelstwa państwa, w którym stale przebywa (naturalizacja). [przypis edytorski]
Naturalną cenę pracy stanowi nic innego jak minimum płacy roboczej — Prawo, według którego „naturalna”, tj. normalna cena siły roboczej równa się minimum płacy zarobkowej, tj. ekwiwalentowi kosztów bezwzględnie niezbędnych do utrzymania i rozmnażania się robotnika — prawo to było po raz pierwszy wyprowadzone przeze mnie w Umrisse zu einer Kritik der Nationalokonomie w „Deutsch franzosische Jahrbücher”, Paryż 1844, i w Lage der arbeitenden Klasse in England. Jak widać z powyższego, Marks uznawał wtedy to prawo. Od nas obu zapożyczył go Lassalle. Ale chociaż płaca robocza w rzeczywistości bezustannie podąża w kierunku swego minimum, to jednak prawo to jest fałszywe. Fakt, że siła robocza zwykle bywa, przeciętnie biorąc, taniej opłacana, aniżeli jej wartość, nie zmienia jej wartości. Marks w Kapitale należycie rozwinął to prawo (Rozdział: Sprzedaż i kupno siły roboczej), jak również wyjaśnił (w rozdziale Powszechne prawo kapitalistycznej akumulacji) okoliczności, które przy produkcji kapitalistycznej pozwalają coraz bardziej obniżać płacę roboczą poniżej jej wartości (Przypis F. Engelsa do przekładu niemieckiego). [przypis redakcyjny]
naturalna — tu: rodzima. [przypis redakcyjny]
naturalne przyczyny, według których można oznaczyć formę rządu, którą pociąga za sobą siła klimatu, a nawet powiedzieć, jaki tam powinien być rodzaj mieszkańców — determinizm graniczący już prawie z fatalizmem. [przypis tłumacza]
Naturalnie (…) fabryką — w tłumaczeniu brak poprzedniego zdania, w oryg. niem. Was war es nur, daß die Kirchenglocken geläutet werden sollten?… (Tylko co takiego się stanie, że mają zacząć bić dzwony); red. WL. [przypis edytorski]
