Przypisy

znajut (ukr.) — wiedzą. [przypis edytorski]

znaju (ukr. знаю) — wiem, znam. [przypis edytorski]

znaju (ukr.) — znam. [przypis edytorski]

znak a. chorągiew — tu: dawna jednostka organizacyjna w wojsku; także jej symbol materialny. [przypis edytorski]

znak decymalny — dziś popr.: miejsce dziesiętne. [przypis edytorski]

znaki — dziś popr. forma N.lm: znakami. [przypis edytorski]

znaki — dzis popr. forma N.lm: znakami. [przypis edytorski]

znak lekki — chorągiew lekkozbrojna. [przypis edytorski]

znak — tu: chorągiew, jednostka wojskowa, licząca ok. 500 do 2000 jeźdźców. [przypis edytorski]

znak wymowny ujął on ramiony (…) własnej winy szalonej — ujął ramionami wymowny znak własnej winy. [przypis edytorski]

znak z Aleppo — tu: trąd; określenie „owrzodzenie (wrzód) z Aleppo” w istocie odnosi się do innej zakaźnej choroby, mylonej niegdyś z trądem, leiszmaniozy, dającej objawy skórne w postaci owrzodzeń, trudno gojących się ran i zbliznowaceń, ale atakującej również narządy wewnętrzne, krew i szpik kostny, przez co stanowiącej zagrożenie dla życia. [przypis edytorski]

znak zmienił w szczęśliwy — częsty gest religijny w kulturze rzymskiej, por. Dii, avertite omen (łac.): bogowie, odwróćcie złą wróżbę. [przypis edytorski]

znałem cię za — tu: miałem cię za. [przypis edytorski]

znał się — poczuwał się. [przypis edytorski]

znalazek — dziś: znalezisko. [przypis edytorski]

znalazła go pustym (daw.) — zobaczyła, że jest pusty. [przypis edytorski]

znalazł Chrystus u jednego swojego ucznia — chodzi o św. Jana Ewangelistę, jednego z dwunastu apostołów Jezusa. [przypis edytorski]

znalazł pomysł (…) doskonałym (daw.) — uznał pomysł za doskonały. [przypis edytorski]

znalazł się (…) twarz w twarz — dziś: znalazł się twarzą w twarz. [przypis edytorski]

Znalazłżebyś — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy znalazłbyś. [przypis edytorski]

znalazszy — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]

znaleść — dziś popr. pisownia: znaleźć. [przypis edytorski]

znaleźć coś jakimś (daw.) — uznać coś za jakieś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć coś jakimś (daw.) — uznać coś za jakieś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć coś jakimś (daw.) — zobaczyć, że coś jest jakieś; uznać coś za jakieś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć kogoś dobrze — (kalka składniowa z fr.) odnieść pozytywne wrażenie ze spotkania z kimś; polubić kogoś. [przypis edytorski]

znaleźć kogoś jakimś (daw.) — uznać kogoś za jakiegoś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć kogoś jakimś (daw.) — uznać, że ktoś jest jakiś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć kogoś jakimś (daw.) — zobaczyć, że ktoś jest jakiś; uznać kogoś za jakiegoś; ocenić jako. [przypis edytorski]

znaleźć się (daw.) — zachować się. [przypis edytorski]

znaleźć się — tu: zachować się. [przypis edytorski]

znaleź (daw.) — dziś: znajdź. [przypis edytorski]

znaleź — dziś popr. forma: znajdź. [przypis edytorski]

znaleźliśmy i przynieśli — znaleźliśmy i przynieśliśmy. [przypis edytorski]

znaleźliśwa (gw.) — znaleźliśmy. [przypis edytorski]

znaleźne — nagroda za znalezienie zguby. [przypis edytorski]

Znaliśmy (…) i wiedzieli — konstrukcja z jedną końcówką fleksyjną odnoszącą się do kilku czasowników: znaliśmy i wiedzieliśmy. [przypis edytorski]

znam ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

znam, co ci kosztują — wiem, ile są dla ciebie warte. [przypis edytorski]

znam, co one ważą — wiem, ile są warte. [przypis edytorski]

znam (daw.) — wiem, uznaję. [przypis edytorski]

znamię — charakterystyczna, wyróżniająca cecha; oznaka, znak. [przypis edytorski]

znamię (daw.) — znak. [przypis edytorski]

znamię miesiąca — znak księżyca; dokładnie: półksiężyca, używany przez wyznawców islamu. [przypis edytorski]

znamię (starop.) — znak, oznaka. [przypis edytorski]

znamię — tu: sztandar. [przypis edytorski]

znamię — tu: znak. [przypis edytorski]

znamię — tu: znak; wejść pod znamię: wejść w służby. [przypis edytorski]

znamię (z ros. znamja) — sztandar. [przypis edytorski]

znamie (daw.) — tu: znak, chorągiew; dziś popr. pisownia: znamię. [przypis edytorski]

znamienuje — dziś popr.: znamionuje. [przypis edytorski]

znam (ros.) — wiem. [przypis edytorski]

znam się (starop.) — wiem o sobie; znam się, żem słaby: wiem, że jestem słaby. [przypis edytorski]

znam się (starop.) — wiem. [przypis edytorski]

znam — tu: wiem. [przypis edytorski]

znamy swe szkatuły — troszczymy się tylko o swe zbiory (pieniężne). [przypis edytorski]

znany jest jak zły szezlong (żart.) — przekręcone powiedzenie „znać kogoś jak zły szeląg” (tzn. znać dobrze czyjeś wady), w którym ostatnie słowo zostało zastąpione podobnym brzmieniowo; szeląg: srebrna moneta, szezlong (z fr. chaise longue) rodzaj kanapy a. wydłużonego fotela z podparciem pod nogi do odpoczynku w pozycji półleżącej. [przypis edytorski]

z naprężoną uwagą — niem. mit großer Aufregung: z wielkim podnieceniem, wzburzeniem, ekscytacją. [przypis edytorski]

znarowić się — spowodować, że ktoś stał sie zuchwały i samowolny. [przypis edytorski]

znarowić — uczynić konia nieposłusznym, narowistym. [przypis edytorski]

znarowiony — o koniu: trudny do prowadzenia. [przypis edytorski]

znarowiony — taki, który stał się narowisty, tj. krnąbrny, nieposłuszny. [przypis edytorski]

z następnego powodu (daw.) — z następującego powodu; z takiego oto powodu. [przypis edytorski]

znaszać (daw.) — prawdop.: zestawiać. [przypis edytorski]

znasz-li (daw.) — czy znasz; dziś popr. pisownia: znaszli. [przypis edytorski]

znaszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy znasz. [przypis edytorski]

Znasz-li ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa — początek wiersza Mickiewicza Wezwanie do Neapolu, będącego przekładem utworu Goethego Kennst du das Land, wo die Zitronen blühn. [przypis edytorski]

Znasz-li ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa, Pomarańcz blask… — wiersz ten (Kennst du das Land…) zainspirował Adama Mickiewicza do stworzenia polskiej przeróbki, zatytułowanej Do. H. Wezwanie do Neapolu. [przypis edytorski]

Znasz-li ten kraj?… — w wydaniu źródłowym figuruje 55 ilustracji. W niniejszym wydaniu ich podpisy podano w odpowiednich miejscach w przypisach. [przypis edytorski]

znaszże — czy znasz. [przypis edytorski]

znaszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy znasz. [przypis edytorski]

znasz (z ros.) — wiesz. [przypis edytorski]

z natury przyrodne — przyrodzone, naturalne. [przypis edytorski]

Zna — tu: uważa za. [przypis edytorski]

znawczy — przymiotnik od: znawca. [przypis edytorski]

z nawrotem — z powrotem. [przypis edytorski]

znękany — udręczony. [przypis edytorski]

znękany — zmęczony, wyczerpany. [przypis edytorski]

znerwowany — dziś: zdenerwowany. [przypis edytorski]

z nią albo na niej — „Wrócić z tarczą albo na tarczy”: sentencja pożegnania wojownika wyruszającego na wojnę w Sparcie oznaczająca życzenie powrotu zwycięzcą albo poległym, ponieważ uciekając żołnierze porzucali tarcze, aby lżej im było biec, natomiast poległych znoszono z pola bitwy używając tarczy jako noszy. [przypis edytorski]

z nią w ręku do samego Zeusa się modlił — grecka tradycja nakazywała poświęcić bogom kilka pierwszych kropel pitego wina (libacja). [przypis edytorski]

znicestwienie (daw.) — unicestwienie, zniszczenie. [przypis edytorski]

znicestwienie — dziś: unicestwienie. [przypis edytorski]

Znicz (mit. litewska) — święty ogień, bóg ognia. [przypis edytorski]

Znicz — w pogańskiej kulturze litewskiej święty ogień a. kapłan go pilnujący. [przypis edytorski]

Znicz — w pogańskiej kulturze Litwy święty ogień (bóg ognia) a. kapłan pilnujący ognia. [przypis edytorski]

znidź — dziś: zejdź. [przypis edytorski]

znidzie (starop. forma) — zejdzie; tu: znajdzie. [przypis edytorski]

z niechcenia — od niechcenia. [przypis edytorski]

z niechcenia — od niechcenia. [przypis edytorski]

zniechluić (neol.) — pobrudzić, oszpecić, uczynić niechlujnym. [przypis edytorski]

Z niej wypływa Biały Dunajec — w rzeczywistości tworzą go potoki Cicha Woda, Strążyski, Bystra, Olcza, Poroniec i Sucha Woda wypływające z innych miejsc. [przypis edytorski]

z Niemcy — dziś popr. forma N. lm: z Niemcami. [przypis edytorski]

z Niemcy — dziś: z Niemcami. [przypis edytorski]

z niemi (daw., gw.) — z nimi. [przypis edytorski]

zniemożenie — bezsilność. [przypis edytorski]

Znienackaś ty wyskoczył — inaczej: znienacka ty wyskoczyłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

z nienagła a. znienagła (starop.) — powoli, stopniowo. [przypis edytorski]

z nienagła — nie nagle; z wolna. [przypis edytorski]

z nienagła (starop.) — powoli, stopniowo; por. z nagła: nagle. [przypis edytorski]