Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 165739 przypisów.
dajcie mnie noża — dziś popr.: dajcie mi nóż. [przypis edytorski]
dajcież (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą, inaczej: „dajcie że”. [przypis edytorski]
Daj ci się szczęściła — niech ci przyniesie szczęście. [przypis edytorski]
daj co przyczynie (starop.) — zrób co, zważaj na przyczynę. [przypis redakcyjny]
daj dwie na łęk (starop.) — daj, co masz dać, a prędzej. [przypis redakcyjny]
Dajęć przodek — przyznaję ci pierwszeństwo. [przypis redakcyjny]
dajęć — skrót od: daję ci. [przypis edytorski]
Daję ci, mówił, o cząstkę więcej niż braciom — Rdz 48, 22. [przypis tłumacza]
dajem — dziś popr. forma 1 os. lm: dajemy. [przypis edytorski]
Dajemy dużo witamin z jodeł — więźniowie rosyjskich i radzieckich obozów pracy często zapadali na chorobę nazywaną „cyngą”, tj. na szkorbut, wywoływany niedoborem witaminy C w pożywieniu. Starano się temu przeciwdziałać, zalecając picie gęstego wywaru z igieł sosnowych, jodłowych i świerkowych. [przypis edytorski]
daje się przejednać bombastycznym, stylowo wschodnim frazesom — spierano się o to, czy Szekspir w stylu tej tragedii nie uwzględnił okoliczności, o której wspomina Plutarch (2), że Antoniusz jako mówca hołdował tzw. szkole azjatyckiej, skłonnej mocno do przesady. Wydaje mi się to rzeczą nieprawdopodobną, ponieważ najśmielsze zwroty w tym rodzaju Szekspir włożył w usta także innym postaciom. Natomiast sądzę, że zrobił to celowo, aby uzyskać pewien koloryt wschodni. [przypis tłumacza]
daje spać, nie czując smaku mierzwy — dosłownie: I, śpiąc, nie kosztuje już smaku mierzwy. [przypis tłumacza]
daje — tu w zn.: uczy. [przypis edytorski]
daje znak trąbą — znak dano na zewnątrz, na dworze. [przypis tłumacza]
daj Grekom całość — sens: zapewnij Grekom bezpieczeństwo. [przypis edytorski]
Daj mi dzieci — Rachel wypominała Jakubowi, że w podobnej sytuacji jego ojciec modlił się za jego matkę, zob. Raszi do 30:1. [przypis edytorski]
Daj mi na zapłatę w święto, wróżce takiej, siakiej (da quod dem quinquatrubus praecantrici, coniectrici, hariolae atque haruspicae) — przekład nie oddaje szczegółów niezrozumiałych dla ogółu polskiego. „Święto”, w oryginale quinquatrus — uroczyste święta ku czci Minerwy w marcu i czerwcu; widocznie w te dni lubiły panie rzymskie zasięgać rad i wróżb u wróżek rozmaitych, które oryginał wymienia: praecantrix — taka, która „zamawia” chorobę; coniectrix — wyjaśniaczka snów; hariola — zwykła wróżka; haruspica — wróżąca z wnętrzności zwierząt ofiarnych. Były te święta pochodzenia prawdopodobnie etruskiego; nazwa ich wywodziła się stąd, że przypadały one pięć (= quinque) dni po Idach (13 lub 15 dzień miesiąca). [przypis tłumacza]
Daj mi też łyknąć — hebr. הַלְעִיטֵנִי נָא (hal-iteni na): tu: „daj mi też łyknąć” od rdzenia לָעַט (laat): ‘połykać łapczywie’. Esaw powiedział «ja otworzę usta a ty wlej mi tam jak najwięcej», zob. Raszi do 25:30. [przypis edytorski]
Daj mi tu papieru i pióra — dziś popr. z B.: daj mi tu papier i pióro. [przypis edytorski]
daj mi wiedzieć — dziś: daj mi znać. [przypis edytorski]
dajmon — demon. [przypis edytorski]
dajmon (gr.) — demon; bóstwo. [przypis edytorski]
Dajmonion (gr.) — wg gr. filozofa Sokratesa (469–399 p.n.e.) głos wewnętrzny pochodzenia boskiego, powstrzymujący człowieka przed niewłaściwymi czynami. [przypis redakcyjny]
dajmonion (z gr. daimōn: bóg, demon) — w filozofii staroż. rodzaj odzywającego się w duszy człowieka wewn. głosu, sumienia, głosu bóstwa itp. [przypis edytorski]
daj mu pokój — daj mu spokój. [przypis edytorski]
Dajmy pokój — dziś raczej „dajmy spokój”. [przypis edytorski]
dajmy pokój zabobonom, które zanikają — religia jest to sprawa między każdym człowiekiem a Bogiem. Jakim prawem wciskacie się między Boga a mnie? Pełnomocnika, w myśl społecznego kontraktu, biorę jedynie dla rzeczy, których nie mogę załatwić sam. Czemu Francuz nie miałby opłacać swego księdza, jak swego piekarza? jeżeli mamy w Paryżu dobry chleb, to dlatego że państwo nie wpadło jeszcze na myśl bezpłatnego rozdawania chleba i wzięcia wszystkich piekarzy na swój żołd. W Stanach Zjednoczonych każdy opłaca swego księdza: panowie ci zmuszeni mieć jakieś zasługi, a sąsiad mój nie pokłada szczęścia w tym, aby mi narzucić swego księdza (Listy Birkbecka). Cóż się stanie, jeżeli będę miał przekonanie, jak nasi ojcowie, że proboszcz jest cichym wspólnikiem mojej żony? Zatem o ile nie zjawi się jaki Luter, nie będzie już katolicyzmu we Francji w r. 1850. Religię tę mógł ocalić w r. 1820 jedynie p. Grégoire [Grégoire: biskup Henri Grégoire, który podczas rewolucji złożył przysięgę na konstytucję cywilną kleru, w 1820 r. wszedł do Izby Deputowanych z okręgu Izery; Stendhal oddał wówczas na niego swój głos (por. Życie H. Brulard, s. 451); przyp. red.]; widzicie, jak się z nim obchodzą! [Słowa: ksiądz, ojcowie, żona, Francja, są w oryginale zaznaczone pierwszą literą i wykropkowane; przyp. tłum.] [przypis autorski]
daj na kuchnię, trzeba na smażenie (da qui faciam condimenta) — rzekomo na smażenie konfitur, przypraw kuchennych itp. [przypis tłumacza]
dajnos (z lit. daina) — pieśni. [przypis edytorski]
daj pokój czemuś — porzuć coś, zaniechaj czegoś. [przypis edytorski]
daj pokój (daw.) — dziś: daj spokój. [przypis edytorski]
daj pokój — dziś: daj spokój. [przypis edytorski]
daj pokój — dziś popr.: daj spokój. [przypis edytorski]
daj pokój — dziś raczej: daj spokój. [przypis edytorski]
Daj radca spokój — dziś raczej: niech pan radca da spokój. [przypis edytorski]
Daj spokój tej purpurze! — Klitajmestra podstępnie namawia męża, by po purpurze wszedł do pałacu, gdyż wie, że w ten sposób ściągnie Agamemnon na siebie gniew bogów: dla Greków purpura była emblematem boskim, nosili ją bogowie i tylko wyjątkowo w ich zastępstwie królowie. Zdeptanie purpury nogami jest więc świętokradztwem. [przypis redakcyjny]
daj to — przypuściwszy. [przypis redakcyjny]
daj to, że (daw.) — przypuśćmy, że. [przypis redakcyjny]
daj tylko baczność — sens: postaraj się tylko o to, zapewnij tylko to. [przypis edytorski]
daj wiedzieć — dziś popr.: daj znać; zawiadom. [przypis edytorski]
dajże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
dajże im lepszą myśl, a jeżeli są nieuleczalni, wyrwij ich jak chwast… — modlitwa rewolucjonisty. [przypis tłumacza]
dajże — konstrukcja z partykułą -że, tu: wzmacniającą wymowę czasownika. [przypis edytorski]
Dajże pokój — dziś: dajże spokój. [przypis edytorski]
Dakar — duże miasto portowe na zach. wybrzeżu Afryki; w okresie międzywojennym stolica kolonialnej Francuskiej Afryki Zachodniej; ob. stolica niepodległego Senegalu. [przypis edytorski]
Dakka, dziś Dhaka — miasto w Azji, obecnie stolica Bangladeszu. [przypis edytorski]
dakkański — pochodzący z Dakki (Dhaki), miasta w Azji Płd., ob. stolicy Bangladeszu. [przypis edytorski]
Dak — mieszkaniec Dacji, staroż. krainy odpowiadającej terytorialnie dzisiejszej Rumunii, tu użycie synekdochiczne. [przypis edytorski]
da kommt er (niem.) — tam idzie. [przypis edytorski]
Dakowie a. Getowie — mieszkańcy Dacji, tj. obszarów na lewym brzegu Dunaju, na płn. sięgających Karpat, na wsch. rz. Prut, na zach. rz. Cisy (dziś: tereny Rumunii i Węgier); staroż. lud pochodzenia trackiego, który zasiedlił Dację 1700 lat p.n.e., uległ kolonizacji rzymskiej (w I–II w. n.e., po szeregu wojen z cesarstwem), a w czasie Wędrówki Ludów złączył się z napływową ludnością (germańską, gł. Gotami, i słowiańską). [przypis edytorski]
Dakowie — mieszkańcy Dacji, staroż. krainy odpowiadającej terytorialnie dzisiejszej Rumunii. [przypis edytorski]
daktyły (starop. forma) — daktylami. [przypis edytorski]
daktyl i spondej — stopy metryczne w poezji: daktyl składa się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich, zaś spondej z dwóch sylab długich; w heksametrze zamiast daktyli mogły występować spondeje. [przypis edytorski]
daktylów (D. lm) — dziś: daktyli. [przypis edytorski]
daktylów — dziś popr. forma D. lm: daktyli. [przypis edytorski]
daktyloskopia (gr. dáktylos: palec i skopeín: oglądać) — technika śledcza, pozwalająca na wykrycie odcisków palców, stosowana w celu ustalenia sprawcy przestępstwa. [przypis edytorski]
daktyl — stopa metryczna w poezji, składa się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich. [przypis edytorski]
daktyl — w metryce iloczasowej stopa metryczna składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich, tak jak w greckim wyrazie dáktylos. [przypis edytorski]
daktyl — w poezji stopa metryczna (w metryce iloczasowej) składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich; nazwa pochodzi stąd, że grecki wyraz dáktylos (stgr. δάκτυλος, dosł. palec) ma właśnie taki układ sylab. [przypis edytorski]
dałać przyroda — dała ci przyroda. [przypis edytorski]
dała też — midrasz sugeruje, że słowo „też” oznacza tu włączenie również zwierząt w spożycie owocu i w następstwa tego czynu, zob. Raszi do 3:6. [przypis tradycyjny]
dałbych (starop. forma) — dałbym. [przypis edytorski]
dał (…) był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: dał wcześniej, uprzednio (tzn. przed wykonaniem czynności wyrażonej czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]
Dałbym ci widzieć z naszych związków drzewa — To znaczy: używałbyś owoców naszej przyjaźni. O przyjaznych stosunkach Karola Martela z Dantem, biografowie jego nic nie wspominają. [przypis redakcyjny]
Dałbym tam odmalować Radość (…) Speuzyppus — Speuzyp z Aten (ok. 410–339 p.n.e.), filozof gr., kierował Akademią po śmierci Platona, wstawił posągi Charyt, bogiń wdzięku i radości, w zbudowanej na terenie Akademii świątyni Muz (Diogenes Laertios, Speuzyp z Aten, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 1). [przypis edytorski]
dałem już próbę tego gdzie indziej — Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft [Zasady metafizyczne przyrodoznawstwa]. [przypis autorski]
dałem (…) sprawę o sobie — wyjaśniłem swoją sytuację, swoje postępowanie; por. dziś: sprawozdanie. [przypis edytorski]
Dałeś… dowcipowi cechę — stempel, powagę, którą nadaje druk. [przypis redakcyjny]
dałeś mi oszczep i teraz mam go nareszcie — Cyrus wdzięczny jest dworzaninowi za darowanie mu oszczepu, którego od dawna był pragnął. Mowa tu o oszczepie używanym w jeździe (paltón), służącym do pchnięcia i rzutu, mniejszym niż włócznia ciężkozbrojnego piechura. Taki oszczep dostawali dopiero młodzieńcy. Chłopiec, a więc i Cyrus dotychczas, miał tylko akontion, oszczep mały, służący jedynie do rzutu, zaopatrzony w rzemyk tak przymocowany do drzewca, że nadawał pociskowi rzuconemu ruch obrotowy (podobny do ruchu kuli z gwintówki). Te akontia były używane do polowania, do walki w lekkozbrojnej piechocie i do ćwiczeń gimnastycznych. [przypis tłumacza]
Dałłyło (Dalila) — kochanka Samsona, która zdradziła wrogom, Filistynom, tajemnicę jego siły; w wyniku czego został pojmany i oślepiony. [przypis edytorski]
dał mu dziesięcinę — «Abram dał mu dziesięcinę ze wszystkiego co miał, ponieważ [Malki-Cedek] był kapłanem», zob. Raszi do 14:20. [przypis edytorski]
dał mu się ubłagać — «[Bóg wysłuchał modlitwy] jego a nie jej, ponieważ nie jest podobna modlitwa sprawiedliwego, który jest potomkiem innego sprawiedliwego, do modlitwy sprawiedliwego, który jest potomkiem niegodziwca», zob. Raszi do 25:21. [przypis edytorski]
Dał nam parę talarów oberżniętych mocno — dawniej fałszowano monety, odcinając trochę złota lub srebra po brzegach. [przypis edytorski]
dał nawet prawo miecza — tzn. wydawania wyroków śmierci. [przypis edytorski]
dał nura — tu w znaczeniu: umarł. [przypis redakcyjny]
dałoj Germania (z ros.) — precz z Niemcami. [przypis edytorski]
dałożby — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-, skróconą do -ż-; znaczenie: oby dało, niechby dało. [przypis edytorski]
dałożby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż-; znaczenie: czy dałoby. [przypis edytorski]
dał pochop (daw.) — sens: stworzył okazję, skłonił. [przypis edytorski]
dał Syennesis Cyrusowi wielkie sumy pieniężne na wojsko — Ktezjas, lekarz nadworny króla Artakserksesa, autor Historii perskiej podaje, iż Syennesis prowadził dwulicową grę: nie zrywał z królem i nie walczył z Cyrusem. [przypis tłumacza]
Dał ułomek kradzieży… — część zysku odstąpił plenipotentowi, który umożliwił mu przeprowadzenie zyskownego interesu. [przypis redakcyjny]
dał za wygranę — dziś popr. forma B. lp: dał za wygraną. [przypis edytorski]
dał znać do sędziego marszałkowskiego — Marszałek miał prawo sądu w okolicy, gdzie przebywał król. [przypis redakcyjny]
dalajlama — przedstawiciel jednej ze szkół buddyzmu tybetańskiego, według wiernych ma moc świadomego wybierania kolejnego wcielenia. Do 1950 r. kolejni dalajlamowie władali Tybetem. [przypis edytorski]
Dalajlama — przedstawiciel szkoły buddyzmu tybetańskiego, uważany przez buddystów za manifestację bodhisattwy współczucia (dążącego do stanu buddy poprzez systematyczne ćwiczenie wyzwalających działań), odradzającego się, aby udostępniać czującym istotom nauki wyzwalające z cierpienia. [przypis edytorski]
Dalarna — szwedzka kraina historyczna, a obecnie jeden z regionów administracyjnych. [przypis edytorski]
dalbóg — dalibóg; wykrzyknienie potwierdzające prawdziwość słów (dosł.: niech Bóg da). [przypis edytorski]
daléj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
daléj — forma z daw. é (tzw. e pochylonym), tu o brzmieniu równym i. [przypis edytorski]
daléj — w związku z występującym tu é tzw. pochylonym wym.: dali. [przypis edytorski]
daleczeć (neol.) — wydawać się dalekim. [przypis edytorski]
daleczeć — wydawać się dalekim. [przypis edytorski]
dalego (starop. forma ort.) — tu: daleko. [przypis edytorski]
daleidimas — prielaida. [przypis edytorski]
dalej miesiąca — więcej niż miesiąc. [przypis edytorski]
dalej — następnie; w dalszej kolejności. [przypis edytorski]
Dalej (…) nic — nic więcej. [przypis redakcyjny]
Dalej są dwie opoki: jednej szczyt się jeży… — Homer, Odyseja XII 73–107, tłum. Lucjana Siemieńskiego. [przypis edytorski]
dalej — tu: po jakimś czasie. [przypis redakcyjny]
Dalej żebrzące stado postaci bocianów — wrzaskliwe dzieci arabskie ubrane na biało i żebrzące po ulicach, przyrównuje poeta do bocianów. [przypis redakcyjny]
