Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15376 przypisów.
sobek (pot.) — egoista, samolub. [przypis edytorski]
sobić (daw.) — sposobić się; por. zasoby. [przypis redakcyjny]
sobić się (daw.) — przysposabiać. [przypis redakcyjny]
sobić się — sposobić się. [przypis redakcyjny]
sobie być radzi — zabawić się, weselić się wspólnie. [przypis redakcyjny]
sobie intus samemu canam (łac.-pl.) — śpiewać będę doma. [przypis redakcyjny]
sobiem k'woli budował — budowałem według własnej woli (własnego gustu). [przypis edytorski]
sobie pancerze — sobie: w tekście: αὑτῶν (N), αὐτῶν (D), illorum; pancerze: θώρακας, thoracibus, Schilde (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: Brustharnisch, Brustpanzer. [przypis tłumacza]
Sobieski, Jakub (1590–1646) — magnat, polityk, dowódca wojskowy i pamiętnikarz; Transakcya wojny chocimskiej w dużej mierze opera się na jego relacji. [przypis edytorski]
Sobieski — MS Sobieski, polski statek pasażerski zbudowany w 1937 roku, podczas II wojny światowej przebudowany na transportowiec wojskowy. [przypis edytorski]
Sobieskis — Jonas III Sobieskis (lenk. Jan Sobieski) — Lenkijos didikas ir karvedys, Lenkijos karalius Jonas III ir Lietuvos didysis kunigaikštis Jonas Sobieskis (1674–1696 m.). [przypis edytorski]
sobie (…) spopadły (daw.) — ubzdurały sobie. [przypis edytorski]
sobirajsia so wsiemi wieszczami (z ros. собирайся со всеми вещами) — zbieraj się ze wszystkimi rzeczami. [przypis edytorski]
sobkostwo (daw.) — egoizm. [przypis edytorski]
sobkostwo — egoizm, samolubstwo. [przypis edytorski]
soból — Mustela Zibellina. [przypis autorski]
soból — ssak drapieżny z rodziny łasicowatych o jedwabistym, gęstym i wysoko cenionym futrze. [przypis edytorski]
soból — zwierzę futerkowe z rodziny łasicowatych. [przypis edytorski]
sobór antiocheński — tu: synod w Antiochii w 269, który potępił nauczanie Pawła z Samosaty, głoszącego monarchianizm (pogląd, że Bóg jest jedną osobą). [przypis edytorski]
sobór elwirski — synod w Elwirze w płd. Hiszpanii, jedno z pierwszych ogólnych zgromadzeń duchowieństwa; miał miejsce na początku IV w. (ok. 305?); w kanonie 60 orzeczono, że jeśli ktoś zniszczył pogański posąg kultowy i z tego powodu został skazany na śmierć, nie zostanie zaliczony w poczet męczenników. [przypis edytorski]
sobór, który miał się niebawem zebrać w Rawennie — odbył się w r. 967, w obecności papieża Jana XIII i cesarza Ottona I. [przypis redakcyjny]
sobór narodowy w Szezilu — sobór trydencki. [przypis tłumacza]
sobór nicejski (325) — pierwsze zgromadzenie biskupów chrześcijańskich z całego państwa rzymskiego, zwołane przez cesarza Konstantyna Wielkiego w celu rozwiązania sporów doktrynalnych; na soborze uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty, co wyznaczyło pierwszy etap formułowania doktryny Trójcy Świętej (statusu Ducha Świętego nie ustalono, został określony przez dodatek do nicejskiego wyznania wiary uchwalony przez pierwszy sobór w Konstantynopolu, w 381 roku). [przypis edytorski]
sobór — Sobór św. Aleksandra Newskiego, cerkiew prawosławna na Placu Saskim (obecnie Pl. Piłsudskiego) w Warszawie, zbudowana pod koniec XIX w., a rozebrana w latach 1924–26. [przypis edytorski]
sobór Sofijski w Kijowie — sobór Mądrości Bożej (gr.: Sofia), najważniejsza cerkiew w Kijowie, najsłynniejszy zabytek dawnej architektury ruskiej; zbudowany w XI w., przebudowany w XVII w. w stylu barokowym; w 1934 zamieniony w muzeum. [przypis edytorski]
sobór trydencki — sobór Kościoła rzymskokatolickiego obradujący w latach 1545–1563 w Trydencie, w płn. Włoszech, zwołany w wyniku zagrożenia doktryny katolickiej przez reformację; uznawany za początek kontrreformacji; wydał szereg dekretów doktrynalnych, postanowień dotyczących liturgii i dyscypliny kościelnej. [przypis edytorski]
sobór — tu: spotkanie. [przypis edytorski]
sobór — tu: zgromadzenie, zjazd. [przypis redakcyjny]
sobór Uspienski — sobór Zaśnięcia Matki Bożej, prawosławna cerkiew w obrębie Kremla w Moskwie; tradycyjne miejsce intronizacji patriarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego oraz koronacji carów rosyjskich. [przypis edytorski]
sobór — w Kościele prawosławnym nazwa katedry. [przypis edytorski]
sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich, słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich; słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobótka — noc świętojańska; słowiańskie święto obchodzone w najkrótszą noc w roku. [przypis edytorski]
sobole — tu: futro ze skórek soboli, zwierząt z rodziny łasicowatych o jedwabistej, gęstej sierści. [przypis edytorski]
Sobolewskich nie ma (…) — Sobolewscy: ojciec, Ignacy, były sekretarz stanu do spraw Królestwa Polskiego, i synowie jego: Józef i Jerzy. [przypis redakcyjny]
Sobolewski, Jan (1799–1829) — członek Towarzystwa Filomatów i Zgromadzenia Filaretów; wywodził się z Białostocczyzny; po ukończeniu Uniwersytetu Wileńskiego w 1821 r. był nauczycielem w Krożach na Żmudzi, w 1823 r. aresztowany; podczas procesu filomatów wykazał się niezłomnością zasad, na mocy wyroku carskiego z 26 sierpnia 1824 skazany na „służbę w oddalonych guberniach”, 5 listopada tegoż roku opuścił wraz z innym skazanym, Adamem Mickiewiczem, Wilno udając się do Petersburga, gdzie zgodnie z dołączoną do wyroku adnotacją oraz własną prośbą został wcielony do petersburskiego Korpusu Komunikacji Wodnej; w 1825 r. zdał egzaminy, otrzymał nominację oficerską i został skierowany został do Wytergi w guberni ołonieckiej, w 1827 r. otrzymał stopień podporucznika; zmarł w Archangielsku jesienią 1829 r. [przypis edytorski]
soboli — sobolowy; z futra sobola. [przypis edytorski]
Sobol lub rosmak — futro z soboli lub rosomaków. [przypis edytorski]
sobolowe futro — drogie futro wykonane z sobola, drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych . [przypis edytorski]
sobolowy — brązowy. [przypis edytorski]
sobory rozprawiały nad zagadnieniem „czy kobieta ma duszę — synod w Mâcon we Francji, w roku 585, stał się słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobo-słowienie (neol.) — rzecz. utworzony na wzór łac. monolog. [przypis redakcyjny]
sobota — dawniej był w tygodniu tylko jeden dzień odpoczynku od pracy i nauki: niedziela. Wolne soboty wprowadzono stopniowo, w Stanach Zjednoczonych dla niektórych grup pracowników już przed II wojną światową, w Polsce dopiero w latach 70. i 80. XX w. [przypis edytorski]
sobotny — dziś popr.: sobotni. [przypis edytorski]
Sobryn — roztropny król saraceński, w końcu na chrześcijańską wiarę nawrócony. [przypis redakcyjny]
Sochaczew — miasto w centralnej Polsce, w województwie mazowieckim; między Sochaczewem i Błoniem przebiegała granica drugiego rozbioru, w Sochaczewie stacjonował garnizon pruski. [przypis edytorski]
socha — daw. drewniane narzędzie rolnicze stosowane do orki. [przypis edytorski]
socha — daw. narzędzie do orania ziemi, o bardzo prostej konstrukcji; tu symbol zacofania i życia bez cywilizacyjnych usprawnień. [przypis edytorski]
socha — daw. narzędzie do orki, rodzaj rozdwojonego rylca; także: element konstrukcji dachowej: rozdwojony przy końcu słup podtrzymujący poziomą belkę; tu: rozdwojony widlasto słup (pień, gałąź, rosocha; por. rosochaty: rozwidlony). [przypis edytorski]
socha — dawne drewniane narzędzie rolnicze do orki: rodzaj rozdwojonego rylca. [przypis edytorski]
socha — dawne narzędzie do orki. [przypis edytorski]
socha — pierwotne narzędzie do orki z rozwidlonym rylcem, używane przez plemiona prasłowiańskie. [przypis edytorski]
socha — prymitywne narzędzie rolnicze. [przypis edytorski]
socha — prymitywny, drewniany pług. [przypis edytorski]
socha — rodzaj prymitywnego pługa. [przypis edytorski]
sochaty — syberyjska nazwa łosia. [przypis redakcyjny]
Sochazy — zapewne: Choisy. [przypis redakcyjny]
Sochem — Chem, gr. Letopolis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu, ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]
Sochem — Chem (gr. Letopolis), stolica Chensu, 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
Sochem — Sechem, gr. Letopolis, miasto na południu Delty, ok. 30 km na północ od Memfis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
sochnie — schnie. [przypis edytorski]
Sochroni Bih! (ukr.) — Uchowaj, Boże! [przypis edytorski]
Socia doloris (łac.) — towarzyszka cierpienia. [przypis edytorski]
socia (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]
Société pour l'Aviation et ses Dérivés (SPAD) — francuska wytwórnia lotnicza produkująca samoloty używane podczas I wojny światowej i w okresie międzywojennym. [przypis edytorski]
Sociedad de Explosivos de Bilbao (hiszp.) — Spółka Materiałów Wybuchowych w Bilbao. [przypis edytorski]
Societé anonyme pour explication des rêves (fr.) — Anonimowe towarzystwo na rzecz wyjaśniania snów. [przypis edytorski]
societymani, artmani, dancingmani (neol. z ang.) — entuzjaści towarzystwa, sztuki, tańca. [przypis edytorski]
socius doloris (łac.) — towarzysz cierpienia. [przypis edytorski]
socjał (daw.) — socjalista. [przypis edytorski]
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego — utworzona w 1893 r. partia polityczna stawiająca sobie za cel doprowadzenie do wybuchu międzynarodowej rewolucji robotniczej, likwidację państw narodowych, obalenie ustroju kapitalistycznego i oddanie władzy w ręce proletariatu; dążenia niepodległościowe uważała za drugorzędne lub szkodliwe dla swej głównej linii działania; powstała w opozycji do Związku Robotników Polskich i II Proletariatu, a także Polskiej Partii Socjalistycznej; w 1900 r. przyjęła nazwę Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), od 1906 r. przy zachowaniu autonomii organizacyjnej i ideologicznej, stanowiła sekcję Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji; pod koniec 1918 r. z części działaczy SDKPiL i PPS-Lewicy powstała Komunistyczna Partia Polski (KPP). [przypis edytorski]
socjaliści — tzn. socjaliści ówcześni: fourierzyści we Francji i oweniści w Anglii (Przypis F. Engelsa do przekładu niemieckiego). [przypis redakcyjny]
socjalista Krzywicki, charakteryzując „pokolenie analityków, zrozpaczonych i histeryków” — por. L. Krzywicki, Najmłodsi, „Prawda” 1894, nr 16–18. [przypis autorski]
socjalista (polit.) — zwolennik socjalizmu: ruchu społecznego powstałego w XIX w., głoszącego hasła ładu społecznego opartego na zasadach wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką. [przypis edytorski]
Socjalisticzeskoje stroitielstwo. Podgotowka. Dwiżenie. Kolektiwnyje choziajstwa. Borba kłass. Wopros. Trudiaszczyjsia mir ( z ros.) — Budownictwo socjalistyczne. (…) Przygotowanie. Ruch. Gospodarstwo kolektywne. Walka klas. Pytanie. Świat ludzi pracy. [przypis edytorski]
Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec — (niem.) Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED; partia polityczna rządząca w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD). [przypis edytorski]
socjalizm — ruch społeczny powstały w XIX w., głoszący hasła ładu społecznego opartego na zasadach: wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką. [przypis edytorski]
socjalizm — ruch społeczny powstały w XIX w., głoszący hasła ładu społecznego opartego na zasadach wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką. [przypis edytorski]
socjalny — społeczny. [przypis edytorski]
socjalny — tu: społeczny. [przypis edytorski]
socjanin — arianin, antytrynitarz: zwolennik nurtu religijnego, powstałego jako herezja w III w. n.e. Doktryna ta podaje w wątpliwość boskość Chrystusa i chrześcijański dogmat o Trójcy Świętej; w Polsce arianie byli też nazywani braćmi polskimi. [przypis edytorski]
socjeta — towarzystwo. [przypis edytorski]
socjeta (z fr.) — towarzystwo. [przypis edytorski]
Socjologiczne zjawisko związku pokoleniowego zostaje wywołane przez biologiczny rytm narodzin i śmierci. (…) jakościowo samoistny, niewyprowadzalny przypadek — K. Mannheim, Das Problem der Generationen, „Kölner Vierteljahrshefte für Soziologie” 1928, s. 173–174. [przypis autorski]
socjusza — towarzysza. [przypis redakcyjny]
socjusz (daw., z łac. socius) — sprzymierzeniec, towarzysz, kompan. [przypis edytorski]
socjusz (daw., z łac. socius) — sprzymierzeniec, wspólnik, towarzysz. [przypis edytorski]
socjusz (daw., z łac.) — towarzysz, kompan. [przypis edytorski]
socjusz (z łac. socius) — towarzysz. [przypis edytorski]
socjusz (z łac. socius) — towarzysz, wspólnik, kolega, kompan, sprzymierzeniec. [przypis edytorski]
socjusz (z łac. socius) — towarzysz, wspólnik. [przypis edytorski]
socjusz (z łac.) — towarzysz. [przypis edytorski]
socjusz (z łac.: towarzysz, wspólnik) — asystent zwierzchnika zakonu katolickiego, któremu powierzono pewne grupy spraw. [przypis edytorski]
Socorro Rojo Internacional (hiszp.) — Międzynarodowa Czerwona Pomoc, organizacja społeczna, założona w 1922 w celu niesienia pomocy rewolucjonistom, więźniom politycznym i ich rodzinom, gromadziła wsparcie materialne i humanitarne; posiadała 19 filii krajowych oraz 62 podmioty stowarzyszone; rozwiązana w 1947. [przypis edytorski]
socrealizm — realizm socjalistyczny; nurt w sztuce, zapoczątkowany w Związku Radzieckim w roku 1934; charakteryzował się realistyczną formą i treścią, która w założeniu miała być zgodna z doktryną marksizmu-leninizmu, a w praktyce była przede wszystkim propagandowa. [przypis edytorski]
Socyn, Faust (1539–1604) — właśc. Fausto Sozzini, włoski reformator religijny i teolog, twórca socynianizmu i doktryny religijnej braci polskich. [przypis edytorski]
socynianie — odłam chrześcijaństwa, pokrewny arianizmowi, nazwany od założyciela grupy, Socyna (1525–1562). [przypis tłumacza]
socynianie — XVI i XVII-wieczne grupy chrześcijańskie kierujące się w swojej doktrynie naukami Fausta Socyna, nieuznające dogmatu o Trójcy Świętej i postulujące oparcie religii na przesłankach rozumowych; w Polsce znani jako bracia polscy lub arianie; przez teologów katolickich i protestanckich zwalczani jako heretycy. [przypis edytorski]
socynianin — arianin, zwolennik nauki Fausta Socyna (1539–1604). [przypis edytorski]
Soczewka — miejscowość, gdzie mieszkał dr Stanisław Markiewicz. [przypis redakcyjny]
